Morgunblaðið - 04.03.2003, Side 17

ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. MARS 2003 17
ÍSLAND og hin EFTA-ríkin í Evr-
ópska efnahagssvæðinu (EES) eru í
„forréttindastöðu“ í Evrópusamstarf-
inu með því að standa utan vissra
kjarnasamvinnusviða Evrópusam-
bandsins (ESB).
Þetta sagði Gerhard Sabathil,
sendiherra framkvæmdastjórnar
ESB gagnvart Íslandi og Noregi, á
ráðstefnu um Ísland og stækkun
ESB og EES, sem ráðgjafarfyrir-
tækið Euphoria stóð að í Reykjavík í
gær, með stuðningi frá Samtökum at-
vinnulífsins, Samtökum iðnaðarins,
Alþýðusambandi Íslands og upplýs-
ingaskrifstofunni Euro Info Centre.
Í umræðunum á ráðstefnunni furð-
aði Gunnar Snorri Gunnarsson, ráðu-
neytisstjóri utanríkisráðuneytisins,
sig á þessum ummælum Sabathils.
„Þetta hljómar í mínum eyrum sem
gjaldþrotsyfirlýsing,“ sagði Gunnar
Snorri og spurði Sabathil hvort hann
héldi því virkilega fram, sem talsmað-
ur Evrópusambandsins, að það væri
„forréttindastaða“ að standa utan við
kjarnaþætti ESB eins og sameigin-
legu landbúnaðarstefnuna, sjávarút-
vegsstefnuna og tollabandalagið.
Sagðist Gunnar Snorri ekki sjá betur
en að í þessum orðum Sabathils feld-
ist hörð gagnrýni á þessi kjarnasam-
vinnusvið ESB.
Eigið val að standa utan við
Morgunblaðið fékk Sabathil til að
skýra betur hvað hann hefði átt við
með þessum orðum sínum.
„Það sem ég átti við með þessu er
að mikilvægir hlutar innri markaðar-
ins voru útilokaðir frá EES-samn-
ingnum, að beiðni Íslands og Noregs,
þ.e. sameiginlega landbúnaðar-
stefnan, fiskveiðistefnan, tolla-
bandalagið og skattastefna,“ sagði
hann.
Að sögn Sabathils hófu fulltrúar
ESB samningaviðræðurnar um að-
lögun EES-samningsins að stækkun
ESB „með þá vitneskju í farteskinu
að mikilvægasti þáttur íslenzks efna-
hagslífs, sjávarútvegur, væri lokaður
fyrir fjárfestingum [borgara og fyr-
irtækja í ESB-ríkjum]“. Í þessu felist
„ójafnvægi, sem ekki verður jafnað
með öðrum hætti en að útiloka frjáls
viðskipti með sjávarafurðir“, segir
sendiherrann.
Sabathil tók í máli sínu annað
dæmi í þessu samhengi. Sagði hann
Íslendinga myndu verða að afnema
fríhafnarverzlun þegar ferðast er til
og frá Íslandi og ESB-landa, væri Ís-
land í ESB. „Það var mjög tekizt á um
það í ESB þegar ákveðið var að af-
nema fríhafnarverzlun milli aðildar-
landanna. En þessi undantekning var
gerð fyrir EFTA-löndin í EES,“ segir
hann.
Að mati Sabathils sýna þessi dæmi
að EFTA-löndin hafi náð mjög hag-
stæðum samningum er þau gengu í
EES árið 1994. „Við virðum þessa
samninga að sjálfsögðu, en við verð-
um að standa fast á því að a.m.k.
kostnaður innri markaðarins, sem
var auðvitað miklu minni fyrir áratug
[en hann verður eftir stækkunina til
austurs], skiptist réttlátlega á herðar
þeirra þjóða sem njóta góðs af innri
markaðnum,“ segir hann.
Fjárhagshliðin óaðskiljanleg
Þá spurði Morgunblaðið Sabathil
einnig út í þá fullyrðingu Gunnars
Snorra, að það væri, að mati íslenzkra
stjórnvalda, auðveldlega hægt að að-
skilja samninga um framlög EFTA-
ríkjanna í þróunarsjóðinn frá hinum
eiginlegu viðræðum um aðlögun
EES-samningsins að stækkun ESB,
sem til stendur að ljúka fyrir 16. apríl
er samningarnir um stækkun ESB
verða formlega undirritaðir og stað-
festingarferlið hefst.
Þessu er Sabathil ósammála. „Við
verðum að taka með í reikninginn
staðfestingarferlið fyrir allt þetta og
því þurfum við að nýta tímann til að
ganga frá þessum samningum. Og
stækkunin til austurs [bæði ESB og
EES] er nokkuð sem ekki er hægt að
halda aðskildu frá fjárhagslegu hlið-
inni,“ fullyrðir hann. „Löndin sem
eiga eftir að staðfesta stækkunar-
samningana vilja hafa það á hreinu
hvað hangir á spýtunni. Ég fyrir mitt
leyti myndi ekki vilja þurfa að [taka
afstöðu til slíkra samninga] ef stækk-
uninni yrði hrint í framkvæmd og
kostnaðarhliðin fyrst skýrð eftir á.
Ég held það sé í allra þágu og þjóni
gegnsæi [í stjórnsýslu] að hafa alla
þætti málsins uppi á borðinu í einu.“
Og Sabathil bætir við: „Ég sé ekki
hvernig á að vera hægt að örva tilvon-
andi aðildarríkin til að staðfesta líka
aðild sína að EES ef þau þekkja ekki
hina efnahagslegu og fjárhagslegu
þætti sem henni fylgja.“
Sendiherrann var þá spurður hvort
hann væri með þessu að segja að
hann teldi tilvonandi aðildarríkin ekki
myndu vilja verða aðilar að evrópsku
efnahagssvæði með 28 aðildarríkjum
– þ.e. stækkuðu Evrópusambandi
með 25 ríkjum auk EES-ríkjanna
þriggja – nema þau vissu fyrst fyrir
víst hve háar fjárhæðir þau fengju í
sinn hlut frá EFTA-ríkjunum?
„Þetta er hliðstætt samningunum
um stækkun ESB,“ svarar Sabathil.
„Í fyrsta lagi: Ímyndum okkur að við
[í núverandi ESB-ríkjunum 15] hefð-
um sagt [við hin tilvonandi]: jú, þið
getið orðið aðilar á morgun, án þess
að segja þeim hvernig plúsar og mín-
usar kæmu út hvað fjárhagslegu hlið-
ina varðar. Í öðru lagi: Já, það er rétt,
þessi lönd [sem eru á leið inn í ESB]
hafa samningsumboð [í viðræðunum
um stækkun EES] og fjárhagslegi
þátturinn er hluti af því. Það er ekki
hægt að gera bara hálfan samning,“
segir sendiherrann.
Hann segir það ekki rétt, að þróun-
arsjóðurinn sé ekki hluti af EES.
„Þessir þættir hanga allir saman,“
fullyrðir Sabathil.
Ísland nýtur „for-
réttinda“ innan EES
Gerhard
Sabathil
Gunnar Snorri
Gunnarsson