Morgunblaðið - 23.05.2001, Blaðsíða 28

LISTIR
28 MIÐVIKUDAGUR 23. MAÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
VARLA er ofsögum sagt að org-
anistinn og tónskáldið Páll Ísólfsson
(1893–1974) hafi verið einn áhrifa-
mesti tónlistarmaður 20. aldar hér á
landi. Hann gat sér einnig afar gott
orð víða um heim sem organleikari
enda hafði hann hlotið víðtæka tón-
listarmenntun við viðurkenndar
menntastofnanir í Leipzig og París.
Páll komst meira að segja svo langt á
frægðarferlinum að hljómplötur með
leik hans komu út hjá His Master’s
Voice í Lundúnum og hlutu mjög góð-
ar viðtökur gagnrýnenda.
Það þótti á sínum tíma talsverður
heiður að hljóðrita fyrir svo þekkt
merki sem Páll gerði á sjötta áratugn-
um. Nú á dögum þykir það ef til vill
ekki eins fréttnæmt þar sem íslenskir
tónlistarmenn virðast eiga mun
greiðari aðgang að virtum erlendum
tónlistarútgáfum en fyrr enda standa
þeir margir erlendum kollegum sín-
um síst að baki. Þessi nýi diskur Nínu
Margrétar Grímsdóttur með píanó-
verkum Páls Ísólfssonar er gott dæmi
um útrás íslensks tónlistarfólks. Það
nær eyrum virtrar geislaplötuútgáfu
eins og BIS en vinnur svo menningar-
lífi þjóðar sinnar ómælt gagn með því
að sinna í leiðinni íslenskum tónlistar-
arfi.
Þetta heildarsafn píanólaga Páls
Ísólfssonar er í alla staði hið áheyri-
legasta. Heildaryfirbragðið er nokk-
uð „gamaldags“. Flest munu lögin
vera frá árunum 1920–1940 en eru
hins vegar samin í rómantískum stíl
seinni hluta 19. aldar. Á fyrstu ára-
tugum 20. aldar voru mörg tónskáld
farin að semja tónlist sem var með-
vituð uppreisn gegn tilfinningaþunga
rómantíkurinnar og þótti mörgum
rómantíkin löngu úrelt. En ekki má
gleyma því að mörg stórmenni í tón-
skáldastétt héldu blygðunarlaust í
gamla stílinn og dettur engum í hug
að nota það gegn þeim nú á dögum.
Nefna má í þessu sambandi tónskáld
eins og Richard Strauss, Edward
Elgar, Jean Sibelius og Sergei
Rachmaninoff sem skömmuðust sín
hreint ekkert fyrir að semja góðar
laglínur. Ekki frekar en Páll Ísólfsson
sem hefur greinilega haft mikla lag-
ræna náðargáfu. Þessi geislaplata er
sannkallaður gnægtabrunnur úrvals-
laga sem öll eiga skilið víða út-
breiðslu. Nína Margrét Grímsdóttir
nefnir mörg dæmi um tengsl tónlistar
Páls Ísólfssonar við tónlist Edvards
Griegs í góðri grein sinni í bæklingi.
Margt er til í því og ekki er þar leiðum
að líkjast því það er einmitt í
píanóverkunum sem list
Griegs reis hvað hæst. Um
tengslin við Max Reger get
ég ekki dæmt enda að mestu
ókunnugur píanóverkum
hans. Hafi Nína Margrét
rétt fyrir sér um tengsl tón-
listar Páls við tónlist Max
Regers, sem ég efast reynd-
ar alls ekki um – svo sann-
færandi er texti hennar, er
einsýnt að sumir þurfi að losa sig við
einhverja fordóma í garð Regers.
Annað tveggja meginverka á diskin-
um er Svipmyndir – safn píanólaga
frá ýmsum tímum á ferlinum sem Páll
safnaði saman undir þessu heiti.
Mörg laganna í Svipmyndum virðast
vera meðvitaður virðingarvottur (eins
konar „homage“) við gengin tónskáld
eins og Grieg (Einu sinni var, nr. 2) og
Chopin (Mazurka, nr. 14). Robert
Schumann kemur einnig við sögu eins
og t.d. í Romanze (nr. 8), og jafnvel
þar guðar Grieg á gluggann oftar en
einu sinni með örsmárri en afar
dæmigerðri hendingu ( fyrst á 0’50 –
1’12). Og einnig bregður fyrir smá
Dvorák (Lítill vals, nr.12). Svipmynd-
ir eru safn laga sem koma svolítið
hvert úr sinni áttinni en Nína Mar-
grét hefur raðað þeim þannig að verk
með svipuð stíleinkenni standa sam-
an. Árangurinn er ótrúlega góður því
hún hefur náð fram ágætum heildar-
svip og eitt virðist leiða af öðru. Til-
brigði um sönglag eftir Ísólf Pálsson
er meginverk Páls fyrir píanó, samið í
lok ferils hans og tileinkað nestori ís-
lenskra píanóleikara, Rögnvaldi Sig-
urjónssyni. Þetta tilbrigðaverk er
stórt í sniðum, tæknilega erfitt og af-
ar tilkomumikið. Ekki er fjarri lagi að
álykta að Händeltilbrigði Brahms
hafi verið fyrirmynd Páls en þó er
engan veginn um eftiröpun að ræða
þótt vel megi heyra Brahms við og við
(hlustið t.d. á tilbrigði 7!). Og stef Ís-
ólfs er auðgreinanlegt allt til enda í
verki Páls en hjá Brahms verður stef
Händels sífellt torkennilegra. Margt
annað áhugavert mætti
nefna í tengslum við þetta
glæsilega verk Páls en hér
skal látið nægja að minnast
á magnaðan sorgarmarsinn í
áttunda tilbrigðinu, sem er
„íslenskari“ en flest annað
sem heyrist á diskinum.
Annað sem kemur á óvænt
er hið óvænta stökk yfir til
Bandaríkjanna þar sem
Gershwin bregður fyrir í
þrettánda tilbrigðinu. Þarna má
heyra dæmigert blús-þrástef í bass-
anum líkt og Gershwin notar í Prel-
údíunum frá 1926. Ekki hefur verið
minnst á Gletturnar indælu og Píanó-
stykkin óp. 5 sem hafa notið verð-
skuldaðra vinsælda um áratuga skeið.
Ef hægt er að tala um að einhver
hljóðfæraverk frá Íslandi gætu talist
„sígild“ væru það þessi fallegu píanó-
lög Páls.
Það er mjög vel staðið að þessari
nýju og í hæsta máta tímabæru BIS-
útgáfu. Nína Margrét Grímsdóttir
hefur unnið verk sitt af mikilli vand-
virkni, glæsileg spilamennska hennar
í hvívetna gerir það að sannri ánægju
að hlusta á diskinn aftur og aftur.
Þrátt fyrir yfirbragð sem oft virðist
látlaust er margt í þessari tónlist
tæknilega erfitt, á því leikur enginn
vafi. Nína Margrét leikur þessi píanó-
verk eins og tæknin sé algert auka-
atriði en þó af miklum myndugleika.
Flæðið í tónlist Páls er sérstaklega
eðlilegt í meðförum hennar, hún leyfir
tónlistinni að anda, jafnvel þar sem
hvað mest gengur á.
Síðast en ekki síst á Nína Margrét
skilið hrós fyrir fróðlegan texta um
tónverkin í bæklingi.
Mér finnst ástæða til að fagna sér-
staklega útgáfu þessa disks með pí-
anóverkum Páls Ísólfssonar. Ég hvet
alla tónlistarunnendur til að bæta
þessari ágætu tónlist í safnið hjá sér
og vona innilega að platan opni einnig
eyru erlendra áhugamanna um tón-
list.
Tímabært
TÓNLIST
G e i s l a p l ö t u r
Páll Ísólfsson: Þrjú píanóstykki op.
5. Glettur. Svipmyndir. Tilbrigði
um sönglag eftir Ísólf Pálsson.
Píanóleikur: Nína Margrét Gríms-
dóttir. Heildartími: 69’50.
Útgefandi: BIS CD-1139.
Verð: kr. 1.799. Dreifing: Japis.
PÁLL ÍSÓLFSSON –
HEILDARÚTGÁFA
Á PÍANÓTÓNLIST
Valdemar Pálsson
Nína Margrét
Grímsdóttir
NÚ stendur yfir árleg sýning Bjarna
Jónssonar listmálara í Eden í Hvera-
gerði og sýnir hann eins og áður
þjóðlegar heimildamyndir og fleiri
viðfangsefni. Margar myndanna eru
frummyndir að stærri verkum og
sumar smáar í sniðum. Í mörg ár
hefur Bjarni unnið að myndaflokki
um sjósókn á áraskipum og líf og
störf íslenskra sjómanna fyrri tíma.
Þetta er um 60 mynda flokkur.
Myndaflokkurinn er nú kominn til
Þjóðminjasafns Íslands. Hann gerði
flestar skýringateikningarnar í rit-
verk Lúðvíks Kristjánssonar, Ís-
lenzkir sjávarhættir, og aflaði sér þá
mikillar þekkingar á þessu sviði.
Bjarni hefur haldið fjölda sýninga og
tekið þátt í sýningum erlendis. Einn-
ig hefur hann verið með fyrirlestra
um áraskipin hjá ýmsum félögum og
skólum. Sýningin er opin fram á
annan í hvítasunnu og er sölusýning.
Morgunblaðið/Jim Smart
Þetta verk sýnir gamla djúplagið og í forgrunni sér inn til Súðavíkur.
Bjarni Jónsson
sýnir í Eden
SUMARIÐ er tími ómengaðra
afþreyingarmynda, gamaldags
skemmtunar þar sem lítið reynir á
heilabúið. Framhaldsmyndin The
Mummy Returns er dæmigerður
sumarsmellur, framlenging af The
Mummy, forvera sínum, sem sló
svo hressilega í gegn ’99, að fram-
hald var ákveðið umsvifalaust.
Vafalaust höfum við ekki séð fyrir
endann á framleiðslunni.
Nýja myndin hefst u.þ.b. áratug
eftir að The Mummy lýkur. Æv-
intýramaðurinn Rick O’Connell
(Brendan Fraser), er nú giftur
fornleifafræðingnum Evelyn
(Rachel Weisz), afraksturinn m.a.
hinn átta ára Alex (Freddie
Boath), sem hefur greinilega erft
gáfur móður sinnar og stáltaugar
föðurins. Alli litli verður ómissandi
þáttur í framhaldinu, hann er tek-
inn í gíslingu af egypskum trant-
aralýð (með múmíuna Imhotep
(Arnold Wosloo), í broddi þeirrar
ófélegu fylkingar. Leikurinn berst
þá frá Lundúnum suður í sólbak-
aða eyðimörk Egyptalands, það
sem vakir fyrir Imotep og lags-
konu hans, er ekkert minna en
heimsyfirráð og O’Connellernir
geta einir bjargað mannkyninu
Söguþráðurinn er annars nokk-
uð loðinn, þjónar sem hálfklárað
hjálpartæki fyrir brellufargan sem
myndu gera Cecil B. De Mille
grænan og gulan af öfund. Nokkr-
um nýjum persónum er hrært
saman við þær gömlu, fyrirferð-
armest nýtt ofurillmenni, Sporð-
drekakóngurinn, sem leikinn er af
myndugleik af The Rock. Enda
„Kletturinn“ heimsmeistari í fjöl-
bragðaglímu. Framhaldið er sann-
kölluð rússíbanaferð, hrærigraut-
ur endalausra átakaatriða, skylm-
inga, skotbardaga, galdrabragða,
óvígra herja eiturpaddna, arab-
ískra riddara og drísildjöfla.
Hetjur og heiglar, valmenni og
skúrkar, litríkar persónur í öllum
stærðarflokkum, flottir búningar,
leiktjöld og tónlist og magnaðar
brellur. Hér er gamla góða æv-
intýrið endurvakið, Rick er sá nýj-
asti í röðinni af endalausum Ind-
íana-Jónösum kvikmyndasögunn-
ar, Fraser og Weisz, standa sig
einsog til er ætlast.
Lengst af prýðileg skemmtun,
en fjarar smám saman útí rút-
ínulega og langdregna brellusýn-
ingu. The Mummy Returns er þó
jafnan hin fagmannlegasta þannig
að afþreyingarsumarið ’01, byrjar
giska vel, með fínustu flugeldasýn-
ingu.
Endurkoma
uppvakninga
KVIKMYNDIR
L a u g a r á s b í ó , B í ó -
h ö l l i n , H á s k ó l a b í ó
Leikstjóri og handritshöfundur
Stephen Sommers. Tónskáld Alan
Silvestri. Kvikmyndatökustjóri
Adrian Biddle. Aðalleikendur
Brendan Fraser, Rachel Weisz,
John Hannah, Arnold Vosloo,
Oded Fehr. Sýningartími 125 mín.
Bandarísk. Universal. 2001.
THE MUMMY RETURNS


1 ⁄2
Sæbjörn Valdimarsson
ÞAÐ var sérlega létt yfir
söng Kvennakórs Reykja-
víkur á tónleikum kórsins í
Langholtskirkju sl. sunnu-
dagskvöld. Viðfangsefnin
voru öll af léttara taginu,
sönglega ekki sérlega erfið,
svo að kórinn naut þess og
söng alla efnisskrána mjög
fallega, með þéttum og góð-
um hljómi vel samstilltra
radda. Tónleikarnir hófust
á þriggja laga keðjusöng eftir Tom-
as Ravenscroft (1590–1633) en hann
gaf út safn af keðjusöngvum, sem
talið er að séu að mestu eftir hann.
Það er svo með þjóðlög frá bresku
eyjunum að þau minna flest á
„What shall we do with a drunken
sailor“ og auk þess eru margar
enskar raddsetningar, svokallaðar
yfirraddaútsetningar, með lagið í
miðröddunum, sem gerir slíkar út-
færslur allar mjög keimlíkar. Þrátt
fyrir þetta var söngur kórsins mjög
góður og sérstaklega í velska lag-
inu, All through the Night.
Senn kemur vor eftir Kabalevskí
var sérlega fallega sungið. Þrjú
finnsk lög voru næst á efnisskránni
og var annað lagið dæmi um það
hvernig útsetjari getur ofgert ein-
földu lagi með löngu forspili og
millispili er á ekkert sameiginlegt
með laginu, sem eins og fékk að
fljóta með. Í þessu lagi léku Kol-
beinn og Svana forspil og millispil
ágætlega. Þriðja lagið er gamall
smellur frá tónleikum Öldutúns-
kórsins, ásamt laginu eftir Kabal-
evskí, og var sungið mjög fallega og
án undirleiks. Tvö rússnesk lög
voru sett saman í syrpu, Vertu til
er vorið kallar á þig og Kalinka, og
voru hressilega flutt.
Á síðari hluta tónleikanna voru
eingöngu flutt lög eftir
Atla Heimi Sveinsson,
fyrst Intermezzo úr ball-
ettinum Dimmalimm, sem
Kolbeinn og Svana léku
fallega, þá kom næst Af-
mælisdiktur og síðan
Kvæðið um fuglana og
voru þessi vinsælu lög
mjög vel flutt. Fimm síð-
ustu lögin voru úr flokki
laga, sem Atli nefnir Jón-
asarlög, við ljóð Jónasar
Hallgrímssonar, allt lög sem hafa
náð miklum vinsældum, enda lag-
ræn og fallega unnin og voru auk
þess mjög vel sungin.
Kvennakór Reykjavíkur söng
þessi elskulegu tónverk af mikilli
gleði og voru tónleikarnir í heild
einstaklega fallegir, sérstaklega
fyrir fágaðan og látlausan flutning
kórsins undir stjórn Sigrúnar Þor-
geirsdóttur. Undirleikarinn Svana
Víkingsdóttir og flautuleikarinn
Kolbeinn Bjarnason felldu sitt tón-
tak einstaklega vel inn í hljóman
kórsins og áttu þátt í þessum
ánægjulegu og léttu tónleikum
Kvennakórs Reykjavíkur.
Fágaður
og látlaus
flutningur
TÓNLIST
L a n g h o l t s k i r k j a
Kvennakór Reykjavíkur, undir
stjórn Sigrúnar Þorgeirsdóttur,
flutti ensk, finnsk og rússnesk lög
og söngva eftir Atla Heimi Sveins-
son. Einleikari á flautu: Kolbeinn
Bjarnason. Undirleikari á píanó:
Svana Víkingsdóttir.
Sunnudaginn 20 maí.
KÓRSÖNGUR
Jón Ásgeirsson
Sigrún
Þorgeirsdóttir
SÍÐUSTU tónleikar Tónlistar-
félags V-Hún. að sinni verða í
Félagsheimilinu Hvammstanga í
kvöld, miðvikudagskvöld, kl. 20.30.
Þar kemur fram Ólafur K. Sig-
urðarson barítonsöngvari og syng-
ur við undirleik Jónasar Ingimund-
arsonar.
Tónlistarfélagið hefur staðið fyr-
ir ýmsum tónlistardagskrám á
liðnum vetri, en starfsemi félags-
ins stendur frá september til maí
ár hvert. Formaður félagsins er
Björn Hannesson.
Vorkomu fagnað
Kirkjukór Hvammstanga, ásamt
öðru starfsfólki Hvammstanga-
kirkju, stendur fyrir skemmtun í
Félagsheimili Hvammstanga á
morgun, uppstigningardag.
Tilefnið er að fagna vori ásamt
fjáröflun fyrir safnaðarheimili, sem
áformað er að reisa við kirkjuna.
Dagskrá verður blönduð, m.a.
mun kirkjukórinn syngja sumarlög
og einnig koma fram gospelkór
kirkjunnar, kirkjuhljómsveitin og
hópur frá ungmennastarfinu.
Söngtónleikar
á Hvammstanga