Alþýðublaðið - 30.12.1989, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 30. des. 1989
„Evrópuhugsjónin er friðarhugsjón. í
reynd byggir hún á þvi að þessar þjóðir
séu svo likar innbyrðis, byggi ó
sameiginlegum menningararfi,
sameiginlegu gildismati og lifs-
viðhorfum, sem mótuð eru af þróun
réttarrikis, lýðræðislegra stjórnar-
hótta, virðingu fyrir mannréttindum og
frelsi einstaklingsins til athafna i
atvinnulifinu, undir lýðræðislegri
heildarstjórn/7
um við Evrópubandalagiö. í því
sambandi er sérstaklega mikil-
vægt að tryggja tollfrjálsan að-
gang fyrir unnar fiskafurðir að
mörkuðum Evrópubandalags-
ins. Til þess að ná þessu mark-
miði sækjum við fram á tvennum
vígstöðvum: Annars vegar með
hinum EFTA-löndunum, sem
hafa samþykkt fríverslun með
fisk innan EFTA og setja sameig-
inlega fram kröfuna um fríversl-
un með fiskafurðir, innan vænt-
anlegs evrópsks efnahagssvæð-
is, í viðræðum við EB. Hins vegar
höldum viö uppi tvíhliða viðræð-
um, bæði við leiötoga ríkis-
stjórna Evrópubandalagsþjóða
og við framkvæmdastjórn
bandalagsins, sem fer með tolla-
mál og framkvæmd hinnar sam-
eiginlegu stefnu bandalagsins.
2. Við þurfum aö ná samkomulagi
um viðskipti meö þjónustu, sem
sífellt verða mikilvægari þáttur í
þjóðarbúskapnum. Þessu fylgir
einnig nauðsyn á auknu frjáls-
ræði í viðskiptum með fjármagn
milli íslands og annarra landa,
sem ætti aö veita íslenskum fyr-
irtækjum aögang að fjármagni á
heimsmarkaðskjörum og jafn-
framt bæta ávöxtunarmöguleika
innlendra sparifjáreigenda.
3. Við þurfum að tryggja Islending-
um rétt til náms og atvinnu í öðr-
uni ríkjum Evrópu. Þetta er ár-
angursríkasta leiðin til þess að
flytja hingað nýja þekkingu og
auðga þjóðlífið með ferskum
menningarstraumum. Sagan
sýnir að íslenskt þjóðlíf og menn-
ing blómstrar best í náinni snert-
ingu við meginstrauma evr-
ópskrar menningar.
4. Viö þurfum að gerast virkir þátt-
takendur í þeirri víötæku sam-
vinnu á sviöi vísinda og tækni og
umhverfisverndar, sem stefnt er
að i Evrópu framtíðarinnar.
5. Við þurfum að taka þátt í upp-
byggingu stofnana meö hinum
EFTA-þjóðunum og sameigin-
lega með Evrópubandalaginu,
sem tryggi lýðræöislegt ákvörð-
unarvald varöandi stjórnun hins
evrópska efnahagssvæðis, á jafn-
réttisgrundvelli.
Viö höfum ekki efni á því sem
þjóö að sitja hjá varðandi þessa þró-
un og sleppa þeim tækifærum sem
hún býöur. Islenskir sjómenn og
fiskvinnslufólk hafa ekki efni á því.
Islenskir vísindamenn og sérfræö-
ingar hafa ekki efni á því. Unga kyn-
slóðin, þeir sem nú eru að afla sér
þekkingar og reynslu viö æðri
menntastofnanir, hafa ekki efni á
því. Islensk menning er ekki ein-
angrunarfyrirbæri og má ekki daga
uppi sem fornminjasafn, heldur á
hún að nærast af virkum og lifandi
samskiptum við menningarþjóðir
nágrannalandanna.
Snúum bökum saman
Undirbúningi þeirra samninga-
viðræðna EFTA-landanna viö Evr-
ópubandalagiö, sem hefjast eftir
nokkra mánuöi, er nú farsællega
lokið, samkvæmt settri tímaáætlun.
Evrópubandalagið hefur fyrir sitt
leyti fallist á að samningsgrundvöll-
urinn sé nægilega yfirgripsmikill og
vandaður til þess að unnt sé að setj-
ast að samningaborði snemma á
næsta ári. Samningarnir munu taka
u.þ.b. ár. Hið sameiginlega evrópska
efnahagssvæði gæti því komiö til
framkvæmda um leið og samruna-
ferli Evrópubandalagsins sjálfs lík-
ur, fyrir árslok 1992.
Það hefur verið mér persónulega
eftirminnileg og ómetanleg lífs-
reynsla að hafa sl. hálft ár haft á
hendi verkstjórn, frumkvæði að
samræmingu sjónarmiða og mál-
flutningi í viðræðum við Evrópu-
bandalagið, fyrir hönd EFTA-ríkj-
anna sem heildar. Á þessari reynslu
minni byggi ég það mat að við mun-
um ná samningsniðurstöðu, sem
tryggi framtíðarhagsmuni íslensku
þjóðarinnar með viðunandi hætti.
Það eina sem ég raunverulega óttast
er sundurlyndi á heimavígstöðvum,
sprottið af annarlegum pólitískum
hvötum. Ég vil þó í lengstu lög trúa
því að okkur beri gæfa til að standa
saman um þetta stærsta hagsmuna-
mál þjóðarinnar í nánustu framtíð,
hvað svo sem líður pólitískum
ágreiningi um minni mál.
Framundan bíöur okkar óhemju
vinna við að undirbúa framkvæmd
samningagerðarinnar á heimavett-
vangi. Þar mun mikið reyna á heil-
steypt samstarf stjórnmálamanna,
embættismanna, forsvarsmanna at-
vinnulífs, aðila vinnumarkaöar og
almannasamtaka í landinu Enn-
fremur bíður okkar mikið verkefni
við að kynna málið í heild sinni fyrir
þjóðinni allri og einstökum hags-
munahópum. Sjálfur mun ég ekki
liggja á liði mínu í því efni. En ég
mælist til samstarfs og samvinnu
við þing og þjóö um þetta stærsta
hagsmunamál okkar sameiginlega.
Varnarbarátta
Sl. tvö og hálft ár hafa verið ís-
lensku þjóðinni erfið og sársauka-
full bæði varðandi efnahagsmál og
stjórnmál. Á |)ví tímabili, sem liöiö
er frá því að Alþýðuflokkurinn hóf
aftur stjórnarþátttöku 1987, höfum
við farið í gegnum lengsta samdrátt-
arskeið í sögu þjóðarinnar, allt frá
árunum 1949—1952. Á árunum þar
á undan jókst þjóðarframleiðsla ís-
lendinga um 45—50 milljaröa
króna, en á samdráttarskeiöinu frá
’87 fram á næsta ár mun hún drag-
ast saman um 15—20 milljaröa.
Verra var að hagstjórn fór mjög úr-
skeiðis á góðæristímabilinu. Fyrir-
tæki og heimili komu stórskuldug út
úr góðærinu og illa undir það búin
að mæta erfiðleikum. Þessi endur-
tekna reynsla af mistökum í hag-
stjórn hefur valdið mörgum sárs-
auka og gremju og stuðlað að sundr-
ung og úlfúð í þjóðfélaginu. En það
er í erfiðleikunum sem reynir á
menn og stjórnmálaflokka. Að mínu
mati hefur flokkur okkar íslenskra
jafnaðarmanna staðist þessa próf-
raun með þrautseigju, atorku og
þolgæði. Ríkisstjórnir Steingríms
Hermannssonar hafa því til þessa
háð varnarbaráttu við erfið ytri skil-
yrði. Það hefur tekist stóráfallalaust,
enda er árangurinn sem óðast að
koma í ljós.
Þegar fyrri ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar kom til valda
haustið 1988 voru útflutningsgrein-
arnar komnar í þrot, eftir fyrstu
áraun samdráttarskeiösins. Tals-
menn atvinnulífsins spáðu fjöldaat-
vinnuleysi. Ríkisstjórnin var mynd-
uð vegna ágreinings við sjálfstæðis-
menn um verkstjórn, vinnubrögö
og efnahagsstefnu ríkisstjórnarinn-
ar undir forystu Þorsteins Pálssonar.
Við höfnuðum í upphafi kollsteypu-
leið Sjálfstæðisflokksins, sem hefði
leitt til óbærilegrar kjaraskerðingar
og þar með harðvítugra átaka á
vinnumarkaði, og þar með sam-
kvæmt reynslu endað í óðaverð-
bólgu og upplausn. Þessi ríkisstjórn
hefur náð árangri, vegna þess að
hún hafnaði þessari kollsteypuleið.
Hruni sjávarútvegsins á lands-
byggðinni var forðað með kerfis-
bundnum skuldbreytingum. Van-
skilum var komið í skil, skuldum
breytt í hlutafé og verðbætur
greiddar úr verðjöfnunarsjóði, til að
mæta verðfalli, um skeið. Gengið
var leiðrétt í áföngum til þess að
bæta afkomu útflutningsgreinanna,
án þess að bjóða heim hættu á óða-
verðbólgu og stéttaátökum. Vextir
og fjármagnskostnaður harfa verið
lækkaðir. Miklum halla í vöruviö-
skiptum hefur verið snúið í jöfnuð.
Afkoma sjávarútvegsins er komin í
plús. Framundan er fyrirsjáanlega
ör lækkun verðbólgu og þar með
vaxta. Aukin stöðugleiki er fram-
undan. Takist nú við þessi skilyrði,
með góðra manna hjálp, að ná
kjarasamningum, sem samrýmast
markmiðinu um atvinnuöryggi og
öra lækkun veröbólgu og vaxta, —
þá þarf ekki að kvíða framhaldinu.
Þá fer aftur að birta til, enda tími til
kominn.
Úr vörn í sóknl
Það sem eftir er kjörtímabilsins
þurfum við að einbeita okkur að
stóru málunum. Þar ber hæst samn-
ingagerð okkar og EFTA-landanna
við Evrópubandalagið og samninga
iðnaðarráðherra um nýja álbræðslu
og virkjanaframkvæmdir. Fram-
kvæmd þeirra áforma mun bægja
frá dyrum okkar hættu á atvinnu-
leysi, vega upp áhrif aflasamdráttar,
draga úr einhæfni atvinnulífs og
stuðla að auknum hagvexti og bætt-
um lífskjörum á komandi áratug.
Minnumst þess að eitt tonn af áli frá
álbræðslu hér á landi skilar álíka
miklu i þjóðarbúið og eitt tonn af
þorski upp úr sjó. Skoöað í því sam-
hengi sjá menn betur en ella, hvílík-
ur búhnykkur 180—200 þús. tonna
álbræðsla yröi okkar þjóðarbúskap.
þjóöarbúskap.
Varnarbaráttunni er farsællega
lokið. Nú ber okkur að snúa vörn í
sókn, bæði í efnahagslegu- og póli-
tísku tilliti. Við höfðum ekki dæmi
um það úr fyrri stjórnmálareynslu,
hvernig gengi að halda saman sam-
steypustjórn fjögurra til fimm stjórn-
málahreyfinga. Fyrirfram voru flest-
ir svartsýnir á það, ekki síst þegar
ytri skilyrði eru óhagstæð. það má
því teljast pólitískt afrek hjá Stein-
grími Hermannssyni, og ber að
meta að verðleikum, að hafa haldið
saman slíkri ríkisstjórn á erfiðleika-
tímabili. Og hafa jafnframt tekist að
skapa góðan vinnuanda innan
stjórnarliðsins.
Nú mun reyna á, það sem eftir er
kjörtímabilsins, hvort það tekst í
þessu stjórnarsamstarfi að skapa
samstöðu um nauðsynlegar kerfis-
breytingar á innviðum atvinnulífs
og hagstjórnar, til þess að leggja
grundvöll að bættum lífskjörum
þjóðarinnar i framtíðinni. Þau verk-
svið, þar sem slík kerfisbreyting er
mest knýjandi að mínu mati, eru
þessi: Breytingar á stjórnun veiða
og vinnslu, breytingar á landbúnáð-
arstefnu, afnám sjálfvirkni í ríkisút-
gjöldum og grisjun ríkisstofnana, og
fækkun og stækkun sveitarfélaga til
þess að snúa vörn í sókn í byggða-
málum. Berum við gæfu til aö ná
samstöðu um frambúöarlausnir á
þessum sviðum mun það mega til
sanns vegar færa, aö þessi ríkis-
stjórn hafi reynst jafnvíg í vörn og
sókn.
Óvenjulegu, viðburðaríku og
sögulegu ári er að Ijúka. Á næsta ári
gerum við okkur vonir um staðfest-
ingu á batnandi samskiptum manna
og þjóða í milli, í formi risavaxins
niðurskurðar hefðbundinna vopna
og útrýmingar helmings lang-
drægra kjarnavopna. Veröi þessar
vonir að veruleika verður næsta ár
ekki síður sögulegt og heillaríkt en
það sem nú er að líða. Við lifum á
spennandi tímum. Vakandi huga og
vinnufúsra handa bíða heillandi
verk að vinna. Vonandi fer þá einn-
ig að rofa til á sálarskjá okkar íslend-
inga.
Ég þakka samstarfsmönnum mín-
um og konum samstarfið á árinu
sem er að líða og árna þjóðinni allri
farsældar með nýju ári.
Jón Baldvin Hannibalsson,
formaður Alþýðuflokksins.