Morgunblaðið - 12.05.2001, Blaðsíða 16

16 C LAUGARDAGUR 12. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÁHUGASAMIR garðeigendur njóta
þess margir að hafa komið sér upp
blómlegum matjurtagarði og fá þann-
ig ódýrt en umfram allt ferskt og sitt
eigið grænmeti á matarborðið. Sigríð-
ur Hjartar er ein af þeim félögum í
Garðyrkjufélaginu sem hafa stundað
það áhugamál um langt skeið að
rækta grænmeti heimavið og segist
hún borða sitt eigið grænmeti langt
fram eftir vetri og m.a. nota sinn eigin
matarlauk í eldamennskuna fram yfir
áramót. „Það er alveg ótrúlega mikið
hægt að rækta hérna af grænmeti og
kryddi,“ segir Sigríður.
Í garðinum við Langagerði 19
ræktar Sigríður lauka, kál, salöt,
krydd og jafnvel stór og safarík jarð-
arber freista margra í garðinum þeg-
ar líða tekur á sumarið. „Uppskeran
af jarðarberjunum er miklu meiri en
fjölskyldumeðlimir nenna að borða,
þ.e.a.s. þau eru ekki vinsæl nema þeg-
ar maður grípur þau úti í garði. Þótt
ég sé með skál inni gleymir fólk að fá
sér,“ segir Sigríður.
Hún segist rækta lítið eitt af kart-
öflum heima við en megnið af sínum
kartöflum setur hún niður við sum-
arbústaðinn. „Ég er bara með smá-
vegis hérna heima sem mér finnst
gott að borða beint upp úr garðinum.
Þá hleyp ég út og næ mér í í pottinn.“
Þegar litið er yfir þær tegundir
sem Sigríður ræktar eða hefur rækt-
að í garðinum kemur ótrúleg og jafn-
framt skemmtileg fjölbreytni í ljós.
Þar má m.a. finna ýmsar gerðir af sal-
ati og segir Sigríður að hægt sé að
rækta fjölmargar tegundir og af-
brigði af salati, sem fólk kaupir ann-
ars dýrum dómum í verslunum.
Þá segist Sigríður rækta þó nokkuð
mikið af lauk. Þar á meðal er rauð-
laukur og jafnframt þessi venjulegi
matarlaukur. Einnig ræktar hún fjöl-
æran hjálmlauk og síðan púrru og
hvítlauk sem líka er fjölær.
Sniglarnir vitlausir í blómkálið
Í garðinum má finna ýmsar teg-
undir af káli. Rósakálið er auðþekkj-
anlegt af kúlum sem myndast upp eft-
ir legg plöntunnar. Þarna má finna
blómkál og stórt afbrigði af hunda-
súrum sem Sigríður segir að séu skín-
andi góðar í salöt.
Hún ræktar jafnframt sérstaka
tegund af káli sem yfirleitt er kallað
hnúðkál á íslensku og er ekki algengt.
Hnúðkálið er fremur skrautleg, fag-
urrauð planta og minnir á rófu sem
vex upp úr jörðinni. „Mér finnst hnúð-
kálið ofsalega gott í salat. Þá sneiðir
maður það fínt niður og notar með
öðru,“ segir Sigríður.
Þá má finna í matjurtagarðinum
brokkólí sem Sigríður segir vera afar
notadrjúga plöntu. „Maður byrjar að
skera hausinn sem kemur fyrst og
síðan koma margir litlir hliðarhausar.
Með blómkáli færðu bara einn haus
en með brokkólí ertu að taka af sömu
plöntunni í margar vikur, þannig að
hún er mjög drjúg planta og hefur
þann góða kost að það sækja mjög lít-
ið á hana óþrif.“
Hún segir að sniglarnir séu hins
vegar vitlausir í blómkálið, þannig að
það þarf stundum að passa kálið vel
og jafnvel kaupa sniglaeitur. „En það
er líka til mjög einföld lausn, sem felst
í því að setja smápilsnerlögg í plast-
dollu eða þvíumlíkt og grafa úti í
garði. Þeir eru drykkfelldir sniglarnir
og sækja í þetta og drukkna.“
Að sögn Sigríðar er hægt að grípa
tl ýmissa ráða til að verja plönturnar
vilji fólk ekki eitra. „Mér er illa við að
eitra matjurtir og það má mikið
ganga á áður en ég geri það.“
Sigríður segir að varðandi mat-
jurtagarða sé mikil vinna að setja nið-
ur og taka upp kartöflur og arfareit-
ing sé í huga margra afar leiðinleg, en
ræktunin þurfi ekkert að vera á þann
veginn.
Ekkert tiltökumál að halda
garðinum hreinum
„Þar sem ég er að rækta kál nota
ég gjarna svart plast. Ég klippi göt og
gróðurset plöntunar þar og það gerir í
rauninni þrennt. Það heldur hita í
moldinni því svarti liturinn dregur í
sig sólargeislana og heldur hitanum.
Það minnkar auðvitað heilmikið þrifin
á garðinum þar sem ég fæ ekki ill-
gresi upp í gegnum plastið og það
dregur verulega úr sniglaplágunni og
þvílíku.“
Sigríður segir það ekki tiltökumál,
hvorki varðandi grænmetisgarð né
aðra garðræktun, að halda garðinum
hreinum. „Þetta er fyrst og fremst
spurning um að taka þessar óvel-
komnu plöntur áður en þær fara að
mynda fræ. Að bíða ekki eftir að gera
virkilegt skurk eða fara í átaksverk-
efni, heldur bara taka illgresið þegar
þú sérð það. Því maður fer oft út í
garð án þess að maður ætli sér að
vinna og ef maður gerir að vana að
kippa jafnóðum upp þessu óvelkomna
er umhirða garðsins svo miklu
minni.“
Sú illgresisplanta sem Sigríði þykir
leiðinlegust heitir lambagras og er
náfrænka hinnar íslensku hrafna-
klukku. „Hún er svo dugleg þessi
planta og fljót að þroska fræ að ég hef
á tilfinningunnni að þú getir fengið
margar kynslóðir af lambaklukku yfir
sumarið. Þegar fræin þroskast spýtir
hún þeim í allar áttir, þannig að hún
er rosalega fljót að dreifa sér.“
Best að setja gulrætur
niður sem fyrst
Upphaf ræktunarinnar er sáningin
og Sigríður segist ýmist byrja að sá
inni eða þá beint ofan í beðin úti. „Ef
þú ert með kálplöntur og ætlar að
rækta blómkál eða brokkólí eða slíkt
og byrja frá grunni þarf að byrja að sá
ekki seinna en um miðjan apríl og
gera það inni. Þá sáir maður í lítinn
bakka og yfirleitt spírar miklu meira
en þú þarft að nota. Þá færir þú þetta
yfir í litla potta og í byrjun júní út í
garð. Dillið er einær planta og því sá-
irðu bara beint út og reynir að passa
að sá því ekki mjög þétt, þannig að
ekki verði of þröngt um plönturnar.
Salvían er fjölær og ég byrja að sá
henni inni, en síðan fer hún út í garð
og er þar. Blóðberg er mjög góð
kryddtegund sem lifir nokkur ár úti í
garði. Salatið set ég síðan niður seint í
maí, ýmist beint út í garð eða inni ef
ég hef góðan tíma, því salatið er við-
kvæmt fyrir næturfrosti.“
Sigríður segir best að setja gulræt-
urnar niður sem fyrst því þær séu
lengur að spíra og segist hún iðulega
gera það 1. maí. „Gulrætur fara niður
um leið og jarðvegurinn er orðinn
tilbúinn því þær eru hátt í þrjár vikur
að spíra og þótt það komi smáfrost er
það ekki svo hættulegt.“
Mikilvægt að færa tegundir
á milli beða
Til að verjast hugsanlegu nætur-
frosti og halda betri hita í jarðveg-
inum setur Sigríður gjarna akríldúk,
sem er þunnur og léttur dúkur, yfir
gróðrarbeðin fyrstu vikurnar. Þannig
getur munað allt að 4 til 5 stigum á
hitanum undir og yfir dúknum, en
hann hleypir vatni í gegnum sig. „Ef
þú setur svona dúk yfir getur munað
því að plantan þolir frost.“
Það er síðan fyrstu vikuna í júní
sem tímabært er að setja kálplöntu-
rnar út og það er eins og með annað
grænmeti að það er mjög gott að setja
akríldúk yfir fyrstu vikurnar til að
halda hitanum í moldinni og koma
þeim af stað. Sigríður segist hafa all-
an gang á varðandi kartöflurnar en
gott sé að setja þær niður um miðjan
maí.
Hún segist jafnframt fylgja þeirri
mikilvægu vinnureglu að færa teg-
undir á milli beða á hverju vori. Plönt-
urnar taka mismunandi magn nær-
ingarefna úr moldinni og því er gott
að færa þær á milli beða og nýta
þannig jarðveginn betur og gefa hon-
um tækifæri á að endurnýja sig.
Þótt Sigríður sái oft sjálf um plönt-
un grípur hún oft til þess ráðs að
kaupa plönturnar tilbúnar, sérstak-
lega þegar ekki gefst tími á vorin til
að sá. „Það er hægt að kaupa ljóm-
andi plöntur í sumum gróðrarstöðv-
um, t.d. í Grænuhlíð, sem hefur selt
töluvert af grænmetisplöntum og
margar tegundir. Yfirleitt er Mörk
einnig með gott úrval af grænmetis-
Sigríður Hjartar nýtur þess að hafa sitt eigið ferska grænmeti á borðum stóran hluta ársins
Ótrúlegt hve mikið má rækta
hér af grænmeti og kryddi
Sigríður hefur m.a. ræktað hnúðkál, sem er fagurrautt og fremur óalgeng
káltegund til ræktunar hér á landi.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Sigríður Hjartar garðyrkjukona í sólskálanum þar sem hún ræktar meðal annars vínvið sem gefur af sér safarík og
gómsæt dökkblá vínber.
Grænmeti, laukur, gulrætur og rósakál eru hluti af fjölbreyttri og girnilegri
uppskeru Sigríðar.
Margir þekkja vel vinnuna við að setja nið-
ur kartöflur og njóta þeirra að hausti en
ekki er jafn algengt að fólk rækti grænmeti,
krydd og jafnvel ávexti í eigin görðum
heima við. Það er jafnvel talið illgerlegt og
að því fylgi hið mesta puð. Eiríkur P. Jör-
undsson fór í heimsókn til Sigríðar Hjartar
og komst að því að hægt er að rækta tals-
vert af grænmeti án mikillar fyrirhafnar
hér á landi.