Alþýðublaðið - 07.05.1991, Page 5

Þriðjudagur 7. maí 1991
5
Málþing um mannréttindi á vegum Rauða kross íslands
MANNRÉTTINDI
KOMA ÞÉR VIÐ!
Rauði kross íslands héll um helgina málþing um
Genfarsáttmálann og vandamál sem tengjast þró-
unarhjálp i víðum skilningi. Á ráðstefnunni voru
flutt framsöguerindi þar sem þessi mál voru reifuð
út frá margs konar sjónarmiðum. Hér á eftir verður
drepið á nokkra athyglisverða punkta sem fram
komu á málþinginu.
BJÖRN E HAFBERG TÓK SAMAN
Nýlega var gerð skoðanakönn-
un á vegum ríkisstjórnarinnar þar
sem kannaður var hugur manna
til þróunarhjálpar á vegum ríkis-
ins. Könnunin leiddi það í Ijós að
meirihluti þjóðarinnar telur fram-
lög ríkisins hæfileg eða of mikil.
Þessi afstaða kom mörgum á
óvart, ekki síst í ljósi þess að fram-
lög okkar eru aðeins brot af því
sem við höfum skuldbundið okkur
til á alþjóðavettvangi. Við erum að
þessu leyti eftirbátar allra þjóða
sem við berum lífskjör okkar sam-
an við.
Skafti Jónsson, starfsmaður hjá
Rauða krossinum, segir að þetta
viðhorf meirihluta þjóðarinnar
valdi mönnum hjá Rauða krossin-
um áhyggjum en sé um leið hvatn-
ing til þeirra um að kynna betur
það starf sem unnið er í þróunar-
löndunum.
,,Af einhverjum ástæðum virð-
ast margir telja að þeim pening-
um, sem varið er til að bæta
ástandið í þróunarlöndunum sé
kastað á glæ; i þriðja heiminum
ríki spilling, stjórnleysi og aum-
ingjaskapur og úr þvi verði ekki
bætt."
Börn fórnarlömb
styrjalda
Guðjón Magnússon, formaður
Rauða kross Islands, segir að þessi
afstaða fólks hljóti að byggjast á
því að mistekist hafi að fræða fólk
um lífsskilyrði í þróunarlöndun-
um. ,,Það er fráleit og órökstudd
fullyrðing að verið sé að moka í
botnlausa tunnu," segir Guðjón og
nefnir i því sambandi að fyrir að-
eins 50—100 árum hafi ástandið
hér á íslandi að mörgu leyti verið
líkt því sem nú er í þróunarlönd-
unum. ,,Var ekki hrúgað niður
börnum sem sjúkdómar og nær-
ingarskortur lögðu í valinn, stund-
um svo að fá eða engin börn lifðu
fram á unglingsár?" spyr formaður
RKÍ.
í erindi sínu á málþinginu gerði
Guðjón að sérstöku umræðuefni
fórnarlömb styrjalda. Hann segir
að það sé sammerkt með öllum
styrjöldum að börn verði verst úti,
það eru þau sem fyrst deyja úr
skorti, sjúkdómum og vosbúð.
,,Og það eru börn sem síst varast
hætturnar þar sem bardagar
geisa. Og það eru þau sem eiga
erfiðast með að þola hið hroða-
lega tilfinningalega álag, sjá fólk
drepið eða því misþyrmt, flóttann,
vonleysið. Víða í heiminum þykir
sjálfsagt að börn berjist á vígvelli
— drengir 10—12 ára berjist með
feðrum sínum og frændum og fylli
skörð þeirra sem falla."
Guðjón sagði að samkvæmt
traustum upplýsingum væri talið
að allt að 200 þúsund börn innan
15 ára aldurs væru nú undir vopn-
um, og að það færist sífellt i vöxt
að börn séu þvinguð til her-
mennsku.
Hverjir eru flóHamenn?
Guðjón sagði það sláandi að í
nútímahernaði væru níu af hverj-
um tíu sem létu lífið í hernaði
óbreyttir borgarar, fólk sem aldrei
hefði klæðst einkennisbúningi
eða borið vopn, oft konur, börn og
gamalmenni.
í erindi Guðjóns kom fram að nú
eru flóttamenn vegna stríða hátt á
annan tug milljóna. Guðjón segir
að það sama eigi við um þá eins og
önnur fórnarlömb styrjalda að
meirihluti þessa fólks séu óbreyttir
borgarar.
Guðjón sagði að stundum
gleymdist það að til er annar stór
hópur flóttamanna en það séu
þeir sem eru á flótta í eigin landi.
Stundum vegna náttúruhamfara,
þurrka og hungursneyðar, en oftar
vegna afleiðinga styrjalda. í dag er
talið að yfir tuttugu milljónir inn-
anlandsflóttamanna séu nánast á
vergangi. Þetta fólk býr oft við
verri kost en fólk sem er landflótta
því það sé ekki undir lögsögu
flóttamannahjálpar Sameinuðu
þjóðanna eða hjálparstofnana
eins og Rauða krossins.
Stundum eru aðstæður þær að
ekki er hægt að koma þessu fólki
til aðstoðar vegna andstöðu
stjórnvalda viðkomandi ríkja. í lok
framsögu sinnar sagði Guðjón.
„Þegar fjallað er um stríð nútím-
ans er óhjákvæmilegt að vekja
upp hroll hjá fólki. Rauði krossinn
starfar á átakasvæðum heims og
gerir það sem í hans valdi stendur
til að lina þjáningar stríðshrjáðra.
Hann lýsir upp myrkrið. Hann
Guðjón Magnússon, formaður
Rauða kross íslands, segir að meira
en 200 þúsund börn innan 15 ára
aldurs séu nú undir vopnum og að
það færist sífellt í vöxt að börn séu
þvinguð til hermennsku.
stuðlar að því að sól rísi úr sorta
hjá stríðshrjáðum um allan heim.“
GenfarsáHmálar___________
mannúdqrlög______________
Sölvi Sölvason lögfræðingur
fjallaði í sinni framsögu almennt
um Genfarsáttmála og mannúðar-
lög. Sölvi sagði að Rauði krossinn
hefði sett fram skilgreiningu á al-
þjóðlegum mannúðarlögum sem
væri efnislega eftirfarandi;
„Með alþjóðlegum mannúðar-
lögum i vopnuðum átökum á Al-
þjóðanefnd Rauða krossins við al-
þjóðlegar reglur, settar með samn-
ingum eða komnar á fyrir venju,
sem sérstaklega er ætlað að leysa
mannúðleg vandamál sem bein-
línis stafa af vopnuðum átökum
milli ríkja eða innanlands, sem af
mannúðarástæðum takmarka rétt
aðila til að nota muni og aðferðir
að eigin vali í átökum og vernda
manneskjur og eignir sem eru eða
gætu orðið fyrir áhrifum af vopn-
uðum átökum."
Ólafur Gíslason blaðamaður segir
að kröfur markaðarins geti stang-
ast á við kröfur sannleikans og að
mynd sú sem fjölmiðlarnir bera
okkur inn i stofu séu mótuð við-
skiptalegum og pólitiskum kröfum
og hagsmunum í æ rikari mæli á
kostnað trúverðugleika sem krafist
er.
Segja má að skilgreining þessi sé
þríþætt. í fyrsta lagi er mannúðar-
lögum ætlað að leysa vandamál
sem stafa af stríði. í öðru lagi að
setja takmörk á þær aðferðir sem
beita má í vopnaviðskiptum. Og í
þriðja lagi að vernda þá sem gætu
orðið fyrir barðinu á þeim, en
tengdust þeim ekki að öðru leyti.
Um framkvaemd_______________
sáHmálanna__________________
Sölvi sagði að ekki væri nóg að
hafa fjölda sáttmála og samþykkta
ef þeim væri ekki fylgt eftir. Hann
sagði að þekking á þessum sátt-
málum væri forsenda þess að bor-
in væri virðing fyrir þeim. Langt
er um liöið frá því að fyrstu mann-
réttindasáttmálarnir voru undir-
ritaðir.
Þýðingarmestu samningarnir
voru liklega undirritaðir í Genf ár-
ið 1949. Þá undirrituðu fulltrúar
frá 64 þjóðum sáttmála um mann-
réttindi. Þessir sáttmálar voru um
bætta meðferð særðra og sjúkra
hermanna á vígvelli; um meðferð
særðra, sjúkra og skipreika sjóliða
og hermanna á höfum úti. Sátt-
máli um meðferð striðsfanga og
um vernd hins óbreytta borgara á
stríðstimum.
Nær öll ríki jarðar hafa nú full-
gilt sáttmálann frá 1949 og við-
bætur sem síðan hafa verið settar
við sáttmálann.
í lok framsögu sinnar sagði
Sölvi.: „Þó við heyrum Ijótar tölur
um fjölda fórnarlamba styrjalda
þá er víst að þær væru enn verri ef
mannúðarlaga nyti ekki við.
Mannúðarlög og starf Rauða
krossins bjarga ótal mannslífum
og lina þjáningar hundraða þús-
unda manna. Hér er ekki um
dauðan lagabókstaf að ræða held-
ur raunverulegt afl sem skilar
miklum árangri í stríðshrjáðum
heimi. Þetta er stöðug barátta,
hættum aldrei að berjast fyrir friði
í heiminum, eflum mannúðarlög."
Strið, mannréHindi____________
og fjölmidlar_________________
Olafur Gislason blaðamaður
flutti erindi og gerði að umtalsefni
hlutverk og skyldur fjölmiðla í
fréttaflutningi um stríð og mann-
réttindabrot. í upphafi erindi sins
rakti Ólafur nokkuð þær tækni-
breytingar sem orðið hafa í fjöl-
miðlaheiminum á síðustu árum og
sagði m.a.:
„Hvað tækniþróunina varðar,
þá er málið tiltölulega fljótafgreitt:
Hún er til góðs, bæði vegna þess
að hún gefur tæknilegar forsendur
fyrir gæðameiri og betri fjölmiðl-
un og einnig vegna þess að hún
opnar valdalitlum aðilum smugur
til ódýrari og staðbundnari útgáfu-
og útbreiðslustarfsemi sem getur
lifað sjálfstæðu lífi óháð stóru fjöl-
miðlarisunum."
Á hinn bóginn sagði Ólafur að
sterkir og þekktir fjölmiðlakóngar
létu hafa það eftir sér að þeir litu
fyrst og fremst á fjölmiðla sína
sem tæki til að búa til meiri pen-
inga. Þessir sömu menn segja
einnig að ágóðinn sé best til þess
fallinn að auka frelsi fjölmiðlanna
og bæta gæði þeirra.
Ólafur sagði að full ástæða væri
til að draga slikar fullyrðingar í
efa. „Það er ekkert sem segir að
það markmið að búa til sífellt
meiri peninga falli saman við það
markmið að kryfja þann veruleika
sem við búum í og að miðla hon-
um með sannfærandi hætti. Þvert
á móti er margt sem bendir til hins
gagnstæða: að kröfur markaðar-
ins geti stangast á við kröfur sann-
leikans og að mynd sú sem fjöl-
miðlarnir bera okkur inn í stofu sé
mótuð af viðskiptalegum og pólit-
ískum kröfum og hagsmunum í æ
ríkari mæli á kostnað þess trú-
verðugleika sem krafist er.“ í lok
framsögu sinnar sagði Ólafur að
þegar hann hugsaði um fjölmiðla
og mannréttindi ylli það honum
nokkurri svartsýni.
Fjölmargar aðrar framsöguræð-
ur voru fluttar á málþinginu og
hyggst Rauði krossinn gæfa þær út
á prenti á næstunni.
Sunnudaginn 12. maí fer fram
landssöfnun á vegum Rauða
krossins. Söfnunarfénu verður
skipt á milli kúrdískra flóttamanna
í Irak og gervilimaverkstæðis í
Afganistan.
Nú blasir hungursneyð við 27 milljónum Afríkubúa. Reynt hefur verið að vekja athygli umheimsins á þessari hrylli
legu staðreynd en árangur verið sorglega lítill til þessa.