Lesbók Morgunblaðsins - 09.07.1978, Blaðsíða 3

Minningar frö París
eftir Katherine Anne Porter
Um
höfundana
Reynt skal aö gera grein fyrir
þessum fjórum Ijóöum eftir jafnmörg
skáld. Jan Skácel (1922—) er frá
Tékkóslóvakíu. Ljóö eftir hann hafa
áöur birst í Lesbók. Einnig hefur
Lesbók kynnt Ijóö eftir Reiner Kunze
(1933—) austur-þýskt skáld sem nú
býr í Vestur-Þýskalandi. Þeir Skácel
og Kunze eiga þaö sameiginlegt að
hafa átt í útistöðum við stjórnvöld.
Kunze neyddist til aö fara úr landi
eftir aö hann var rekinn úr rithöf-
undasambandi Austur-Þýskalands
og skipulagöar ofsóknir hófust gegn
honum um svipaö leyti og Wolf
Biermann var meinaö aö snúa heim.
Lesendum kemur þaö ef til vill ekki
á óvart eftir lestur Uppreisnar. Þó má
segja aö Kunze sé ekki alltaf jafn
opinskár og í þessu Ijóði, sum þeirra
eru dulbúnari gagnrýni á ómennsku
alræðisins.
Ljóð Jan Skácels eru yfirleitt
táknræn, myndir þeirra margræöar.
En þaö sem einkennir þau fyrst og
fremst er hnitmiöuö bygging og þaö
hvernig skáldiö bregöur upp myndum
úr sveitalífi sem það þekkir af eigin
raun. í Ijóðum Skácels gegna orðtök
og spakmæli veigamiklu hlutverki.
Guillaume Apollinaire (1880 —
1918) munu margir kannast viö. Á
hann er minnst í Kvæöakveri Laxness
sem einn af brautryöjendum nútíma-
Ijóölistar. Málarinn Henri Rousseau
var af hinum barnslega skóla í
myndlist, næfismanum, og málaöi
m.a. mynd af Apollinaire. Annars
málara, Delaunays, er getiö í Ijóöinu.
Þetta er hyllingarljóö um Rousseau,
eins konar kveöja frá skáldum og
listamönnum Parísar.
Blaise Cendrars (1887 — 1961)
hefur haft mikið gildi fyrir þróun
nútímaljóölistar, en benda má á aö
flest meiriháttar Ijóö sín ( m.a.
Síberíulestina) orti hann fyrir fyrra
stríö. Á þriöja áratugnum var
Cendrars aö mestu hættur að yrkja.
í stríðinu missti hann hægri handlegg
og er vikiö aö því í Óríónljóðinu.
Cendrars sagöist ekki vera skáld
heldur lífsnautnamaöur. Hann benti á
aö hann væri ekki upphafsmaður
nýrrar stefnu í Ijóölist. Það væri lífið
sjálft, nútíminn meö breyttum lífs-
háttum, sem heföi skapaö nýja
Ijóölist. Allt líf er skáldskapur,
hreyfing, sagöi Cendrars.
Þeir Apollinaire og Cendrars uröu
fyrir gagnkvæmum áhrifum hvor frá
öörum. í augum Cendrars var
Apollinaire höfuöskáld Frakklands.
Taliö er aö í Zone eftir Apollinaire séu
greinileg áhrif frá Ijóöi Cendrars
Páskar í New York. Því má ekki
gleyma aö skáldskapur er ekki
einangraö fyrirbæri. Hann er sprott-
inn úr persónulegri reynslu og ekki
síst bókmenntalegu umhverfi.
Þýöandi.
í París fyrir allmörgum árum leitaöi ég
á fornar slóöir. Ég fór til Rue de 1‘Odeon
nr. 12, þar, sem bókabúöin hennar
Sylviu Beach „Shakespeare and Comp-
any“ hafði 'verið.
íbúöin, sem hún bjó í, var á hæöinni
fyrir ofan. Bókabúðin hefur staðiö auð
síðan Þjóðverjar réöust inn í París í
seinni heimsstyrjöldinni. íbúöin var
mannlaus, en stóö meö þeim húsbún-
aði, sem í henni var, þegar Sylvia lézt,
og var gætt af góöum vini.
Þegar ég kom inn í íbúöina í Rue de
1‘Odeon fannst mér aö Sylvia hlyti aö
vera þarna enn. Ég sá gleraugun
hennar liggja á náttborðinu, snyrtivörur
og smáhluti á boröi í svefnherberginu,
kaffibolla og könnu á boröi í stofunni,
og undirföt og sokka hengd til þerris á
snúru viö glugga í eldhúsinu.
í öllum herbergjum voru heilir veggir
þaktir bókum, á borðum ógrynni blaða,
tímarita og mynda, málverk á veggjum
og smáhlutir um allt. Yfir öllu var nú
gráleit móöa ryks og fínlegra könguló-
arvefja.
Mér fannst ég finna fyrir nærveru
Sylviu þarna þennan dag, og einnig
allra þeirra mörgu listamanna, sem áttu
athvarf hjá henni á árunum milli
heimsstyrjaldanna.
í París var nokkurskonar nýlenda
bandarískra rithöfunda, og annarra
listamanna, á þeim árum og allir komu
þeir í bókabúöina „Shakespeare and
Company." Þessir listamenn áttu fæstir
annaö sameiginlegt en það, aö eiga
Sylviu aö vini og hjálparhellu.
Þaö var voriö 1932 aö ég sá Sylviu
fyrst. Hún var lítil, fínleg, grönn kona
meö grænbrún augu og jarpt, gulliö
hár. Hún var ör í lund, eldfljót í svörum
og hugsun, og mjög vel greind.
Sylvia var ekki lagleg, en haföi til aö
bera persónutöfra, sem endurspegluðu
hinn mikla lífskraft hennar og ótamda
anda. Hún var örugg í smekk, treysti
futlkomlega eigin eölisávísun og aörir
virtust treysta henni ! einu og öllu.
Sylvia var prestdóttir frá Baltimore og
átti sér í æsku þann draum, aö eignast
bókabúö einhversstaöar, en þó allra
helst í París. Sá draumur rættist vegna
dugnaöar hennar sjálfrar og hjálpar
góöra manna, sérstaklega systra henn-
ar tveggja og móöur þeirra. En
bókabúöin reyndist þó aöeins hluti af
starfi hennar, þegar fram liöu stundir,
hjálp hennar viö veröandi listamenn var
ekki minna starf. Vina- og skjólstæö-
inga hópurinn var stór, og þaö er óhætt
aö segja, aö hún hafi haft áhrif á líf
hundruö manna í gegnum árin. Hún
vissi af meöfæddri tilfinningu hvaö
hverjum og einum kom bezt.
James Joyce rithöfundur og ailt, sem
honum viðkom, varö henni hjartfólgiö
áhugamál. Hún stuölaði beinlínis aö því,
aö bókin „Ulysses“ var skrifuö, gefin út
og henni dreift, og hjálpaöi til viö aö
koma henni til Bandaríkjanna meö því
aö fá góöa vini til aö smygla henni
þangaö.
Hemingway, Hadley kona hans og
Bumby sonur þeirra, voru meöal vina
hennar. Hemingway var reyndar sér-
stakt átrúnaöargoö hennar og hún hélt
því jafnan fram, aö hann væri mjög
trúaöur maöur, gagnstætt því, sem
almennt var álitiö. Sagt var, aö hálftíma
eftir aö Hemingway, sem þótti mjög
seintekinn maöur, kon inn í bókabúöina
í fyrsta sinn, hafi hann klætt sig úr sokk
og skó til aö sýna Sylviu sár þau á fæti,
sem hann hlaui í stríðinu á ítalíu.
Til Sylviu komu margir fleiri, sem
Framhald á bls. 12