Tíminn - 20.04.1967, Blaðsíða 6

TIMINN
FIMMTUDACtUR 20. apríl 1967.
f
ADENAUER ER LATINN
Bí>G-Reykja'víik, NTB-Bonn,
miðvikudag.
Der Alte, sá gamli, eins og
landar hans nefndu hann gjarn-
an, er látinn. Dr. Konrad Aden-
auer varð 91 árs gamall. Hann
lézt að heimili sínu í þorpinu
Rhoendorf hjá Bonn klukkan
tuttugu mínútur yfir tólf í dag
að íslenzkum tíma. Dauðastríð
hans stóð í viku, en hann hafði
verið rúmfastur í þrjár. Allan
þann tíma börðust þekktustu
læknar heimalands hans fyrir
lífi hans. Heila viku lá hann
undir súrefnistjaldi, oft með-
vitundarlaus. Við sjúkrabeð
hans sátu þann tíma nánustu
ættingjar hans. Hin langa bana
lega sannaði enn hreysti hins
aldna stjómmálamanns. Með
Adenauer, sem var fyrsti kansl-
ari Vestur-Þýzkalands, er horf-
inn af vettvangi einn af svip-
meiri stjómmálamönnum.
í seinni tíð ihafði Adenauer
oft orðið alvarlega veikur, en
alltaf yfirstigið sjúkdómana.
Af þessum sökum höfðu marg-
ir þá staðföstu trú, að einnig nú
tækist faonum að komast yfir
veiikindin. Adenauex hafði feng
ið inifilúenzu, sem síðar leiddi
til bronkitis, eir lamaði alla líf-
færastarfsemi sjúklingsins.
Blöð um allan heim fylgdust
niákvæmlega með fréttum af líð
an hans síðustu daga. Þegar lit-
ið er til þeirra frétta, kom and
látstilkynningin ekki á óvart.
Fréttastofur um allan heim
rufu dagskirár sínar til að segja
frá andlátinu. Djúp sorg ríkir
í Vestur-Þýzkalandi og raunar
langt út fyrir mörk þess lands.
Gefnar voru út sérútgáfur af
blöðum í dag, þar sem æviat-
riði hins látna eru rakin. Fánar
blöktu í hálfa stöng á öllum
opinberum byggingum í Vestur-
Þýzkaiandi. Sambandsþingið í
Bonn kom saman til aukafundar
til þess að minnast fyrrverandi
kanslara landsins. Á sama tíma
tengdi austur-þýzka fréttastof-
an ADN harkalega árás á Aden-
auer við fréttina um lát hans.
Sagði þar, að hann hefði með
framferði sínu þau 14 ár, sem.
hann var kanslari Vestur-Þýzka
lands, útilokað alla möguleika
á lausn Þýzkalandsmálanna.
Á fundi vestur-þýzku stjórn-
arinnar sagði Kurt Georg Kies-
inger, núverandi kanslari, að
þjóðin myndi sennilega aldrei
meta að fullu, hvers virði Ad-
enauer var þýzku þjóðinni
fyrstu eftirstríðsárin. Ludwig
Erhard, sem tók við af Aden-
auer á sínum tíma, sagði, að
þýzka þjóðin hefði nú misst
einn af sínum beztu sonum.
Willy Brandt, leiðtogi jafnað-
armanna, varakanslari og utan-
ríkisráðherra, sagði, að öll Evr
ópa syrgði nú einn af frum-
kvöðlum sameiningar Evrópu.
Erich Mende, leiðtogi frjálsra
demokrata, fyrrverandi vara-
kanslari og einn af nánustu
samstarfsmönnum Adenauers,
sagði, að edtt mesta afirek Aden-
auers hefði verið sættirnar við
Frakka eftir stríð.
Búizt er við, að útför Aden-
auers verði gerð frá Kölnar-
dómkirkjunni, en legstaður
mun honum verða valinn í
heimaþorpi hans, Rhoendorf.
Vesturþýzka ríkið mun sjá um
og kosta útförina. Viðstaddir
munu verða margir þjóðhöfð-
ingjar heims.
Adenauer var tvíkvæntur og
átti 8 börn. Tveir af fjórum
sona hans sátu við banabeð föð
ur síns, er hann skyfldi við í
dag.
Dr. Donrad Adenauer fædd-
ist árið 1876. Hann stundaði
laganám við iháskólann í Frei-
burg, Munchen og Bonn. Starf-
aði sem lögfræðingur í Köln
og varð borganstjóri þar árið
1917 og gegndi starfinu til árs-
ins 1933, er hann var settur af
og stungið í fangelsi, fyrst árið
1934 og aftur 10 árum seinna.
Hann varð borgarstjóri á ný ár-
ið 1945, en gegndi starfinu þá
aðeins sumarlangt.
Fyrir seinni heimsstyrjöldina
var Adenauer í Miðflokknum,
en varð einn af stofnendum
flokks Kristilegra demokrata,
CDU, árið 1942. Hann varð fór
maður flokksins á brezka her-
námssvæðinu og flokksforingi í
kjördæminu Nordreihn-West-
falen. Hann var kanslari Vestur
Þýzkalands árin 1949 til 1963,
er dr. Erhard tók við, og utan-
ríkisráðherra árin 1951 til 1955.
Eftir styrjafldarlok fengu Vest
uirveidin fljótt augastað á Aden-
auer og sáu, að hann var mað-
urinn, sem þau þörfnuðust.
Þ^gar ''utanríkisráðherrafundur-
inn fór út um þúfur árið 1947,
hófst raunveirulega kalda stríð-
ið svonefnda og í kjölfarið
fylgdi einangrun Berlínar.
Þetta leiddi til þess, að Vestur-
veldin urðu að breyta Þýzka-
landsstefnu sinni og I beinu
fram'haldi af því var Sambands-
ríkið Vestur-Þýzkaland stofnað
árið 1940.
Kaþólikkinn, Adenauer, var
íhaldssamur, þurr á manninn
og stundum kaldur í viðmóti.
Þó hafði hann sitt persónulega
aðdráttaraifil og hann varð ríkis
leiðtogi, sem tekið var eftir.
Hann var hinn ótvíræði leið-
togi stjórnar sinnar, oft á tíð-
um stríðinn og sagt var, að
hann ætti bágt með að þiggja
annarra ráð. Hann var einlæg-
ur lýðræðissinni og svarinn
fjandmaður kommúnista og naz
ista. Sameining Evrópu var
hjartans mál hans og hann
studdi áætlanir þar að lútandi,
enda þótt hinn aMni vinur hans
de Gaulle væri þeim andsnú-
inn. Þetta féll í góðan jarðveg
hjá Bandaríkjamönnum og þeg
ar Eisenhower varð forseti ár-
ið 1952 komu böndin Washing-
ton-Bonn skýrt í fljós. Adenauer
fór í fyrstu heimsókn sína til
Bandaríkjanna árið 1953 og lét
þá ósk sína í fljós að ekki færu
fram nein pólitísk hrossakaup
sem kæmu^ niður á Vestur-
Þýzkalandi. Á þessum tíma náðu
bréfaskipti milli Bandaríkjanna
og Sovétríkjanna hámarki og
þegar CfaurChill, skömmu eftir
lát Stalíns, lagði til að haldinn
yrði stórveldafundur, var það
sfaoðun margra, að tími mikilla
ákvarðana væri kominn. Við-
leitni Adenauers leiddi til þess,
að Bandaríkjamenn skuld-
bundu sig til þess að sjá svo
um, að engar mikilvægar
ákvarðanir um málefni Þýzka-
lands yrðu teknar, án þess að
Adenauer væri með í ráðum.
Þegar fyrir þennan tíma höfðu
Vesturveldin samráð við Bonn-
stjórnina um málefni varðandi
Þýzikaland og afstöðuna til
Sovétríkjanna.æn upp frá þessu
var engin orðsending send til
Moskvu, án þess Bonn-stjóm-
in hefði fyrst fengið tækifæri
til að kynna sér hana.
Eins og áður er getið var
Adenauer utanríkisiáðheiTa
jafnframt kanslaraembættinu
árin 1951 tii 1955 og fór hann
aMrei dult með þá sfcoðun sína
að sameining Þýzkalands og
endurheimt tapaðra landsvæða
yrði að nást með friðsamlegum
hætti.
Jafnframt lagði hann ríka
áherzlu á, að austurlandamæri
Þýzkalands, sem áfcveðin voru
á Fotsdam-iáðstefnunni árið
1945, væri ekki hægt að viður-
kenna.
í september árið 1955 fór
Adena-uer til Moskvu og leiddi
það til stjórnmálasambands
milili ríkjanna. Þá féllust Sovét-
ríkin á að láta lausa þá stríðs-
fanga, sem enn voru í Sovét-
ríkjunum. Jófast mjög álitið á
kanslaranum heimafyrir af þess
um sökum.
Stjórnmálasamband ríkjanna
hafði þó ekki í för með sér
neina breytingu á utanríkis-
stefnu Bonn-stjómarinnar og
engin áhrif á samskipti Vestur-
Þýzkalands við VesturveMin.
Adenauer faélt fast við það, að
stjórn Vestur-Þýzkalands ein
hefði rétt til þess að koma
fram fyrir Þýzkaland í heild.
Sagði hann í því sambandi í
þinginu, að stjórn hans myndi
líta á það sem „fjandskap", ef
önnur lönd viðurkenndu aust-
urþýzku stjórnina.
Adenauer styrktist í sessi
bæði í koisningunum 1953 og
1957, en í þeim kosningum
náði flokkur hans hreinum
meiriMuta á sambandsþinginu
í Bonn.
Hápunktur stjórnmálaferils
Adenaueæs var 5. -uaí 19S5, er
hann gat tilkynnt þjóð sinni,
að hemámi Vesturveldanna
væri atflétt og Vestur-Þýzika-
land væri þar með óháð og full
valda ríki. Tveim dögum seinna
tók hann sæti sem fulltrúi
Vestur-Þýzkalands í láðherra-
nefnd NATO. Síðasti stjórn-
málalegi stórviðburðurinn í
-'kanslaratíð hans var sennilega
sættiraar við Frakka í janúar
1963, aðeins nokkrum mánuð-
um áður en Adenauer sagði af
sér embætti kanslara. Árið áð-
ur hafði Adenauer heimsótt
Frakkland til þess að sýna al-
heimi hina bættu sambúð ríkj-
anna og þá heimsókn endurgalt
de Gaulle, forseti, tveim mán-
uðum síðar.
Enda þótt mikill meirihluti
Vestur-Þjóðverja væri fylgj'andi
aukinni vináttu Frakka og
Vestur-Þjóðverja, eætti Aden-
auer mikilfli gagnrýni fyrir að
gera ekki nóg til þess að treysta
vináttuböndin við Breta og
Bandaríkjamenn. Sú gagnrýni
náði hámarki bæði innan hans
eigin flokks • og utan, er hann
studdi Frafaka gegn aðild Breta
að Efnahagsbandalaginu í janú-
ar 1963.
Meðan kosningabaráttan stóð
sem faæst árið 1961 lokaðu
Austur-Þjóðverjar mörkunum í
Berlín og reistu múrinn fræga.
Þessi atburður var einnig notað
ur til árása á Adenauer. Hann
var sagður orðinn off gamall og
þreyttur til að stjórna af mynd
ugleik og í ífaosningunum í
september það ár missti flokkur
hans hreina meirihlutann.
Töldu nú margir, að pólitískum
ferli gamla mannsins væri lok-
ið, en það var öðra nær. Hann
myndaði stjórn með frjálsum
demofarötum og var kjörinn
kanslari í fjórða sinn í röð í
nóvember.
Enda þótt Adenauer setti
mikið mark á vesturþýzk stjórn
mál bæði meðan á valdaferli
hans stóð og síðar, voru ætíð
deilur uppi um hann persónu-
lega og afstöðu hans til sam-
starfsmannanna. Síðustu ár
hans mótuðust af ágreiningn-
um við eftirmanninn, Ludwig
Erhard, en hann var fjármála-
ráðherra í stjórnartíð Aden-
auers.
Strax eftir kosningarnar árið
1961 styrktist krafan um, að
Adenauer segði af sér kanslara
embættinu og var það m. a.
byggt á fylgistapi kristilegra
demokrata í mörgum sambands
rfkjunum.
í desember árið 1962 lýsti
Adenauer því yfir, að hann
myndi efcki segja af sér fyrr
en árið efftir. En hann neitaði
jafnframt« að útnefna Erhard
sem eftirmann sinn og lýsti því
yffir, að fjármáLráðherrann
væri enginn stjórnmálamaður.
En í apríl 1963 gerði þingflokk-
urinn uppreisn ge0u Adenauer
og útnefndi Erhard í embætti
kanslara. Þann 15. október fór
Adenauer frá. Hann hélt þó for-
mannsstöðunni í CDU og lét
ekfci hjá líða að segja umbúða-
laust álit sitt á eftirmanninum.