Morgunblaðið - 12.05.2001, Blaðsíða 10

10 C LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
LIMGERÐI eru ekki ein-göngu klippt til að formþeirra sé garðeigandanumað skapi heldur bæta
klippingar og grisjun heilbrigði
plöntunnar og lengja oft líf hennar.
„Vitað er að rót plöntunnar getur lif-
að lengi, jafnvel í hundruð ára,“ segir
Kristinn. Árlegar klippingar snúast
um það að móta lögun limgerða en
stundum þarf að taka brotnar eða
visnar greinar. Sumar plöntur eldast
hratt og því þarf að skera þær alveg
niður á nokkurra ári fresti.
„Þótt við klippum plöntur alls ekki
þá blómstra þær samt sem áður svo
lengi sem önnur skilyrði eru fyrir
hendi svo sem ljós, vatn, næring, hiti
og rými. En hver tegund á bara sinn
ákveðna líftíma,“ segir Kristinn.
„Með því að grisja og skipta út
greinum eða skera plöntur niður þá
viðhöldum við ungdómnum og stuðl-
um að ríkulegri blómgun. Tegund á
alltaf sitt blómatímabil en með rétt-
um klippingum er hægt að viðhalda
blómatímabilinu hjá mjög mörgum
tegundum.“
Sumar tegundir er hægt að skera
niður árlega eða á fárra ára fresti og
blómstrar plantan þá síðla sumars
sama ár og hún er klippt. Gæta verð-
ur að því að klippa á meðan plantan
er í dvala. Döglinskvistur, lágkvistur,
perlukvistur og margar ágræddar
rósir falla í þennan flokk.
Eðli og vaxtarlag ræður klippingum
Sumar tegundir blómstra úr frá
vaxtarsprota frá fyrra ári. Ef hann er
klipptur burtu blómstrar plantan
ekki. Þær plöntur sem tilheyra þess-
um flokki eru grisjaðar, hverri grein
er leyft að verða 10–20 ára, eftir teg-
undum. Hún er síðan klippt í burtu en
önnur ætti þá að vera komin upp í
staðinn. „Greinarnar sem bera runn-
ann uppi eru á misjöfnum aldri og
misjafnt hversu margar þær eru, allt
frá því að vera kannski þrjár til fimm
eins og oft er hjá sýrenu og upp í það
að vera 10–15 hjá stórum kvistum
eins og stórkvisti, bogkvisti, sunnuk-
visti og loðkvisti,“ segir Kristinn.
„Birkikvistur sem er okkar algeng-
asta tegund vil ég láta skera niður á
fimmtán ára fresti og láta hann vaxa
upp aftur en hugsa ekkert um hann
þess á milli nema hann brotni undan
snjó eða laskist á annan hátt. Hann
verður aldrei fallegur þegar maður
grisjar hann,“ segir Kristinn. Reynd-
ar blómstrar birkikvisturinn ekki
fyrsta árið eftir niðurskurð en hann
verði afskaplega blaðfallegur. Krist-
inn segir fjölda villirósa blómstra út
frá tveggja ára grein, s.s. meyjarós,
hjónarós og fjallarós en hansarósin
blómstrar bæði á árssprota og fyrri-
árssprota.
Rifsberjarunna skal grisja
Kristinn segir að rifsberjarunna
skuli grisja en hann blómstrar mest á
greinum sem eru tveggja til fimm ára
en eftir það dregur úr blómguninni,
þó ekki svo mikið að hann mælir með
því að hver grein fái að lifa kringum
10–12 ár. Þannig verði runninn stór
og stæðilegur.
Runninn blómstrar á svokallaða
dvergsprota sem ekki vaxa nema fá-
eina millimetra á ári. Séu þeir klipptir
í burtu fær eigandinn ekki að njóta
berja runnans. Runnamuru sker
Kristinn alveg niður á 10–12 ára
fresti. Þó skilur hann eftir þrjár til
fjórar hjálpargreinar því annars er
hætt við að plantan fari í baklás og
vaxi ekki nema lítið eitt fyrstu árin
eftir niðurskurðinn. Kristinn segir
það góða reglu að skilja eftir hjálp-
argreinar ef fólk veit ekki hvort
plantan þurfi á þeim að halda eða
ekki. Hjálpargreinarnar má fjar-
lægja strax á öðru ári.
Aðspurður hvenær sé óhætt að
klippa plöntur segir Kristinn að það
sé í raun hægt allt árið. Best er að
klippa þær síðla vetrar eða á vorin en
forðast ætti að klippa plöntur síðsum-
ars eða á haustin þar sem gró ýmissa
sveppa eru þá á ferðinni eins og t.d.
gró reynisátu.
Grisjun dregur ekki
úr vaxtarhraða
Kristinn vill að limgerðisplöntur
séu mótaðar strax að lokinni gróður-
setningu. Margir haldi að það sé
betra að bíða í nokkur ár en það sé
misskilningur. „Það er reyndar ekki
hægt að segja að það sé vitlaust að
láta runnann vaxa villtan en vilji fólk
stjórna vextinum til að fá mótað lim-
gerði er best að gera það frá upp-
hafi,“ segir Kristinn.
Algengt er að fólk gróðursetji 30–
40 sentimetra háar plöntur. Um leið
og gróðursetningu er lokið skal
klippa á hliðargreinar plöntunnar til
að örva greinaskiptingar. Eftir klipp-
ingu má búast við að limgerðið sé um
20–30 sentimetrar að breidd. Lögun-
in er smekksatriði en limgerði sem er
breiðara að neðan en ofan nýtur birt-
unnar best. Kristinn segir að limgerði
eigi síðan að klippa á hverju vori.
Einnig megi klippa plöntuna að
sumri til og skal það gert rétt áður en
vexti lýkur.
Kristinn segir að andstætt því sem
margir halda, dragi klippingar ekki
úr vaxtarhraða. Þvert á móti. Bíði
fólk nokkur ár með að klippa limgerð-
ið verður oft að klippa það mikið nið-
ur til að hægt sé að fá þéttan vöxt.
Þekking og góð verkfæri
Kristinn segir mjög mikilvægt að
fólk afli sér þekkingar áður en það
hefst handa við klippingar. „Nei,“
segir hann hins vegar þegar hann er
spurður að því hvort þessar upplýs-
ingar sé að finna á einum stað. „Mað-
ur þarf að leita mjög víða. Reyndar
eru upplýsingarnar af-
skaplega takmarkaðar
um þessar klippingar og
yfirleitt mjög almennt
orðaðar.“ Þetta breytist
þegar menn leita sér
upplýsinga um matjurtir
eða eplatré. Þá er hægt
að fá heilu doðrantana
um umhirðu og klipping-
ar. Þekking á hvers kon-
ar garðrækt fari þó vax-
andi með auknum áhuga
hér á landi.
Kristinn hefur sjálfur
haldið fjölda námskeiða í
trjáklippingum. Hann
segir þó að á stuttu nám-
skeiði sé aðeins hægt að
opna glufu inn í heim
klippinga en vonandi
nægilega stóra til að þátttakendur
þori að snerta á gróðrinum.
„Þú lærir af mistökunum. Þótt þú
gerir mistök við að klippa runna þá
vaxa þeir aftur og byrja má á nýjan
leik. Tré eru hins vegar vandmeðfar-
in. Þar er kannski verið að móta vaxt-
arlag til hundruða ára,“ segir Krist-
inn.
Hann mælir með að fók fylgist með
tegundum og taki eftir því hvernig og
á hvaða greinum þær blómstra. Með
því sé hægt að safna miklum upplýs-
ingum.
Kristinn tekur þó fram að góð
þekking á klippingum sé til lítils noti
fólk léleg verkfæri. Bitlausar klippur
merja greinarnar og opna þannig leið
fyrir sjúkdóma inn í plönturnar.
Þekkingu og góð verkfæri þarf til að klippa limgerði
Með réttri klippingu geta
plöntur lifað öldum saman
Líkt og maðurinn á hver
planta sitt blómatímabil
Í viðtali við Kristinn H.
Þorsteinsson, garð-
yrkjustjóra Orkuveitu
Reykjavíkur og for-
mann Garðyrkjufélags
Íslands komst Rúnar
Pálmason að því að með
réttum klippingum er
hægt að halda plöntunni
á blómatímabilinu.
Oft vilja víðitegundir eldast fljótt og gisna þá með aldrinum. Þessi runni er þó enn á blómatímabili og nýtur sín vel og
er sannkölluð prýði á götumyndinni.
Runnamuru er hæfilegt að skera niður
á 10–12 ára fresti.
Ljósmynd/Kristinn H. Þorsteins
Geislasópur þolir oftast illa mikinn niðurskurð.
Loðkvistinn verður að grisja reglulega til að tryggja að runnin blómstri ríku-
lega um langan tíma.
Sumarklippingar limgerða mættu
gjarnan aukast.
Margar ágræddar rósir þarf að skera mikið niður
á hverju ári.