Morgunblaðið - 23.05.2001, Blaðsíða 25

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 23. MAÍ 2001 25
BRETLAND er fremst í flokki Evr-
ópuríkja sem berjast gegn kröfu
Afríkuríkja um að þrælasala verði
lýst glæpur gegn mannkyninu og
fyrrverandi nýlenduveldi skuli
greiða umtalsverðar skaðabætur.
Næstum tvær aldir eru liðnar síð-
an breska þingið afnam þrælahald í
breska heimsveldinu. Afríkuþjóðir
þrýsta nú á um að samþykkt verði
víðtæk ályktun á ráðstefnu Samein-
uðu þjóðanna um kynþáttahatur er
haldin verður í Suður-Afríku síðar á
árinu.
Mary Robinson, fyrrverandi for-
seti Írlands og mannréttindafulltrúi
SÞ, segist fylgjandi því að rætt verði
um skaðabætur fyrir þrælahald Evr-
ópuríkja á ráðstefnunni, sem fjalla
mun um „kynþáttahatur, útlend-
ingahatur og skylt umburðarleysi“,
og fer fram í Durban í september.
En orðalag ályktunarinnar um
þrælahald hefur valdið gífurlegum
diplómatískum og lagalegum deilum
á milli Afríkuríkja annars vegar og
fyrrverandi nýlenduvelda í Evrópu,
t.d. Bretlands, Frakklands, Spánar
og Portúgals, hins vegar. Líta Evr-
ópuríkin á ályktunina sem brellu til
að þvinga fram fjárhagsaðstoð. Haft
var eftir breskum embættismanni:
„Við erum ekki reiðubúin að tengja
þróunaraðstoð við liðna sögu.“
Í ályktuninni er farið fram á að
ráðstefnan „staðfesti að þrælasalan
sé einstæður harmleikur í mann-
kynssögunni, sérstaklega gegn Afr-
íkubúum“. Er henni lýst sem glæp
gegn mannkyninu sem eigi sér enga
hliðstæðu. Bretar, fyrir hönd Evr-
ópusambandsins, hafa lagt til annað
orðalag, þar sem staðfest er að
„þrælahald og þrælasalan séu skelfi-
legur harmleikur í mannkynssög-
unni“.
Að sögn embættismanna er breyt-
ingunni á orðalaginu ekki ætlað að
draga úr því sem gerst hafi fyrr á
öldum, heldur sé byggð á þeirri laga-
legu skoðun að þrælahald og þræla-
sala hafi ekki stangast á við „hefð-
bundin alþjóðalög“ á sínum tíma.
Bandaríkjastjórn hefur gengið enn
lengra og hótað að hætta aðstoð við
Afríkuríki ef samþykkt verður að
ræða skaðabætur á ráðstefnunni.
Bandarískir diplómatar segjast
reiðubúnir að samþykkja að öll
þrælasala sé glæpur gegn mannkyn-
inu, en vilja að í ályktunum verði við-
urkennt aldagamalt mansal arab-
ískra þrælasala á fólki frá Austur- og
Mið-Afríku.
Lögfræðingar segja að verði hug-
takið „glæpur gegn mannkyninu“
haft með í ályktuninni gæti það haft
víðtækar skírskotanir í alþjóðalög
fyrir lönd sem hafi áður fyrr tekið
þátt í þrælasölu. Haft var eftir sér-
fræðingi í alþjóðalögum að ef ríki
eins og til dæmis Bretland og Portú-
gal samþykktu ályktun sem innihaldi
þetta orðalag jafngildi það því að
skrifa undir eiðsvarna játningaryfir-
lýsingu „sem mögulega og mjög lík-
lega yrði notuð gegn þeim“ ef kröfur
um skaðabætur yrðu lagðar fram.
Barist gegn skaðabót-
um fyrir þrælahald
The Daily Telegraph.
Samtök flutningafyrirtækja íhuga
nú málsókn á hendur olíufélögunum í
Danmörku eftir að nokkur þeirra
viðurkenndu að hafa haft samráð um
verð. Þá kveðst viðskiptaráðherr-
ann, Ole Stavad, reiðubúinn að
kanna lagabreytingu til að auka
möguleika samkeppnisstofnunarinn-
ar á að láta til skarar skríða gegn ol-
íufélögunum. Stofnunin hefur nú lýst
eftir vitnum, fyrrverandi eða núver-
andi starfsmönnum olíufélaganna,
sem geti staðfest ásakanirnar um
verðsamráð fyrir dómstólum.
Nokkur olíufyrirtækjanna, þar á
meðal Shell, viðurkenna að hafa
skipst á upplýsingum um verð við
önnur félög. Önnur láta nægja að úti-
loka ekki að slíkt hafi átt sér stað. Öll
halda því hins vegar fram að meint
verðsamráð heyri sögunni til, engin
dæmi séu um slíkt nú.
Talsmenn olíufélaganna báru í
gær hönd yfir höfuð sér og sögðu
smæð Danmerkur og legu koma í
veg fyrir lægra verð. Upplýsinga-
stjóri Statoil, Kai Nielsen, benti í
samtali við Jyllands Posten á að eng-
in neysluvara í Danmörku væri jafn-
mikið undir smásjánni og eldsneyti.
Í hvert skipti sem verðbreytingar
yrðu væri það fréttaefni og að land-
fræðilega væri ómögulegt annað en
að hafa sama verð í öllu landinu þótt
kostnaðurinn væri mismikill. „Að
bjóða upp á mismunandi bensínverð
á sama stað er enn fremur ómögu-
legt, það myndi þýða að stöðvarnar
með hæsta verðið misstu viðskipta-
vini“.
Samtök flutningafyrirtækja, sem
blésu til sóknar gegn olíufélögunum
er þeim höfðu enn einu sinni borist
nær samhljóða bréf frá olíufélögun-
um um minni afslátt á bensíni, íhuga
nú að feta í fótspor samtaka hol-
lenska flutningafyrirtækja sem ráð-
lögðu meðlimum sínum að höfða mál
á hendur olíufélögunum á síðasta ári.
Hollenska málsóknin rann hins veg-
ar út í sandinn vegna skorts á sönn-
unargögnum.
Væntanleg málsókn á hendur ol-
íufélögunum verður eins og áður
segir ekki síst byggð á vitnum sem
samkeppnisstofnun vonar að muni
gefa sig fram. Hins vegar er lítillar
aðstoðar að vænta frá Svíþjóð þar
sem systurstofnunin hefur höfðað
mál á hendur nær öllum þarlendum
olíufélögum en sænsk lagasetning
kemur í veg fyrir að stofnunin geti
afhent trúnaðarskjöl úr landi, t.d. til
Danmerkur.
Íhuga málsókn
á hendur olíu-
félögunum
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
CHEN Shui-Bian, forseti Taívans,
átti í gær fund með Rudolph
Giuliani, borgarstjóra í New York
og hefur hitt á þriðja tug banda-
rískra þingmanna að máli í stuttri
heimsókn sinni til Bandaríkjanna.
Kínverjar hafa mótmælt heim-
sókninni með formlegum hætti.
Talsmaður kínverska utanrík-
isráðuneytisins, Zhu Bangzao,
sagði í gær að ákvörðun Banda-
ríkjastjórnar um að leyfa Chen að
hafa viðdvöl í New York á leið
sinni til Mið-Ameríku væri til
marks um harðnandi stefnu gagn-
vart Kína. „Þetta mun óhjákvæmi-
lega skaða tengsl Kínverja og
Bandaríkjamanna,“ sagði Zhu við
fréttamenn í Peking. Hann vildi
ekki tilgreina nánar hvaða áhrif
heimsóknin hefði á samskipti
þjóðanna, en sagði það meðal ann-
ars velta á því hvernig hún færi
fram.
Kínverjar líta á Taívan sem
uppreisnarhérað í Kína og túlka
það sem ögrun ef aðrar þjóðir
taka á móti taívönskum stjórn-
málamönnum.
Stjórnvöld í Peking fengu
reyndar aðra ástæðu til að reiðast
þegar bandarískir embættismenn
tilkynntu á mánudag að George
W. Bush Bandaríkjaforseti myndi
eiga fund með Dalai Lama, trúar-
legum leiðtoga Tíbeta, í Washing-
ton í dag. Kínverjar hernámu Tíb-
et árið 1950 en Dalai Lama flúði
land níu árum síðar.
Á myndinni sést Chen Shui-bian
veifa fréttamönnum eftir að hafa
skoðað kauphöllina í New York í
gær, en heimsókn hans til Banda-
ríkjanna lýkur í dag.
Reuters
Kínverjar mótmæla
heimsókn Chens
New York. AFP, AP.
HINDÚAR munu verða skyldaðir
til að bera einkennismerki á fötum
sínum í íslömsku Afganistan til að-
greiningar frá múslímum, að því er
ráðherra í stjórn Talibana í Afgan-
istan sagði í gær. Þá verður hindúa-
konum einnig gert að hylja sig með
blæju, líkt og múslímskar konur
verða að gera.
Harðlínustjórn Talibana, sem fer
með völd í 95% landsins, hyggst
framfylgja innan tíðar tilskipunum
um þetta, að því er Mohammed
Wali, trúarlögregluráðherra lands-
ins, tjáði fréttastofu AP. Tilskipunin
vakti hörð viðbrögð frá nágranna-
ríkinu Indlandi, þar sem hindúar eru
í meirihluta.
„Við hörmum svona fyrirskipanir
sem eru augljóslega mismunun gegn
minnihlutahópum,“ hafði fréttastof-
an Press Trust eftir ónafngreindum
indverskum ráðherra. „Þetta eru
enn frekari vísbendingar um
vanþróaðar og óviðunandi hug-
myndafræðilegar forsendur Talib-
ana.“
Wali sagði að ákvörðunin væri í
samræmi við Íslam. „Trúarlegir
minnihlutar sem búa í íslömsku ríki
verða að vera auðkenndir,“ sagði
hann. Talibanarnir hafa ekki ákveð-
ið hvers konar auðkennismerki
hindúar verða látnir bera.
Markmiðið að
vernda hindúa
Fréttastofan Afghan Islamic
Press (AIP), sem starfrækt er í Pak-
istan, hafði eftir Wali að ráðuneyti
hans hefði falast eftir trúarlegri til-
skipun, svonefndu fatva, frá ísl-
ömskum fræðimönnum um að
hindúar skuli auðkenndir. Hlutverk
ráðuneytisins er að hlúa að dyggð-
um og vinna gegn löstum.
Markmiðið með fyrirhugaðri laga-
setningu, að því er segir í frétt AIP,
er að þeim sem ekki eru múslímar,
einkum hindúum og síkkum, verði
hlíft þegar trúarlögregla skikkar
fólk til að loka verslunum sínum á
bænatíma og smalar því í moskur.
Að minnsta kosti fimm þúsund
hindúar búa í höfuðborginni Kabúl,
og þúsundir búa í öðrum borgum
landsins, en ekki liggja fyrir áreið-
anlegar tölur um hversu margir þeir
eru. Hin nýju lög munu einungis ná
til hindúa vegna þess að það eru
engir kristnir eða gyðingar í Afgan-
istan og síkkar eru auðkenndir af
túrbönum sínum, sagði Wali. Þó er
vitað um að minnsta kosti einn gyð-
ing sem býr í Kabúl og vera má að
þar búi einhverjir kristnir.
Trúarlögregla Talibana í Afganistan gefur út tilskipun
Hindúar verði auðkenndir
Kabúl, Islamabad. AP, AFP.