Morgunblaðið - 08.10.2003, Blaðsíða 31

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. OKTÓBER 2003 31
UMRÆÐAN um sjávarútvegs-
mál er á hvolfi, allt snýst um meint
loforð um línuívilnun. Línuívilnun
er ekki lofað af rík-
isstjórninni heldur
er hún aðeins nefnd
sem ein af hugs-
anlegum leiðum til
að styrkja hagsmuni
sjávarbyggða.
En hvað eru sjáv-
arbyggðir? Það eru byggðirnar við
sjóinn sem byggjast að einhverju
leyti á að draga afla úr sjó. Þær eru
bæði stórar og smáar. Þær eru fyr-
ir austan og vestan og norðan og
sunnan. Styrking sjávarbyggða get-
ur því ekki falist í sértækum að-
gerðum, allra síst aðgerðum sem
veikja aðrar sjávarbyggðir.
Í stefnuyfirlýsingu ríkisstjórn-
arinnar segir:
,„Að byggja áfram á núverandi
aflamarkskerfi með hóflegu veiði-
gjaldi við stjórn fiskveiða. Stjórn-
kerfi fiskveiðanna hefur verið í
stöðugri endurskoðun til þess að
sem víðtækust sátt megi skapast
um þessa undirstöðuatvinnugrein
þjóðarinnar. Áhersla verði áfram
lögð á betri árangur við uppbygg-
ingu fiskistofna og líffræðilega
stjórn veiðanna. Þróunar- og rann-
sóknastarfi verður haldið áfram til
að auka verðmæti sjávarfangs.
Leitast verður við að styrkja hags-
muni sjávarbyggða, til dæmis með
því að kanna kosti þess að styrkja
forkaupsréttarákvæði sveitarfélaga
og lögaðila, að nýta tekjur af veiði-
gjaldi til uppbyggingar þeirra, tak-
marka framsal aflaheimilda innan
fiskveiðiársins, auka byggðakvóta
og taka upp ívilnun fyrir dagróðr-
arbáta með línu. Ákvæði um að
auðlindir sjávar séu sameign ís-
lensku þjóðarinnar verði bundið í
stjórnarskrá.“
Hvað þýðir þetta? Hver eru lof-
orð ríkisstjórnarinnar?
1. Byggja á núverandi aflakerfi
2. Hóflegt veiðigjald
3. Stöðug endurskoðun til að skapa
sem víðtækasta sátt um sjávar-
útveginn
4. Betri árangur við uppbyggingu
fiskistofnanna
5. Líffræðileg stjórn veiðanna
6. Halda þróunar- og rannsókna-
starfi áfram til að auka verðmæti
sjávarfangs
7. Leitast við að styrkja hagsmuni
sjávarbyggða, til dæmis með því
að:
a) styrkja forkaupsréttarákvæði
sveitarfélaga og lögaðila
b) nýta tekjur af veiðigjaldi til
uppbyggingar sjávarbyggða
c) takmarka framsal kvóta innan
ársins
d) auka byggðakvóta
e) taka upp línuívilnun fyrir
dagróðrabáta með línu
8. Binda ákvæði um sameign þjóð-
arinnar á auðlindum sjávar í
stjórnarskrá.
Þetta er að nokkru leyti skýrt,
markmiðin klár og leiðir að þeim
tilgreindar. Hvað styrkingu
hagsmuna sjávarbyggða varðar
þarf hins vegar að staldra við. Í
stjórnarsáttmálanum eru nokkr-
ar hugsanlegar leiðir að þessu
markmiði nefndar, sbr. upptaln-
ingu að ofan.
a) Styrking forkaupsrétt-
arákvæðis er göfugt, en erfitt í
framkvæmd. Getur verið mik-
ilvægt fyrir sveitarfélög þar
sem t.d. eitt fyrirtæki er burð-
arás í atvinnulífi. Þau sveit-
arfélög hafa hins vegar yf-
irleitt ekki bolmagn til að nýta
forkaupsrétt. Í þessu sam-
bandi er einnig rétt að minna
á hvernig sveitarfélögin hafa
selt sig út úr útgerðinni und-
anfarin ár. Þetta styrkir ekki
sjávarbyggðirnar, en getur
varið einstakar byggðir við
sérstakar aðstæður. Því má
ekki gleyma að þær sjáv-
arbyggðir sem kaupa styrkjast
væntanlega.
b) Með því að nýta tekjur af
veiðigjaldi til uppbyggingar
sveitarfélaga má alveg örugg-
lega styrkja sjávarbyggðirnar
og að mínu mati er þetta atriði
best til þess fallið af þeim sem
nefnd eru í stjórnarsáttmál-
anum. Reyndar er veiðigjaldið
sem slíkt, beinlínis til að veikja
sjávarbyggðirnar.
c) Með því að takmarka framsal
má skapa frekari sátt í sjávar-
útvegi, sérstaklega í deilum
sjómanna og útvegsmanna. Ég
efast hins vegar um að þetta
styrki sjávarbyggðirnar, gæti
styrkt eina en veikt aðra.
d) Byggðakvóti er undirrót
deilna. Getur átt rétt á sér við
sérstakar aðstæður í mjög
litlum mæli. Styrkir ekki sjáv-
arbyggðirnar en getur varið
einstakar byggðir í nauðvörn
og þá á kostnað annarra.
e) Línuívilnun er ekkert annað en
mismunun aðila sem hvetur til
offjárfestingar í greininni.
Stjórnarsáttmálinn segir að
kerfið eigi að vera í endur-
skoðun til að skapa sem víð-
tækasta sátt. Það væri í mikilli
mótsögn við það ákvæði að
taka upp línuívilnun miðað við
þá miklu andstöðu sem þær
hugmyndir hafa mætt.
Stjórnarsáttmálinn tekur aðeins
til þessara fimm ofantöldu hug-
mynda. Leiðirnar að markmiðinu
gætu líka verið einhverjar aðrar.
Ég tel að sjávarbyggðirnar megi
styrkja með því að byggja á núver-
andi aflakerfi, lækka veiðigjaldið,
byggja upp fiskistofnana með líf-
fræðilegri stjórnun og auka verð-
mæti sjávarfangs með rannsókna-
og þróunarstarfi. Þessi atriði má öll
finna í stjórnarsáttmálanum. Með
þessu, ásamt takmörkun á framsali,
væri einnig líklegast að ná sem víð-
tækastri sátt. Ekki lenda á spori
sértækra aðgerða.
Hverju lofaði ríkisstjórnin?
Eftir Hermann Stefánsson
Höfundur er framleiðslustjóri hjá
Skinney-Þinganesi hf.
ÞAÐ er athyglisverð iðja að berja höfði við stein, en minnihlutinn í borg-
arstjórn Reykjavíkur er að ná talsverðum tökum á þessari íþrótt eins og
grein Hönnu Birnu Kristjánsdóttur um lóðamál hér í blaðinu á mánudag
ber með sér.
Tölur, sem Hönnu Birnu er kunnugt um, segja þá sögu að
sjaldan ef nokkurn tíma hefur verið hafin bygging á jafn-
mörgum íbúðum í Reykjavík og á þessu ári. Lóðaframboð
af hálfu Reykjavíkurborgar sjálfrar er það mesta í tvo ára-
tugi en auk þess hefur lóðaráðstöfun á vegum einkaaðila
sjaldan verið blómlegri og er áætlað að hafin verði bygging
á 850 íbúðum í borginni í ár. Þetta er meira en á nokkru ári
sem tölur eru tiltækar um, meira en nokkru sinni áður.
Þessi staðreynd hefur hinsvegar engin áhrif á þá sem berja höfðinu við
stein og því heldur Hanna Birna blákalt áfram og dregur þá ályktun að
ætlaður lóðaskortur sé ástæða hækkandi fasteignaverðs. Þrátt fyrir að
vart hafi meira verið byggt í annan tíma, þá eru nýbyggingar aðeins um
einn tíundi hluti fasteignaviðskipta í höfuðborginni ár hvert. Að ætla að
þessi tíu prósent séu ráðandi um fasteignaverð er fásinna. Það veit hver
maður að fasteignaverð getur sveiflast milli hverfa og milli ára, í sjálfu sér
óháð lóðaframboði, en sérfræðingar á fjármálamarkaði sem velt hafa
vöngum yfir háu fasteignaverði telja að stöðuna nú megi helst rekja til
aukins framboðs á lánsfé, sem íbúðakaupendum stendur til boða.
Um leið og Reykjavíkurlistinn hefur tryggt framboð lóða undir fé-
lagslegt og almennt leiguhúsnæði gegn hefðbundnum gatnagerð-
argjöldum, hefur það verið stefna hans að sameiginlegur sjóður borgarbúa
nyti þess þegar byggingaaðilar hafa talið lóðir í eigu borgarinnar verð-
mætari en sem gatnagerðargjöldunum nemur.
Það vekur vitaskuld furðu þegar talsmenn Sjálfstæðisflokksins í Reykja-
vík úthrópa þessa lausn á sama tíma og flokkssystkin þeirra í öðrum sveit-
arfélögum, t.a.m. í Garðabæ, hafa farið að fordæmi Reykjavíkurborgar og
líta nú á lóðir sem verðmæti sem eðlilegt geti verið að selja á markaði.
Sjálfstæðismennirnir í minnihlutanum í Reykjavík virðast ekki einu sinni
skilja hvernig öfl á markaði virka og rekja fasteignaverðið í Reykjavík,
sem vissulega hefur farið hækkandi, til lóðaskorts sem ekki er fyrir hendi
nema á þeirra eigin biluðu hljómplötu.
Bilaða lóðaplatan
Eftir Steinunni Valdísi Óskarsdóttur
Höfundur er formaður skipulags- og bygginganefndar í Reykjavík.
Dömu- og
herranáttföt
Opið virka daga frá kl. 11-18,
laugardaga frá kl. 11-15.
undirfataverslun
Síðumúla 3
Tískuvöruverslun Laugavegi 25
Fyrir
flottar
konur
Bankastræti 11
sími 551 3930
Hlýtt
og
mjúkt
Gæði á
góðu verði
Grandavegur - Vesturbær
GRANDAVEGUR -
FALLEG 3JA HERB.
90 FM ÍBÚÐ. Á TVEIMUR
HÆÐUM. MEÐ
GLÆSILEGU ÚTSÝNI.
( ath. að gólfflötur er mun
meiri )
Verð: 14,4 m. kr.
ÞINGHOLT
Sigurbjörn Skarphéðinsson, lögg. fasteignasali
Þórarinn Kópsson, sölufulltrúi
820 9505 / 590 9505
kopsson@remax.is
Í MORGUNBLAÐINU á þriðjudag birtist afar athyglisverð grein eft-
ir Jón Daða Ólafsson viðskiptaráðgjafa. Þar bendir hann á að ef Kára-
hnjúkavirkjun ætti sér systurverkefni þar sem lögð er áhersla á þekk-
ingariðnað en ekki rafmagnsframleiðslu fyrir
gamaldags álbræðslu væri arðsemi eigin fjár tífalt til
hundraðfalt á við bjartsýnustu áætlanir um arðsemi af
risavirkjuninni hjá Kárahnjúkum. Þetta eru ótrúlegar
tölur en sannar. Að vísu er áhættan í þekkingariðnaði
meiri en það er hægt að gera ráðstafanir með góðum
undirbúningi til að draga úr áhættunni. Það sem mestu
máli skiptir er svo að eiga aðgang að fjármagni á hæg-
stæðum kjörum til langs tíma. Á þetta hefur einmitt skort þrátt fyrir
að iðnaðarráðherra geti talið fram einhverja milljarða sem voru eyrna-
merktir til nýsköpunar. Betur má ef duga skal.
Þekkingariðnaður á hakanum
Sama dag birtist einnig önnur áhugaverð grein í Fréttablaðinu. Þar
skrifa tveir rekstraraðilar fyrirtækja, Guðrún Möller og Ólafur Árna-
son, um skortinn á fjármagni til nýsköpunar og þá sérstaklega um það
hvað bankarnir eru tregir til að leggja fé í uppbyggingu á fyrirtækjum
þó að ekki sé skortur á hugviti og tækifærum, fjármagnið vantar. Hjá
nýjum eigendum bankanna virðist áhuginn liggja aðallega í gömlum
fyrirtækjum á hefðbundnum markaði eins og í flutningum, tryggingum
og í sjávarútvegi en þekkingariðnaður situr á hakanum. Guðrún og
Ólafur tala af reynslu og hvar sem maður fer heyrir maður einmitt af
áhugaverðum sprotafyrirtækjum sem gætu gert stóra hluti í framtíð-
inni en til þess að halda áfram þróun og markaðssetningu þarf fjár-
magn ekki til tveggja ára heldur til lengri tíma. Núna eru þessi fyr-
irtæki að „berjast í bönkunum“ til að fá lán á fáránlega háum vöxtum,
lán sem falla í gjalddaga þegar verkefnið er rétt að fara af stað. Eða
þá að það þarf að leggjast í allsherjar pappírsvinnu og vesen til að fá
einhverja smástyrki. Í stað þess ættu frumkvöðlar og hugvitsmenn að
geta einbeitt sér að þróun og uppgötvunum án þess að þurfa að hafa
sífelldar áhyggjur af fjármagnsskorti og lánum sem eru að falla í
gjalddaga.
Breyttar áherslur
Bæði Jón Daði sem og Guðrún og Ólafur benda á þessi mikilvægu mál í
greinum sínum og ég skora á iðnaðarráðherra að lesa greinarnar og
kynna sér þessa hluti til hlítar. Því við viljum ekki þurfa að standa
uppi eftir fimm ár þegar hagvöxturinn er aftur á niðurleið og hlusta á
ráðherrana segja: „Við þurfum nýtt álver.“ Nei, við skulum einu sinni
vera framsýnni og sleppa því að gera sömu mistökin aftur og aftur.
Setjum myndarlegt fjármagn í þekkingariðnað til langs tíma, komum
upp þekkingarklösum til dæmis á þremur stöðum um landið og við
munum uppskera blómlegt atvinnulíf byggt á traustum grunni hugvits,
þekkingar og tækni. En til þess þurfum við að taka höndum saman og
gjörbreyta áherslum.
Fjármagn í nýsköpun, núna!
Eftir Hlyn Hallsson
Höfundur er varaþingmaður Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs í Norðausturkjördæmi.