Morgunblaðið - 07.07.2001, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. JÚLÍ 2001 11
EF bornar eru saman tölur yfir
fjölda kæra og útgefinna ákæra
vegna skattalagabrota frá árinu
1987 til ársins 2000, úr óbirtri árs-
skýrslu embættis ríkislögreglu-
stjóra, kemur í ljós töluverð aukn-
ing. Á fjórum árum, frá árinu 1987
til 1991, voru kærur samtals 10 og
ákærur 6 en árið 2000 voru kær-
urnar 24 og ákærurnar 15. Árið
1997 voru flestar kærur eða 72 og
ákærur 20.
Þetta segir Jón H. Snorrason,
saksóknari og yfirmaður efnahags-
brotadeildar ríkislögreglustjóra, að
megi rekja til ársins 1993 en þá
var gerð breyting á skattkerfinu
með stofnun embættis skattrann-
sóknarstjóra ríksins. Embættið
hefur m.a. það hlutverk að taka til
meðferðar stærri og alvarlegri
skattsvikamál og búa þau til með-
ferðar, annað hvort hjá yfirskatta-
nefnd eða til opinberrar rannsókn-
ar lögreglu.
Þá segist Jón útskýra lága tíðni
brota með því að ekki hafi verið
fyrir hendi nægileg þekking eða
færni í skattkerfinu til að taka á
skattsvikamálum og þá enn síður
hafi hún verið fyrir hendi hjá lög-
reglu. Hann segir að á árunum
1950 til 1980 hafi kærur verið inn-
an við 5 og því hafi á þeim tíma
verið umræða í samfélaginu um að
alls ekki væri tekið á skattsvika-
málum.
„Það hefur verið uppi sú gagn-
rýni á yfirvöld að skattsvik hér á
landi væru mikil en almennt væri
ekki á þeim tekið. En gagnrýni af
þessu tagi er eðlileg enda ólíðandi
að einhverjir komist undan
greiðslu opinberra gjalda.“
Skattsvik flóknasti málaflokk-
ur hjá skattkerfi og lögreglu
Skattsvikamál eru mjög flókin,
að sögn Jóns. „Það má með sanni
segja að þau séu flóknasti mála-
flokkurinn sem tekinn er til með-
ferðar hjá skattkerfi og lögreglu
vegna þess að í eðli sínu er þar um
að ræða leynda brotastarfsemi,
brotastarfsemi sem þrífst í lög-
mætri starfsemi í atvinnurekstri,“
segir Jón og bætir við að nú telji
hann málaflokkinn vera kominn á
það stig að það sé hægt að taka á
honum með viðunandi hætti.
„Kerfið er með sama hætti og
annars staðar á Norðurlöndunum
og hefur gefist vel.“ Breyting er að
hans sögn m.a. fólgin í að efla
vinnu við rannsóknir sem og að
efla skattaeftirlit. Aðspurður segir
hann tvö embætti, efnahagsbrota-
deild ríkislögreglustjóra og emb-
ætti skattrannsóknarstjóra, sjá um
meðferð mála og að góð samvinna
sé þarna á milli sem myndi sterka
heild, ólíkt því sem áður var þegar
málin komu frá hinum og þessum
skattstjórum en það leiddi til þess
að vinnan skilaði sér ekki jafnvel.
„Nú starfar hjá okkur fjöldi sér-
hæfðra starfsmanna, bæði lög-
reglumenn og lögfræðingar, og þá
er von um að starfsmönnum fjölgi
á næsta ári,“ segir hann en getur
þess þó að auknu eftirliti og rann-
sóknum til að fyrirbyggja og upp-
lýsa skattsvik fylgi meiri kostnaður
en hann skili sér þó margfalt til
baka með bættri skattinnheimtu.
Faglegra og markvissara
Eins og fram hefur komið í
Morgunblaðinu kom skýrsla Rík-
isendurskoðunar um skattsvikamál
nýlega út en þar áður síðast árið
1985. Í skýrslunni segir að ekki
liggi fyrir nýlegar rannsóknir á
heildarumfangi skattsvika á Íslandi
en að skattyfirvöld telji hins vegar
að árlega velti slík starfsemi millj-
örðum króna.
„Ég fagna þessari ítarlegu út-
tekt á skattsvikamál-
um. Hún sýnir þró-
unina sem átt hefur sér
stað í þessum flókna
málaflokki og að fjöldi
mála fer vaxandi. Það
sem stendur upp úr í
skýrslunni er fyrst og
fremst að málaflokkur-
inn skattsvikamál er
tiltölulega nýr af nál-
inni og þá segir í
skýrslunni að það kerfi
sem við höfum verið að
nota hafi skilað bætt-
um árangri á skömm-
um tíma þar sem fram
hafi farið faglegri og
markvissari rannsókn-
ir,“ segir Jón H. Snorrason.
Ótvírætt sé því hægt að segja að
verulegur árangur hafi náðst á
undanförnum áratug við að upp-
lýsa skattsvik. „Ábendingar um
hvar megi bæta árangurinn er
nokkuð sem við getum verið sam-
mála um en þar ber einna hæst
styttingu málsmeðferðartíma,“
segir Jón og bætir við að eins og
tölurnar sýni hafi þeir lent í þreng-
ingum árið 1997 en hafi þó náð að
jafna það út. Það hafi samt komið
niður á málsmeðferðartímanum. Að
sögn hans var meðalmálsmeðferð-
artími vel á annað ár á árunum
1997 til 1998 en nú sé hins vegar
búið að stytta tímann og hann sé
innan við eitt ár.
„Meðalmálsmeðferðartíminn
næst ekki niður öðruvísi en að
fjölga starfsmönnum. Þrátt fyrir að
meðalmálsmeðferðartími sé langur
hefur hann styst verulega og til
samanburðar má benda á að í árs-
skýrslu efnahagsbrotarannsóknar-
embættisins norska, Økorim, eru
menn að berjast við málsmeðferð-
artíma sem er rúm tvö ár. Það er
spurning hvort hægt sé að stytta
þennan tíma miklu meira þar sem
þessi mál eru oft mjög tímafrek.
Þá kemur enn fremur fram í um-
ræddri skýrslu að með tilkomu
efnahagsbrotadeildar við embætti
ríkislögreglustjóra og saksóknara-
vald sem því embætti er falið hafi
afgreiðsla verið einfölduð og henni
hraðað frá því sem áð-
ur var. Þetta er því
mjög jákvætt.“
Hreinum skatt-
svikum fjölgað
Aðspurður segir
hann skattsvikamálin,
sem til meðferðar hafa
verið, hafi breyst þó
nokkuð í gegnum árin.
Hann segir að framan
af hafi meginhluti
skattsvikamála verið
vanskil á söluskatti eða
að menn hafi ekki gert
upp virðisaukaskatt
sem þeir höfðu inn-
heimt.
„Þetta var stærsti hluti skattaaf-
brota og svona var það í 10 til 15
ár. Þessum málum hefur sýnilega
fækkað, sem er vísbending um að
meðferð þessara mála hefur haft
varnaðaráhrif, en að sama skapi
hefur málum sem varða hrein
skattsvik fjölgað, þ.e. þar sem
menn eru með kerfisbundinni að-
ferð að halda hluta af starfsemi
undan skatti.“ Jón segir embættin
hafa náð verulega góðum árangri í
skattamálum sem lúta að vanskil-
um á söluskatti og virðisaukaskatti
en framtíðarviðfangsefni sé að ráð-
ast í erfiðari verkefni eins og hrein
skattsvik.
„Ég á von á því að fjöldi kæra og
útgefinna ákæra vegna skattalaga-
brota eigi eftir að aukast. Ástæðu
þess tel ég fyrst og fremst meiri
færni starfsmanna.“ Þungamiðjuna
hvað varðar framtíðina segir hann
ekki einungis vera að afgreiða
skattsvikin sem hraðast heldur
ekki síður að finna þau, því að að-
ferðir við skattsvik muni alltaf
þróast og breytast. „Þetta starf
mun alltaf skila margfalt í tekjum
þeim kostnaði sem liggur í vinnu-
launum og kostnaði við slíka starf-
semi en dæmdar sektir í refsimál-
um vegna skattsvikamála hlaupa
nú þegar á hundruðum milljóna
króna,“ segir Jón H. Snorrason
saksóknari og yfirmaður efnahags-
brotadeildar hjá embætti ríkislög-
reglustjóra.
Kærur skattsvikamála hafa aukist síðastliðinn áratug
Mikill árangur í að
upplýsa skattsvik
Jón H.
Snorrason




   
 



 


























 
  
MILLI 20-30 ferðalangar sáu
uppfærslu leikfélagsins Sýnis,
Úti í móa, sem sýnd var í glamp-
andi sól á Hveravöllum á laug-
ardag. Þetta var, að því er talið,
í fyrsta sinn sem leikrit hefur
verið sýnt á þessum stað. Um var
að ræða sjö einþáttunga sem all-
ir voru samdir, fluttir og leik-
stýrðir af meðlimum leikfélags-
ins, sem samanstendur af
áhugaleikurum víðs vegar að af
landinu.
Claudia Herbst og Gerhard
Bachl frá Þýskalandi sögðu að
það hefði komið þeim mjög á
óvart að verið væri að sýna leik-
rit á þessum stað. Þau sögðust
hafa skemmt sér mjög vel, þó þau
hafi skilið einþáttungana misvel.
Skálavörðunum á Hveravöllum,
Margréti Dan og Evu Maríu Þór-
arinsdóttur fannst frábært að fá
leikarana í heimsókn. Þær hafa
verið þar í þrjár vikur og sögðust
hafa hlakkað lengi til þess að sjá
leikritið og að gott hafi verið að
fá einhverja tilbreytingu.
Leikrit sýnt í fyrsta
sinn á Hveravöllum
Morgunblaðið/Nína Björk
Veðrið var eins og best verður á kosið á Hveravöllum á sýningardaginn.
Hér sést atriði úr einþáttungnum Látum vel að hvort öðru.
Á ALÞJÓÐLEGU sjóveðurþingi
sem haldið var á Akureyri nýlega
voru sameinaðar tvær stofnanir
Sameinuðu þjóðanna sem snúa að
veðurfræði og haffræði, að sögn
Þórs Jakobssonar, veðurfræðings.
Hann segir um það rætt að samein-
ingin sé merkileg í sögu Sameinuðu
þjóðanna og gæti orðið fyrirmynd
frekari samruna og samstarfs innan
þeirra.
Fullt nafn nýju stofnunarinnar er
„Joint WMO-IOC Technical Com-
mission for Oceanography and
Marine Meteorology“, skammstaf-
að JCOMM. „Stofnunin er í raun-
inni samtök ríkja heims sem hags-
muna eiga að gæta á höfunum og
þingið á Akureyri það fyrsta undir
formerkjum hennar en fyrri þing
hafa heyrt undir Alþjóðaveður-
fræðistofnunina eingöngu,“ sagði
Þór. Hann segir stofnunina á þing-
um sínum gefa út reglugerðir og
jafnframt vera aðildarríkjum til
ráðgjafar um allt varðandi veður-
þjónustu og öryggi á höfunum.
Endursköpun hjá
Sameinuðu þjóðunum
„Stofnanirnar sem þarna koma
saman undir formerkjum JCOMM
eru milliríkjanefnd UNESCO um
málefni hafsins (IOC) og Alþjóða-
veðurfræðistofnunin (WMO),“
sagði Þór og bætti við að stofnunin
væri ávísun á mun nánara samráð á
sviðum veður- og haffræði í heim-
inum.
Þór sagði Ólaf Ragnar Grímsson,
forseta lýðveldisins, hafa vikið sér-
staklega að sameiningunni í ræðu
sinni á þinginu. „Forsetinn flutti af-
ar innihaldsríka ræðu um endur-
sköpun hjá Sameinuðu þjóðunum
og nefndi að farist hefði fyrir við
stofnun Sameinuðu þjóðanna um
miðbik aldarinnar að taka úthöfin
inn í kerfið og þess vegna hafi orðið
þessi mikla barátta hjá okkur en nú
sé komin fram ný vídd í þeim efn-
um,“ sagði Þór.
Á milli þinga segir Þór að starf-
andi séu vinnuhópar og nefndir sér-
fræðinga á ýmsum sviðum í sam-
bandi við hafið sem leggi svo fram
skýrslur sem fjallað er um á þing-
unum.
Rós í hnappagat Veðurstofu
Þór sagði þingið um daginn hafa
verið haldið í boði íslensku ríkis-
stjórnarinnar en að auki hafi Ak-
ureyrarbær tekið á sig stóran hluta
kostnaðarins og einnig hafi komið
til stuðningur Háskólans á Akur-
eyri. Hann segir þingið vera rós í
hnappagat Veðurstofunnar enda
hafi vel tekist til með alla skipu-
lagningu og umgjörð. Þá verði Ak-
ureyrarbær mikið nefndur meðal
sérfræðinga og fræðimanna á þessu
sviði næstu árin því mikið eigi eftir
að verða vitnað til ráðstefnunnar.
Sem dæmi um umfang ráðstefn-
unnar sagði Þór að upphafsplögg
hennar hafi vegið um 700 kíló og
annað eins hafi verið framleitt á
staðnum. Þá segir hann ráðstefn-
una hafa farið fram á sex tungu-
málum og að um tylft túlka hafi
þurft til að skipta með sér verkum
en þeir hafi verið kallaðir til frá
Sviss og Kína og víðar að. Þór sagði
að næsta þing yrði haldið í Kanada
að fjórum árum liðnum.
Alþjóðlegt sjóveðurþing á Akureyri
Tvær stofnanir
SÞ sameinaðar
Morgunblaðið/Rúnar Þór
Þór Jakobsson, veðurfræðingur,
ásamt stjórnendum JCOMM,
Sawi Narayanan (t.v.) og Jo-
hannes Guddal (t.h.)