Morgunblaðið - 26.10.2003, Blaðsíða 15

við getað bent honum á margar
leiðir út úr vandræðunum með til-
skipun Evrópusambandsins og þær
fjölmörgu leiðir sem hann getur
farið til að vernda íslenska náttúru.
Af hverju reyndi landbúnaðarráð-
herra að blekkja veiðiréttareigend-
ur og reka erindi eldismanna? Í
löndum eins og í Svíþjóð er það lög-
formleg skylda fiskeldisfyrirtækja
að kaupa sér ábyrgðartryggingar.
Þetta er beinlínis gert þar sem
mörg ár líða þar til heildaráhrif á
náttúruna koma í ljós. Nei, land-
búnaðarráðherra, af kunnáttuleysi
sínu í þessum málum, neitar að láta
fara fram fullkomna rannsókn á
stöðu mála hjá sökudólgunum fyrir
austan. Hvað er hann að verja?“
Fordæmin fyrir hendi
Orri segir að sig renni í grun að
skaðinn sem þegar hefur orðið sam-
fara laxeldi hér á landi sé meiri en
fram hefur komið. Hann bendir á að
á hverju ári sleppi þúsundir tonna
af eldislaxi úr kvíum alls staðar í
heiminum. Hann óttast að slysið í
Norðfirði á dögunum, þegar á
þriðja þúsund eldislaxa sluppu úr
geymslukví, sé þannig aðeins topp-
urinn á ísjakanum. Orri vitnar til
rannsókna ýmissa fræðimanna sem
rannsakað hafa víxlverkandi sam-
skipti villtra laxa við eldislaxa sem
orðið hafi til við blöndun af völdum
slysa eða tilviljana. Þær sýni að lax-
ar af eldisuppruna séu síður hæfir
til að lifa af í náttúrunni. Hrygnur
af eldisuppruna geri færri riðholur
eða hreiður, hrygningartími þeirra
sé styttri, þær loki riðholunum verr
og tæmi sig síður af hrognum en
villtar hrygnur. Ennfremur gangi
eldislaxar seinna í árnar en villtir
vegna reynsluleysis í uppvexti og
hafi verri æxlunarhæfileika og
meiri óvissa ríki um lífslíkur af-
kvæmanna. Og Orri segir að for-
dæmin séu fyrir hendi og bendir á
að eldislaxar hafi í upphafi 10. ára-
tugarins haft veruleg áhrif á lax-
veiði í Laxá í Kjós og áin hafi aðeins
á allra seinustu árum verið að ná
sér á strik eftir það. Þarna hafi ver-
ið um innlendan eldislax að ræða og
hætt í tíma. Erlendur eldislax hefði
valdið miklum mun varanlegra
tjóni.
„Landbúnaðarráðherra hefur
gumað af því að hafa sett bann-
svæði á nokkrum svæðum á land-
inu. Hann lætur þess ógetið að
þetta bannsvæði nær ekki til eld-
iskvía með ófrjóa laxa, þar með talið
norskra laxa, sem mega þá vera í
aðeins fimm kílómetra fjarlæð frá
árósum. Það tekur laxinn hins veg-
ar aðeins nokkrar mínútur að synda
þessa fimm kílómetra upp í árnar.
Það er ekki trúverðugt þegar land-
búnaðarráðherra býr til hagsmuni
eftir á. Bráðabirgðalögin voru sett
einvörðungu til að þjóna útflutningi
á fáeinum hrognum til Skotlands. Á
þeim forsendum voru samráðherr-
ar hans blekktir til að styðja tillög-
una um bráðabirgðalögin eins og
stendur skrifað í aðfararorðum lag-
anna. Það virðast allir Íslendingar
nema landbúnaðarráðherra og lax-
eldismenn vera sammála um að
vernda villta laxastofna á Íslandi,
ekki bara á grundvelli sjúkdóma
heldur líka til að koma í veg fyrir
erfðamengun. Það er ekki heiðar-
legt að blanda í þessa umræðu teg-
undum eins og bleikju og þorski
sem eru hluti af náttúrunni við Ís-
land. Hjá þeim aðilum virðist fag-
lega vera staðið að verki og allur
undirbúningur vandaður.“
Opnar leiðir fyrir fleiri tegundir
Orri segir að þótt tillögur land-
búnaðarráðherra beinist nú fyrst
og fremst að laxi sé hætt við að þær
skapi margfalt meiri vanda því þær
opni leiðir fyrir miklu fleiri fram-
andi tegundir sem geta auðveldlega
haft grafalvarleg áhrif á náttúru
landsins. „Árið 2000 benti ég land-
búnaðarráðherra á að fátt væri
skelfilegra en fyrirhyggjulaus
framtakssemi. Þetta hefur nú geng-
ið eftir og eldislaxar hans eru þessa
dagana að eyðileggja hreiður villtra
laxa í Selá og Hofsá. Auðvitað á að
fara fram opinber rannsókn á stöðu
þessara mála. Hagsmunaaðilar
munu gera ríkið meðábyrgt fiskeld-
isfyrirtækjunum. Og auðvitað ber
ráðherra að láta af ofbeldi sínu
gagnvart íslenskri náttúru. Öðrum
ráðherrum og þingmönnum ber að
taka af skarið og gera ráðstafanir
til að tekjumöguleikum bænda og
sjálfbærri nýtingu verði ekki stefnt
í óþarfa voða,“ segir Orri Vigfús-
son.
Og Orri er síður en svo einn um
þessar skoðanir. Í áðurnefndri
grein í National Geographic er tek-
ið undir öll helstu sjónarmið þeirra
sem vernda vilja villta laxastofna í
Norður-Atlantshafi. Á það er bent
að þrátt fyrir nærri þriggja áratuga
baráttu gegn netaveiðum á laxi eigi
laxastofnar enn langt í land með að
ná sínum fyrri styrk. Skaðinn sé
enn sem komið er mestur í syðstu
hlutum hafsvæðisins, laxinn eigi
enn griðland í ómenguðum ám
norðurhjarans, s.s. í Quebec,
Labrador, Íslandi, Norður-Noregi
og á Kólaskaga. Ógn fiskeldisins
vaki hins vegar stöðugt yfir.
hema@mbl.is
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 2003 15
SÝNINGIN LIFANDI LANDAKORT
VERÐUR OPNUÐ Í TJARNARSAL RÁÐHÚSS REYKJAVÍKUR SUNNUDAGINN 26. OKTÓBER KL. 14
Kl. 14:30 Landupplýsingar og landakort frá ólíkum og ólíklegum sjónarhornum:
Einar Garibaldi – Himininn yfir Reykjavík
Stefán Pálsson – Kort sem söguna skapa og skemma
Guðmundur Steingrímsson – Garðurinn sem ég vissi ekki um
Ólafur Stefánsson – Skokkað á vefsjánni
Sigurður Grétar Guðmundsson – Það er líf undir malbikinu
• Starfsmenn frá Reykjavíkurborg, Orkuveitu Reykjavíkur, Símanum, Slökkviliði höfuðborgarsvæðisins, Lögreglunni í
Reykjavík, Neyðarlínu, Reykjavíkurhöfn og Strætó verða á staðnum og sýna hvernig landupplýsingar nýtast í þeirra starfi.
• Yfir 20 fermetra loftmynd af borginni sýnir notkunarmöguleika Landupplýsingakerfis Reykjavíkur.
• Borgarvefsjáin og fleiri spennandi kerfi kynnt - öll borgin í tölvunni þinni!
• Alvöru slökkviliðsbíll, stjórnborð neyðarvarða, prentari sem prentar í þrívídd, blöðrur og fleira skemmtilegt.
• Ráðstefna um LUKR mánudaginn 27. október kl 9-16. Tjarnasal Ráðhúss Reykjavíkur.
Allar upplýsingar um sýninguna Lifandi landakort og viðburði tengda henni má finna á www.reykjavik.is
ze
to
r
15 ára afmæli lukr 26. – 28. október
sýning, ráðstefna, borgin í bítið, barnafundur
ÁSKRIFTARDEILD netfang: askrift@mbl.is, sími 569 1122