Lesbók Morgunblaðsins - 03.02.1979, Blaðsíða 8

Bjarki Jóhannesson arkitekt og verkfræöingur:
Stofa í íbúðarhúsi eftir Frank Lloyd Wright, sem var einn af stórmeisturum allra tíma í
arkitektúr og snillingur í meðferö rýmis.
Rosengárdscentret — verzlanakjarni undir einu paki í Odense. Arkitekt: Jörgen
Stærmose. Hér er hægt að setjast niður innan um gosbrunna og gróður.
umhverfi
LO-skólinn í Helsingör í
Danmörku. Arkitektar:
Jarl Heger, Karen og
Ebge Klemmensen.
Með niðurröðun húsa
má skapa spennandi og
skemmtilegt rými.
Ráðhús í Odder. Arki-
tektar: H.P. Holm Niel-
sen ásamt meö Friis &
Moltke.
Oröiö arkitektúr er þýtt á íslensku
sem húsageröarlist. Ekki eru allir
sammála um, hvort líta beri á húsagerð
sem listgrein, en flestir arkitektar munu
þó vera sammála um, aö svo sé. Fólk
veit e.t.v. frekar lítiö um störf og
sjónarmiö arkitekta, og oft er þeim
ruglaö saman viö verkfraeöinga og
tæknifræöinga. Þetta stafar sennilega
af áhugaleysi eöa tímaskorti arkitekt-
anna sjálfra aö upplýsa fólk um þetta.
Skoðanir arkitekta á hlutverki sínu eru
eflaust jafn margar og þeir eru sjálfir,
en ég mun hér og í síöari greinum
leitast viö aö skýra máliö séö frá mínum
sjónarhóli. Vonandi veröa margir mér
ósammála, þannig aö umræöa skapist
um málið.
Arkitektar eru ósköp venjulegt fólk,
sem lært hefur sína grein, alveg eins og
t.d. smiöir og prentarar eöa hverjir
aörir. Starfssviö þeirra er aö teikna hús,
skipuleggja byggö, allt frá smáhverfum
upp í stórborgir, og aö móta umhverfi á
ýmsan hátt. Þetta felst ekki eingöngu í
því aö leika sér meö form og liti, heldur
að skapa ramma utan um mannlífiö
sjálft. Þaö er hlutverk arkitekta aö hafa
frumkvæöi í umhverfismálum og stuðla
aö umræöu um þau.
Þaö eru fleiri en arkitektar, sem
teikna hús, svo sem verkfræðingar,
tæknifræöingar og fleiri. Segja má, aö
allar byggingar séu arkitektúr hver svo
sem teiknar þær, en viö getum svo aö
sjálfsögðu lagt okkar dóm á það, hvað
sé góöur arkitektúr og hvaö sé slæmur.
Þaö er hægt aö vinna húsateikningar
bæöi vel og illa eins og flest annaö, og
þar sem oftast er um mjög mikla
fjármuni aö ræöa, þegar hús er byggt,
er mikilvægt, aö vel sé vandað til
teikninganna. Það er verið aö undirbúa
þaö aö byggja hús, og ef undirbúning-
urinn er ekki góöur, veröur húsiö ekki
gott heldur, og e.t.v. fæst mun minna
fyrir peningana en hægt væri aö fá.
Þegar arkitekt teiknar hús, þarf hann
aö samræma ýmsa þætti, svo sem
niðurröðun herbergja, ganga og stiga,
þannig aö sem best henti fyrirhugaöri
notkun hússins. Veggir og súlur bera
húsiö uppi, og veggir einangra gegn
veöri, hljóöi og innsýn, eöa þeir eru
skilrúm milli herbergja, Gólf, loft og
veggir mynda svo nefnt rými, sem getur
veriö bæöi einfalt og flókiö. Ýmislegt
annaö en veggir getur afmarkaö rými,
svo sem súlur, húsgögn eöa gróöur.
Oftast er hægt aö segja, að maöur sé
annaö hvort inni í rýminu eöa utan þess.
Nátengt rýminu eru svo litir og Ijós. Litir
hafa bein sálræn áhrif á okkur, og þaö,
hvernig litir veljast saman, hefur einnig
áhrif. Ef litasamsetning verkar illa á
okkur, segjum viö, aö litirnir eigi illa
saman. Litir verka ýmist kaldir aö hlýir,
örvandi eöa róandi. Meö litavali má
einnig fá rými til aö sýnast Stærra eöa
minna en þaö er í raun og veru t.d.
hærra eða lægra undir loft. Ljósir litir
endurvarpa birtu betur en dökkir.
Dimmt eldhús getur veriö óþægilegt aö
vinna í, en úr því má bæta meö því aö
mála þaö í bjartari lit. Ljós fæst oftast
frá gluggum eða rafmagnsljósum. Ljós
er mikilvægt fyrir okkur, bæöi til þess
aö viö sjáum handa okkar skil, og eins
skiptir þaö miklu máli fyrir vellíöan
okkar. Augun þreytast fljótt af of
skörpum skilum milli Ijósra og dökkra
flata, og illa staösett Ijæg í verslunum,
og t.d. þekkist þaö, aö rautt Ijós sé látið
lýsa á kjötvörur, til aö þær virðist
girnilegri til matar. Gluggar veita birtu
og útsýni, en þeir veita jafnframt öörum
innsýn í húsiö.
Tröppur og svalir skipta miklu máli
fyrir arkitektúr húss. Þess ber þó að
gæta, aö tröppur eru mörgum óyfir-
stíganleg hindrun, ekki aöeins þeim,
sem eru bundnir viö hjólastól, heldur
einnig mörgu minna fötluöu eöa
slösuðu fólki. Þaö hefur oft einhvern