Lesbók Morgunblaðsins - 03.02.1979, Blaðsíða 9

1
s
Mjólkurstöðin og íbúðarhús í Kleppsholti: Allt í kringum okkur má sjá sérstæð hús frá
ýmsum tímum.
Hvað er
arkitektúr og hvert
er hlutverk
arkitekta?
aukakostnað í för með sér að byggja
hús með tilliti til fatlaðs fólks, en ef á
þaö er litiö, aö mjög stór hópur fólks á
einhvern tíma á ævinni viö hreyfihömlun
aö stríöa, viröist sá kostnaður vera
fullkomlega réttlætanlegur, a.m.k. á
öllum almennum stööum.
Aö sjálfsögöu endar svo veröldin ekki
viö útveggi hússins, og þaö er ekkert
einkamál húsbyggjandans og þess, sem
teiknar húsiö, hvernig þaö lítur út. Þaö
er hluti af umhverfinu og á eftir aö
gleöja eða hrella augu fjölda fólks um
ókomin ár. Útlitiö er þó aöeins einn
þáttur af arkitektúr hússins, og varast
ber aö dæma hús eftir útlitinu einu.
Útlitiö er samt andlit hússins og snertir
fjölda manns, þannig að mikilvægt er,
aö til þess sé vandaö. Segja má, að þrír
meginþættir ráöi útliti húss, þ.e. lögun
(form), efni og litur. Ef Þjóöleikhúsiö
væri klætt timbri, mundum viö varla
þekkja þaö aftur fyrir sama hús og enn
síöur ef þaö væri málaö gult. Enn
fremur þarf svo húsiö aö sjálfsögðu aö
halda bæði vatni og vindi og vera
sæmilega hlýtt. Arkitektinn þarf aö
segja fyrir um ýmsan frágang, svo sem
glugga- og þakfrágang. Aö síöustu þarf
svo arkitektinn aö gera sér einhverja
grein fyrir kostnaöi viö byggingu
hússins, því að ekki er hægt aö kaupa
allan heiminn fyrir eina krónu.
Kostnaöinum verður aö vera skynsam-
lega variö, þ.e. til aö bæta húsiö á
einhvern hátt, en ekki til að þjóna
óskynsamlegum duttlungum húsbyggj-
andans eöa þess, sem teiknar húsiö.
Þegar arkitekt teiknar hús, er þá
hlutverk hans í stuttu máli þaö, aö
uppfylia óskir og þarfir fólks, og aö nota
kunnáttu sína til þess aö teikna hús sem
uppfyllir sem flestar kröfur, sem gera
má til húsa, bæöi mannlegar og
tæknilegar. Húsiö á aö hafa vissan
persónuleika, vera sem hagkvæmast í
notkun, og að sjálfsögöu á þaö aö hafa
Gardínuvandamáliö.
Gamalkunnur
brandari
um arkitekta.
í petta hús vantar
fjölbreytni; segja
má aö Það sé form-
snautt. í
kaupstööum landsins
og sveitum er pví
miður fullt af svona
húsum frá síðustu
áratugum.
í pessu húsi er
ekkert samræmi,
fæstir mundu kalla
paö fallegt, en
kannski í hæsta
lagi „skrýtið".
sem fæsta galla og vera sem þægileg-
ast og skemmtilegast aö búa í. Þar
koma oft inn hlutir, sem hinn almenni
neytandi gerir sér ekki grein fyrir í
upphafi, en mistökin koma oft í Ijós,
þegar farið er aö búa í húsinu. Aö
sjálfsögöu er sjaldan hægt aö koma í
veg fyrir öll mistök, en skólun arkitekta
stefnir aö því, aö þeir séu sem hæfastir
að gegna þessu hlutverki. Hér kemur
fram munur á starfssviði arkitekta
annars vegar og verk- og tæknifræö-
inga hins vegar, þar sem hinir síöar-
nefndu eru aöeins skólaðir til aö leysa
hina tæknilegu hliö málsins.
Þaö er e.t.v. ekki rétt aö segja, aö
arkitektar eigi alltaf aö teikna falleg
hús, þar sem þaö fer eftir smekk hvers
og eins, hvaö honum finnst fallegt.
Arkitektúr er háöur tískusveiflum eins
og margt annað, en þaö er sameiginlegt
arkitektum allra tíma, aö þeir leita eftir
vissu jafnvægi og formfegurö, en
jafnframt hæfilegri fjölbreytni. Hér eru
sýnd tvö dæmi, annars vegar er hús,
þar sem ekkert samræmi er, og hins
vegar er hús, sem sneytt er allri
fjölbreytni. Oft er um einhvers konar
samband af þessu tvennu aö ræöa, og
allt í king um okkur sjáum viö bæöi
góöan og slæman arkitektúr. Þaö kann
aö viröast haröneskjulegt, aö viö
Islendingar sjáum e.t.v. slæman arki-
tektúr aöallega í mörgum íbúðarhúsum,
sem risiö hafa á síöustu þremur
áratugum, og mun ég e.t.v. rökstyöja
þaö nánar síðar. Arkitektúr fyrri tíma
sýndi oft vald þess, sem húsiö átti, en
nú er yfirleitt fremur stefnt aö vellíðan
fólks.
Þetta hefur að mestu leyti veriö
almennt rabb um arkitektúr og arki-
tekta, en ætlun mín er aö skrifa fleiri
greinar, og fjalla þá nánar um þaö, sem
hér hefur veriö drepiö á, ásamt sögu og
þróun arkitektúrs og skipulags, þýöingu
þess fyrir umhverfið og listrænt gildi.