Morgunblaðið - 04.07.2003, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. JÚLÍ 2003 29
tengslum við gosið. Hins vegar
stendur núna til að grafa upp nokk-
ur hús sem eru undir hrauninu og
fyrsta skóflustungan verður tekin á
fimmtudag [í gær]. Þetta er hugsað
þannig að ferðamenn geti fylgst
með því sem er að gerast og upp-
gröftur mun fara fram á sumrin
næstu ár. Með þessu má segja að
fyrsta skrefið sé stigið til þess að
tengja gosið beint við ferðamennsk-
una,“ sagði Ingi.
n á haust-
ð störfum
rðist í jan-
ngum í lið
urvinsson
mm árum.
ð að gera
rins, sem
ænum og
hann eins
ru auðvit-
tíðarhöld-
yndlistar-
eiri hópar
ggja fram
anna eru
r hljóm-
á laugar-
er t.d sér-
efnist „Ó,
m var einn-
tókst þá
ð frá fjöl-
ér innan-
efni af því
andaþjóð-
ddir hátíð-
brugðist
vera hér í
tíðarhöld-
sýna þeim
ðstoð sem
ði Ingi.
við 2.500–
din, bæði
m og eins
ann sagði
t af hátíð-
reynt að
a að.
ðal ferða-
os en það
ð auglýsa
manna í
k-
Ljósmynd/Sigureir
Reykurinn frá loðnubræðslunni mætir eldlogunum úr gosinu.
Hér má sjá eyjuna á kafi í vikri. Mikið hreinsunarstarf var unnið árin eftir gosið.
mönnum í gagnfræða-
skólanum þessa frétt
og þeir urðu margir
snöggillir þegar þeir
heyrðu þetta og sögðu
að það mundi ekki
gerast fyrr en eftir
fimm ár hið fyrsta.
Þetta viðhorf var þó
kannski skiljanlegt á
þeim tíma, þetta var
ekki árennilegt, allt út
í vikri og ösku,“ sagði
Magnús.
Aðspurður hvort
hann hafi aldrei orðið
hræddur um að lokast
inni eða langað burt
sagði Magnús ekki svo vera. „Ég
hafði alltaf nóg að gera og ég var
alltaf fullbókaður þannig að ég hafði
ekki tíma til að velta öðru fyrir mér.
Sjálfur hef ég oft sagt að ég hefði
ekki viljað vera fjarri Eyjunum
meðan á þessu stóð. Mér fannst
dýrlegt að taka þátt í þessu og geta
hjálpað þeim sem leituðu til mín.“
Pantaði eitt gos
Það er skemmtilegt að velta því
fyrir sér hvort forlögin hafi átt ein-
hvern þátt í því að það byrjaði að
gjósa. Magnús kunni sögu af því.
„Stuttu áður en gosið byrjaði hafði
farið fram malartaka úr Helgafelli
vegna framkvæmda við flugvöllinn.
Í tengslum við það voru menn að
velta því fyrir sér hvernig tryggja
ætti eyjunni nóg af efni vegna fram-
kvæmdanna. Haldinn var fundur
með stjórnendum kaupstaðarins og
flugmálastjórnar og farið yfir málin
en ljóst var að mönnum var illa við
að eyðileggja ásjónu Helgafells. Að-
stoðarflugmálastjóri, Haukur að
nafni, sagði þá í gamni að það væri
réttast að panta eitt lítið gos. Þegar
Haukur var vakinn nokkrum dög-
um síðar og honum sögð þau tíðindi
að það væri farið að gjósa í Eyjum
fór hann að sofa aftur og hélt að það
væri verið að gera at í honum vegna
þess sem hann hafði sagt á fund-
inum. Annað átti eftir að koma í
ljós.“
MAGNÚS Guðjóns-
son var einn af þeim
örfáu Eyjamönnum
sem yfirgáfu ekki eyj-
una nóttina sem gosið
hófst. Hann fór reynd-
ar hvergi meðan á gos-
inu stóð, fyrir utan
nokkurra daga frí í
eitt skipti.
Magnús sá um
flutninga á eyjunni á
vörubíl sínum. Um
gosnóttina sinnti hann
engu skipunum björg-
unarliðs og lögreglu-
manna frá Reykjavík
um að hann, eins og
aðrir Eyjamenn yrði að fara til
lands. „Einar Valur, yfirlæknirinn á
sjúkrahúsinu, bað mig um að vera
sér til aðstoðar við að koma sjúk-
lingum út á flugvöll því það var von
á flugvélum. Í framhaldi af því var
ég í björgun á öllum sviðum og mér
datt ekki í hug að fara.“
Magnús taldi að það hafi einkum
verið opnun barnaskólans sem hafi
skipt máli fyrir uppbyggingu mann-
lífs á nýjan leik. „Þá fór fólk að
þyrpast hingað og þetta snerist við
hjá mér, þá fór ég að keyra búslóð-
irnar aftur heim til fólks. Það var
mjög skemmtilegt tímabil enda
margir sem höfðu ekki átt von á því
að koma aftur.“
Það voru ekki allir jafnvissir um
að mannlíf á eyjunni tæki við sér
aftur. „Ég fékk vini mína úr
Reykjavík til að koma og hjálpa
mér að negla fyrir gluggana og ég
sagði við þá þegar við höfðum neglt
fyrir allt saman að þeir myndu svo
koma og hjálpa mér að slá frá
gluggunum. Þeir sögðu þá við mig
að það yrði aldrei slegið frá þessum
gluggum aftur.
Þegar ég skrapp tvo daga upp á
land fór ég austur í sveit og þegar
ég kom til baka kom ég við á Sel-
fossi og hitti þar kennara, Þórarin
Magnússon, sem sagði mér að hann
væri að fara að kenna í Eyjum og
væri að leita eftir kennurum. Þegar
ég kom aftur til Eyja sagði ég
Magnús Guðjónsson
Dýrlegt að taka þátt
Magnús Guðjónsson
ferða-
yja, var
i og var
ina en
inu þar
kti, ók
ilkynn-
ítið óljós-
ngin
æri við
eima í
eyrði ég
brautinni
minnar
að heyra
g það má
rra að
rstu nótt
kmark-
ambandi
Aurora.
munum
u
arsveit-
yjarnar.
rin úr
g höfðu
með sér.
r var vik-
það ekki
svo af-
vað að
að hún
a hreinu
a inn um
unnar enda sá margt
af því fram á að þurfa
að byrja frá grunni
eftir að hafa misst
hús sín. Yngra fólkið
hafði ekki myndað
sömu tengslin og því
var áfallið því ekki
jafnþungt. Árið eftir
gos keypti Aurora
ásamt manni sínum
hús sem var á kafi í
vikri. Þau gerðu hús-
ið upp og búa þar
ennþá.
Aðspurð um hvort
unga fólkið hafi upp-
lifað uppbyggingar-
starfið öðruvísi en það sem eldra
var sagði Aurora: Það var mjög
góður andi yfir uppbygging-
arstarfinu og það átti líka við um
yngra fólkið, vinnustemmningin
smitaði út frá sér og unga fólkið
tók mikinn þátt í starfinu. Þótt stór
hluti byggðarinnar hafi lagst undir
hraun var auðvitað mikilvægast að
enginn mannskaði varð.“
þakgluggann því það
var ekki hægt að
komast inn um úti-
dyrnar. Meðan vik-
urinn buldi á þakinu
var ég inni að sópa og
gera hreint, sem eftir
á að hyggja var algjör
vitleysa. Ég ákvað að
reyna að koma öllum
blómunum hennar
mömmu út um þak-
gluggann en þetta
var nú allt saman til
einskis því bæði húsið
og blómin fóru undir
vikurinn. En þetta fór
þó að minnsta kosti
hreint og fínt undir hraunið,“
sagði Aurora.
Yngra fólkið snéri
frekar aftur
Eftir gos urðu talsverðar breyt-
ingar á Eyjasamfélaginu og marg-
ir sem snéru ekki aftur. Aurora
taldi að það hafi frekar verið eldra
fólkið sem ekki sneri aftur til eyj-
ora Friðriksdóttir var 19 ára í gosinu
ik-
uldi
u“
Morgunblaðið/Sigurgeir
Á myndinni má sjá hús Auroru Friðriksdóttur og Bjarna Sighvatssonar.
Húsið var á kafi í vikri þegar þau keyptu það. Á aðeins 15 árum hafa þau
ræktað upp mikinn gróður í garðinum hjá sér.
Aurora Friðriksdóttir
hann stæði uppi á þakinu. Hann
svaraði því til að það væri gas út um
allt. En það var nú ekki alveg rétt
hjá honum, það var ekkert gas ná-
lægt. Hann var búinn að standa
þarna heillengi þegar ég sá hann og
sagði honum að koma niður og ók
honum þangað sem hann þurfti að
fara. Við hlógum mikið að þessu
eftir á.“
En þrátt fyrir ýmsar hættur sem
upp komu í gosinu varð enginn
mannskaði. „Það var mikil sam-
heldni hjá fólki á þessum tíma, bæði
hér á eyjunni og eins upp á landi.
Ef tveir Eyjamenn hittust uppi á
landi heilsuðust þeir jafnvel þótt
þeir þekktust ekki. Við sættum
okkur við aðstæðurnar hér og við
lifðum þetta af, enginn dó. Það er
mikilvægast,“ sagði Anna að lokum.
„Þetta voru hörkukarlar allt saman
og duglegt fólk.“
Í gosinu kom upp gas sem lagði
yfir bæinn og gat verið mönnum
hættulegt. Þegar bílar keyrðu í
gegnum gasslæðu drápu þeir á sér,
því gasið drap allt súrefni. Um leið
og eftir því var tekið að gas lá yfir
urðu nærstaddir því að forða sér og
komast upp á hærri punkt þangað
til gasið hvarf. Högni sagði að yfir-
leitt hafi verið reynt að flýja niður á
höfn en þar var aldrei gas. Ýmis
minnisstæð atvik tengjast þessum
aðstæðum. Högni rifjaði upp eina
sögu:
„Einu sinni var ég að keyra um
eyjuna og ók fram á lögregluþjón
úr Reykjavík sem stóð uppi á jepp-
anum sem hann var á. Ég stoppaði
og spurði manninn hvers vegna
HJÓNIN Anna Sigurðardóttir og
Högni Sigurðsson tóku í gær fyrstu
skóflustunguna að uppgreftri sex
gamalla húsa við Suðurveg. Þau
búa að Helgafelli sem er við rætur
Helgafells og eru bæði uppalin í
Eyjunum. Umhverfið í kringum
húsið er fallegt og erfitt er að gera
sér í hugarlund að fyrir 30 árum
hafi varla sést í húsið fyrir vikri en
þau hjónin eignuðust það skömmu
eftir gos.
Gamla húsið þeirra stóð við
Grænuhlíð 11 og fór undir hraunið
eins og önnur hús við þá götu. Anna
sagði að þau hefðu verið nýbúin að
borga upp gólfteppin í húsinu þegar
gosið kom. Lítil mynd af þessu húsi
er í stofunni hjá þeim hjónum og
þar fyrir ofan hangir málverk af
sama svæði nokkrum áratugum áð-
ur, þegar svæðið var blómum
skrýtt.
Ást á eyjunni dreif áfram
uppbyggingarstarf
Aðspurð um hvað hafi að þeirra
mati drifið áfram allt þetta mikla
uppbyggingarstarf sem unnið var
eftir gosið sagði Anna: „Íbúar
höfðu bjartsýni, þor og vilja til að
koma aftur. Þetta var ástin á eyj-
unni eða það sem maður kallar á
góðri íslensku ættjarðarást.“
Þau hjónin fóru frá eyjunni um
gosnóttina og varð Anna eftir uppi
á landi, í Hveragerði þar sem hún
fór að vinna í skólanum. Högni
vann hjá bænum þegar gosið varð
og snéri því fljótt aftur til að taka
þátt í hreinsunaraðgerðum og stýra
vinnuflokki í hreinsuninni. Hann
sagði að allt björgunar- og hreins-
unarstarf hafi gengið vel og allir
sem komu að hafi staðið sig vel.
Anna Sigurðardóttir og Högni Sigurðsson
Bjartsýni, þor og vilji
Morgunblaðið/Sigurgeir
Högni Sigurðsson og Anna Sigurðardóttir fyrir framan Helgafell.