Lesbók Morgunblaðsins - 15.01.2000, Síða 19

Lesbók Morgunblaðsins - 15.01.2000, Síða 19
LIFLINA, MXNDVERK EFTIR ARNGUNNIYRIAFHJUPAÐ HJA ISLENSKRI ERFÐAGREININGU NÝTT listaverk eftir myndlistarkon- una Arngunni Ýri hefur verið af- hjúpað hjá Islenskri erfðagrein- ingu. Verkið, sem hefur fengið heitið Lfflína, er samsett úr íjórum stórum og baklýstum myndflötum. Það sýnir nærmyndir af höndum eða fingraföi-um og er unnið úr ýmsum efnum svo sem plexigleri, lakki og ljósmyndafilmu, með blandaðri tækni. Þetta er annað myndverkið sem afhjúpað er í húsa- kynnum Islenskrar erfðagreiningar á tæpu ári, en rýmislistaverk eftir Halldór Ásgeirsson var sett upp í gluggum og anddyri á Lynghálsi 1 á liðnu sumri. Það er yfírlýst markmið fyrir- tækisins að styrkja listsköpun sem sækir efn- ivið í vísindin og stuðla þannig að enn meiri grósku í íslensku listalífi. Stefnt er að því að fá fleiri listamenn til samstarfs og stendur fyrir- tækið straum af öllum kostnaði við listsköpun þeirra og kynnir verkin sem til verða. Arngunnur Ýr lýsir verkinu Líflfnu sem lykli að leyndardómum Iffsins og hefur það að geyma ýmsar skírskotanir í erfðavísindi. Hún vann t.d. markvisst með töluna Ijóra sem vísar til niturbasanna fjögurra í erfðaefninu og með grunnlitina sem notaðir eru til að auðkenna erfðaefnið við arfgerðargreiningu. Arngunnur Ýr er fædd árið 1962. Hún lærði myndlist hér heima og í Bandaríkjunum og hefur sýnt verk sín víða um lönd. Listakonan hefur áður sótt myndefni í heim vfsindanna og málað landslagsmyndir með tilvísunum í jarð- fræði og stjamfræði. Þannig hefur Amgunn- ur birt í málverkinu víddir tfmans, vaxtar og eyðingar. Verk eftir hana eru í eigu opinberra stofnana og fyrirtækja, m.a. Listasafns Reykjavfkur, Listasafns Háskóla íslands, Seðlabanka Islands og Fríverslunarsamtak- anna EFTA. Morgunblaðið/Ásdís Kári Stefánsson og Arngunnur Yr við myndverkið. JOLAORATORI- UR OG KONTRA- KVARTETTAR TONLIST Sfgildir diskar EYBLER Joseph Leopold Eybler: Jólaóratoría. Sab- ine Ritterbusch S, Waltraud Hoffmann- Mucher A, Harry van Berne T, Jelle Draijer B; Alsfelder Vokalensemble & Bremer domchor; I Febiarmonici u. stj. Wolfgangs Helbich. CPO 999 667-2. Upptaka: DDD, Brimum 1/1999. títgáfuár: 1999. Lengd: 70:11. Verð (12 tón- ar): 1.800 kr. NÚ ERU helgar tíðir nýliðnar, og drif- mikla þýzka diskaútgáfan í Osnabruck, CPO, hefur undanfarið verið lúsiðin við að dusta ryk gleymskunnar af gömlum jólaóratoríum 18. aldar. Ég hlustaði á heilar þrjár - eftir Graun, Stölzel og Eybler - og var hérumbil jafnerfitt að gera upp á milli þeirra og þegar París Príamsson þurfti að dæma í fegurðar- samkeppni Heru, Afródítu og Artemisar. Allar áttu sér bráðáhugaverðar hliðar, og ílutningur bætti yfirleitt um betur. Að því leyti bar af túlkun Hermanns Max og Das Kleine Konzert á nýuppgötvaðri barokk-óratoríu C.H. Grauns (1703-59), hirð- tónskálds Friðriks mikla í Berlín. Hvorugur hinna kóranna, þótt góðir væru, náði sam- bærilegum hæðum Rheinische Kantorei, og af einsöngvurum var leitun að jafnoka hinnar frábæru altsöngkonu Lenu Susanne Norin. Óratoría G.H. Stölzels (1690-1749), líkleg- ur höfundur sönglagsins alkunna „Bist du bei mir“ sem allir vilja eigna J.S. Bach, var einnig stútfull af eyrnaglennandi tónlist í ríf- andi meðförum Weimarer Barockensembles undir sprota Ludgers Rémy; aftursæknara verk en óratoría Grauns og í mörgu líkt stíl meistarans frá Eisenach, en samt mótað af frumlegum persónuleika út í gegn. Ég staðnæmdist að lokum við jólaóratoríu frá 1794 sem bar hinn hjarðsæla titil „Die Hirten bei der Ki-ippe zu Betlehem" eftir langókunnasta nafn þrenningarinnar, J.L. Eybler (1765-1846). Miðað við þá stórglæsi- legu vinarklassík í anda Sköpunar og Árstíða Haydns sem blasir við hlustum á þessum diski, má kalla óskiljanlegt hvernig hefur getað fyrnzt svona rækilega yfir þetta frá- bæra tónskáld þar til fyrir allraskemmstu, ef haft er í huga að ekki óvandlátari fagmaður en Mozart hafi haft á honum miklar mætur. Næstu misseri munu eflaust skera betur úr um það, en að svo stöddu þótti mér Jötu- leikur Eyblers bera af hinum verkunum tveim hvað varðar sterkan heildarsvip (þrátt fyrir jafnvel meiri stílfjölbreytni en í óratorí- um Haydns!), hugvitsama orkestrun og lag- rænan frjóleika. Eybler kann sér og betra hófs í ftíkun kórala en Graun, sem tekur heil 7(!) erindi af „Ó höfuð dreyra drifið“ og rúst- ar þar með heildarjafnvægi í annars ágætu verki. Fullkomið hefði verið, ef kórkaflarnir hefðu notið afburðakrafta Rínarkórs Her- manns Max. Dómkórinn í Brimum er vissu- lega góður fyrir sinn hatt, en hefur ekki sömu fullkomnu snerpu og óaðfinnanlegu inntónun. Hins vegai- er hljómsveitin spræk, og einsöngvarahópur Helbichs reyndist jafn- beztur allra í óratoríunum þremur. Fínn tenór og bassi, en þó sérstaklega alt- inn, Waltraud Hoffrnann-Mucher. Mætti raunar halda, og af víðari reynslu en þessari, að „topp“-sópranar séu vandfáanlegri smærri útgáfum en úi-valsaltar; ugglaust vegna meiri eftirspurnar. Sabine Ritter- busch hefur mun fallegri rödd en Ingrid Schmithusen í Graun og fer furðuvel með einhvern njörvaðasta kóloratúr sem um get- ur í vínai-klassískri óratóríu, en er ekki alveg 100% afslöppuð í hæðinni og hefur smá til- hneigingu til að lafa í inntónun. Hér er ekki rúm til að tíunda þá fjölmörgu staði sem þrátt fyrir kunnuglegt yfirbragð við fyrstu heyrn koma á óvai-t í Jötuleik Eyblers. Nægja verður að mæla með verk- inu af alefli. Upptakan er sízt til ama; furðu skýr miðað við allrausnarlega kirlyuhljómg- un, og jafnvægið er víðast hvar til fyi-ir- myndar. WAGENSEIL Georg Christoph Wagenseil: 6 kvartettar f. 3 selló & kontrabassa. Piccolo Concerto Wien. Symphonia SY 99168-9. Upptaka: DDD, Schmiedrait 7/ 1999. títgáfuár: 1999. Lengd (2 diskar): 97:19. Verð (12 tónar): 3.000 kr. ÁSTÆÐA þess að virtasta grein vest- rænnar kammertónlistar, strengjakvartett- inn, staðlaðist fyrir meira en tveim öldum við áhöfn tveggja fiðlna, víólu og selló, er marg- þætt og ekki að öllu leyti ljós. Meðal þess sem spilaði inn var þrálátt vanframboð á góðum víóluleikurum á ofanverðri 18. öld, sem sumir rekja til fjórradda ritháttar í stað fimmradda í byrjun aldarinnar með aukinni áherzlu á laglínu í efstu rödd. Einnig mætti nefna fjölgun pósisjóna og hækkandi tónsvið fiðlunnar á sama tímabili, þar sem víólan aft- ur á móti fór fetið langt fram á 19. öld, m.a. af fyrrgreindum sökum. Og eftir því sem tónlistin varð hraðskreiðari, kom sellóið að meira gagni en kontrabassinn, sem svarar seinna akústískt en knéfiðlan og hefur ó- jafnai-i dýnamík, auk þess sem hægfara þró- un í bassaspiltækni gerði honum framan af illkleift að elta smærri meðlimi strengjafjöl- skyldunnar upp tónsviðið. Eiginlega er fiðlan smækkaður bastarður víólunnar, sem er upphaflega fiðlustærðin [,,violino“ = lítil víóla], enda tíðkaðist áður fyi-r, þegar salir voru smærri, nálægð meiri og hljóðfæra- smekkur nátengdari söng, lægra tónsvið í strengjaleik en nú er. Kannski má líta á þessa 6 kvartetta G.C. Wagenseils (1715-77) sem arfleifð þeirra tíma, en annars er fátt um þá vitað. Þeir hafa aðeins varðveitzt í einu ódagsettu afriti, og virðast hafa verið samdh- nokkru eftir að hljómsveitarstjórinn við keisarahirðina í Vín fletti blöðum fyrir 6 ára snáða frá Salzburg , r að nafni Wolfgang Mozart, þegar sá átti þar leið um og lék eftir hann sembalsónötu, keis- arafjölskyldunni til skemmtunar. „Hann skil- ur þetta“ sagði sá stutti, sem virðist hafa metið Wagenseil mests þáverandi Vínartón- skálda, enda átti tónlistarsagan eftir að stað- festa þýðingu Wagenseils fyi-ir m.a. þróun sinfóníunnar og píanókonsertsins, þ.á m. í verkum Mozarts sjálfs. Wagenseil kunni sitt fag. Kennari hans var enginn annar en fremsti kontrapunkt- fræðingur samtímans, J.J. Fux, enda þótt Wagenseil hlýddi snemma stimamjúku kalli nýrrar „galant“-stefnu rókokótímans. Kvart- ettarnir sex bera þess einnig merki í yndis- legi-i blöndu af þýzkum, frönskum og ítölsk- um stíl, sem verður nærri því „empfindsam" í hægum þáttum 2., 4., 5. og 6. sónötu. Yfir , öllu er festa og fagmennska þýzku hefðar- innar í allframsækinni útfærslu fyrir sinn tíma, þ.e. kringum miðjan 7. áratug. Þetta hlustunarmeti er sérlega ljúft undir tönn. Verkin eru hugmyndarík, syngjandi melódísk, markviss í fonni og frábærlega vel spiluð af ungum en ljónfærum meðlimum Piccolo Concerto Wien, þó að „búrnið" í bass- anum skeri óhjákvæmilega í gegn endrum og eins. Skv. fyrirmælum raddskrár má einnig nota 2 víólur í stað efstu sellóraddanna. Hef- ur sá kostur verið valinn í jöfnu sónötu- númerunum (nr. 2, 4 & 6), og kemur það ef nokkuð er enn betur út, enda bæði breiðara í samhljómi og laust við öll þvingunai-hljóð , í sellósins á efsta sviði. Hljóðritun cpo-tækni- manna gælir vel við safaríka hljómdýpt „kontrakvartetts“- áhafnanna, en heldur engu að síður fullum tærleika. Ríkarður Ö. Pálsson LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 15. JANÚAR 2000 1 9

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.