Morgunblaðið - 04.12.2003, Blaðsíða 46

UMRÆÐAN
46 FIMMTUDAGUR 4. DESEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN um skipulag í landi Lundar heldur sem betur fer áfram í
fjölmiðlum. Það er ástæða er til að fagna þeim árangri sem áhuga-
mannahópur um betri Lund hefur náð og ber að þakka þeim, sem þar hafa
verið í forystu, um málefnalega baráttu. Baráttunni er þó
engan veginn lokið enda virðast bæjarfulltrúar meirihlut-
ans vera slegnir einkennilegri blindu í þessu máli. Hver
ástæðan kann að vera skal ósagt látið en vissulega hefur
það orðið mörgum sár vonbrigði sem stutt hafa núverandi
meirihluta hvernig haldið er á málum. Þó þeir komi nú
fram og segi að framlagt skipulag hafi bara verið „tillaga“
lóðarhafa og byggingarverktaka þá var þessi tillaga kynnt í
nafni Kópavogsbæjar, sem hlýtur að taka fulla ábyrgð á
henni.
Tvær greinar hafa birst í Mbl. frá íbúum í Reykjavík sem fagna áformum
um „skuggamúrinn“ í Fossvogsdalnum. Annar Reykvíkingurinn átelur
Samfylkinguna um að svíkja verkafólk sem gæti þarna keypt sér ódýrt
húsnæði. Ég leyfi mér að efast um það að þær íbúðir sem leiguhafar Lund-
ar hyggjast reisa verði í ódýrasta klassa heldur verða þarna byggðar lúx-
usíbúðir fyrir hina efnameiri. Það hefur komið fram að markmið leiguhafa
er að hagnast sem mest með því að byggja sem mest – og ekki sakar að
íbúðirnar kosti sem mest. Ástæða er til að ítreka að áhugamannahópurinn
um betri Lund hefur alltaf undirstrikað að hópurinn er þverpólitískur en ef
til vill tekst bæjarfulltrúm meirihlutans að breyta þessu með framgöngu
sinni.
Þá kemur fram í þessum greinum að mótmælendur séu fyrst og fremst
fámennur hópur íbúa í nágrenninu sem stjórnist af eiginhagsmunagæslu.
Það skal tekið fram að undirritaður býr hinum megin við Digraneshæðina
eða í Hjöllunum. Þó „skuggamúr“ verði byggður í Fossvogsdalnum og geri
hann að sannkölluðum „skuggadal“ þá varpar það ekki skugga á heimili
mitt í eiginlegri merkingu. Það skiptir hins vegar máli fyrir mig sem Kópa-
vogsbúa að koma í veg fyrir skipulagsslys. Fyrirliggjandi skipulag „eyði-
leggur“ fallegt útivistarsvæði og spillir umhverfi og búsetuskilyrðum nú-
verandi íbúa svæðisins.
Það er jafnframt rík ástæða til að mótmæla þegar leiguhöfum lands á
einu verðmætasta svæði höfuðborgarsvæðisins er í sjálfsvald sett með
skipulag og með því séu skipulagslög þverbrotin. Það er skylda okkar, sem
trúum á lýðræðislegt stjórnarfar, að mótmæla kröfuglega og til að tryggja
að bæjaryfirvöld þjóni íbúum Kópavogs en ekki byggingaverktökum og
leiguhöfum.
Undirritaður telur einnig að lokum að ekki hafi verið fullreynt af bæj-
aryfirvöldum að taka erfðafestulandið Lund eignarnámi eða úthluta leigu-
hafa öðru landi til að stunda landbúnað í útjaðri bæjarins. Nýlegur dómur í
sambærilegu máli styður að þessa leið hefði átt að fara.
Skuggamúr í Skuggadal
Eftir Jón B. Lorange
Höfundur er kerfisfræðingur, íbúi í Heiðarhjalla í Kópavogi.
SKIPULAGSMÁL Reykjavíkur
eru stöðugt í athugun og jafn stöðugt
í samfelldu klúðri jafnt hjá borgar-
sem ríkisstjórnum.
Skiptir engu máli
þótt skipt sé annað
slagið um fólk eða
flokka í þessum
stjórnum. Engin
lausn eða ákvörðun
finnst. Fyrir nokkru
skýrði Morgunblaðið
frá því að Landsbankinn hefði gengið
á fund borgarstjórans til að kynna
þeim að þeir hefðu áhuga á að byggja
nýjar höfuðstöðvar Landsbankans á
bílastæðinu austan Pósthússtrætis.
Þessu var vel tekið af borgarstjóra
sagði Morgunblaðið. Þetta sýndist
mér horfa í illt efni og minna um of á
mistökin við staðsetningu nýs húss
Hæstaréttar á lóð Stjórnarráðsins
við Arnarhvol, þar sem eðlilega
hefðu átt að vera höfuðstöðvar
stjórnsýslunnar fyrir allt landið sem
nú þenur sig út yfir stöðugt stækk-
andi svæði í kring um Arnarhvol. Þá
urðu mér á þau mistök að halda að
það væri Eimskip sem vildi byggja
þarna, því að eg gat með engu móti
séð að nauðsynlegt væri að byggja á
ný yfir Landsbankann á þessum reit.
Stórt bílageymsluhús
í gamla miðbænum
Það eru ekki margir möguleikar
um úrlausnir á bílageymsluvanda
gamla miðbæjarins í Kvosinni. Það
er ekki viðunandi að fylla allar götur
byggðarinnar með bílastæðum, enda
dýrasta lausnin á vandanum og spill-
ir fyrir eðlilegri uppbyggingu svæð-
isins. Eg hafði því bent á að þarna
væri hægt að leysa þennan vanda
með stóru bílageymsluhúsi fyrir alla
Kvosina og jafnframt að banna allar
bifreiðastöður við göturnar á svæð-
inu en með því fæst miklu betri nýt-
ing á lóðunum. Menn verða að varast
að byggja sér ekki til óhagræðis.
Staðsetningin á húsi Hæstaréttar er
gott dæmi um slíkt, enda er húsið í
algjöru ósamræmi við umhverfið og
spillir því. Þessu verður aldrei unnt
að breyta. Skaðinn er varanlegur.
Stórt bílageymsluhús fyrir gamla
bæinn er nauðsynlegt og það þarf að
útfærast af góðum fagmönnum. Það
væri kannski möguleiki á að nýta
þetta einnig fyrir byggðina í kring-
um Arnarhvol með brúartengingu
yfir Lækjargötu. Það er enginn
möguleiki sjáanlegur um aðra um-
ferðarkosti en einkabíla í sambandi
við gamla bæinn. Skipulag umferðar
í Reykjavík er í molum og menn
verða að reikna með því áfram.
Byggingarsvæði borgarinnar er á
þrotum og það er verið að skipu-
leggja dreifðar byggðir áfram upp
um dali og fjöll. Þetta getur ekki
haldið svona áfram. Reykjavík-
urborg verður að vera ábyrg fyrir
skipulagi borgarinnar.
Tónlistarhús í miðbænum
Mikil umræða hefir verið um stað-
setningu nýs tónlistarhúss í Reykja-
vík og sýnist nú sem ákveðið hafi
verið að staðsetja það gegnt Seðla-
bankanum við Lækjargötu í gamla-
bænum. Það vantar ekki tóm hús í
gamla bæinn, það vantar þar fólk
sem vill setjast þar að og þannig
stöðva eða minnka daglega aðflutn-
inga á vinnuafli til svæðisins. Birtir
hafa verið uppdrættir af slíku fyr-
irhuguðu tónlistarhúsi: Tveggja
hæða kumbalda með tvöföldum bíla-
kjallara. Þessi staðsetning er einhver
verðmætasta lóðin á öllu höfuðborg-
arsvæðinu og ofan á þessu húsi
mætti eflaust staðsetja um 100 stór-
ar og rúmgóðar íbúðir fyrir var-
anlega framtíðarbyggð í gamla bæn-
um sem auðvitað hljóta að eiga rétt á
bílageymslum í kjallaranum.
Ákvörðunarleysi skipulagsnefndar
og borgarstjórnar er mjög áberandi.
Mér sýnist sem hér sé verið að end-
urtaka lóðamistökin frá húsi Hæsta-
réttar. Það er verið að eyðileggja
mikla möguleika til betri nýtingar á
lóðunum. Reykjavíkurborg hefir
ekki efni á að fara þannig með tak-
markaðar lóðir á dýrmætustu stöð-
um borgarinnar.
Nýbygging hjá Hrafnistu
Annað nýlegt dæmi um misnotkun
eða vannýtingu á lóðum í skjóli
ákvörðunarleysis skipulagsnefndar
Reykjavíkur má finna hjá Hrafnistu.
Þar hefir nú í sumar verið byggð ný
álma á tveim hæðum við Brúnaveg
með mörgum studió-íbúðum. Auðvit-
að er gert ráð fyrir tveim lyftum á
millum þessara tveggja hæða, það
þarf lyftur fyrir gamalt og lítt sjálf-
bjarga fólk. Þetta hús hefir fegursta
útsýni Reykjavíkur yfir Viðey, Við-
eyjarsund og nú atvinnulífið í Sunda-
höfn. Hinum megin Brúnavegar eru
hins vegar 12 hæða íbúðablokkir.
Skipulagsnefnd Reykjavíkur hefir
takmarkað nýtingu lóðarinnar vegna
ónógra bifreiðastæða. Þetta er
óskynsamlegt.
Grafarvogshverfið
Þetta er stærsta og nýjasta bygg-
ingarhverfi Reykjavíkur og nær upp
að Korpu. Það er jafnframt verst
skipulagða hverfið. Til að hindra
dreifbýlisstefnuna hefði þetta hverfi
átt að byggjast á hæðina eins og
Manhattan eða Kópavogur. En lóða-
laust skipulagið í Reykjavík er í mol-
um og ákvörðunarlaust eins og fyrri
daginn. Það verður ekki komið á
sameiginlegu flutningakerfi með al-
menningsvögnum meðan þessi dreif-
býlisstefna er enn í gangi.
Kumbaldaskipulagið
Eftir Ønund Ásgeirsson
Höfundur er fyrrverandi forstjóri.
UMRÆÐA um siðferði í banka-
málum gefur tilefni til að ræða
siðferði í sjávarútvegi. Mörgum
hefur misboðið gróf
notkun sumra á
leikreglum í sjávar-
útvegi, sem tæp-
lega var markmið
löggjafans. Nefnd
skulu hér dæmi,
sem í öðrum at-
vinnugreinum myndu teljast bæði
ólögleg og/eða siðlaus:
1. Sumir selja eða leigja kvóta
og skilja aðra íbúa viðkomandi
sjávarþorps eftir í sífellt verð-
minni eignum? Ef þetta er „bara
bissness“ er það þá ekki lagaleg
og siðferðisleg skylda stjórnvalda
að borga þolendum fullar bætur?
(Greiða fasteignir á stofnverði.)
Minna má á þrjá nýlega hæsta-
réttardóma um slíkar bóta-
greiðslur sem stjórnvöld í Ástralíu
og Nýja-Sjálandi hafa fengið á sig
vegna veiðitakmarkana.
2. Stenst það siðferðislega, sam-
keppnislega eða lagalega að senda
vikulega hundruð tonna af óunn-
um fiski (óvigtuðum?) úr landi
meðan atvinnuleysi ríkir eins og
t.d. í Vestmannaeyjum? Með af-
skiptaleysi stjórnvalda er íslensk-
um fiskvinnslufyrirtækjum meinað
að bjóða í umræddan fisk. Er það
ekki brot á samkeppnislögum? Af
hverju má ekki bjóða þennan
„gámafisk“ upp á íslenskum fisk-
mörkuðum? Var landhelgin færð
út, fyrir nokkra úrvalda „breska
leppa“ sem hafa fengið einkaleyfi
til að veiða fisk og telja sig líka
hafa einkaleyfi til að selja hráefnið
úr landi eftir geðþótta?
3. Er það siðlega eða lagalega
boðlegt að fyrirtæki keppi á „jafn-
réttisgrundvelli“ um kvóta þegar
þorskur sem veiðist fyrir Suður-
landi er þyngri og verðmeiri (40–
70%) en smærri þorskur fyrir
Norður- og Norðausturlandi? Á að
„grisja“ byggðir á þeim for-
sendum? Þetta hlýtur að hafa ver-
ið yfirsjón sem þarf þá að lagfæra.
Þar að auki hafa komið fram
sterkar vísbendingar um að þorsk-
stofnar séu að öllum líkindum
margir og staðbundnir á land-
grunninu. Stjórn veiða verður þá
að taka mið af þeim staðreyndum
og fleiri staðreyndum sem ekkert
tillit er tekið til.
Fleira mætti nefna en þetta
sýnishorn dugar. Mörgum ofbýður
þögnin sem ríkir um þessi málefni.
Ég er ekki að ásaka neinn. Þetta
er samt svona.Siðferðiskennd
minni er misboðið. Ég rek fisk-
verkun í þessu umhverfi. Allir
stjórnmálaflokkar bera ábyrgð á
þessu – nema kannski Kvennalist-
inn – sem aldrei var hægt að nýta
í stjórn. Enginn flokkur er saklaus
– ekki heldur Frjálslyndi flokk-
urinn – stofnandi hans var ekkert
betri þegar hann hafði einhver
völd. Það væri nú að fara úr ösk-
unni í eldinn að setja bara allt
heila klabbið á uppboðsmarkað,
eins og Samfylkingin og fleiri
boða!
Málið er einfalt. Við eigum að
segja satt í stað þess að ljúga
meira með þögninni. Í stað þagn-
arinnar á að ræða málin – faglega
og yfirvegað. Þá kemur betri nið-
urstaða. Ábyrgð og skyldurækni
verða að leysa af hólmi ógeðfellda
græðgi, tækifærismennsku og
blekkingar. Það er búið að stíga á
bremsurnar í bankagræðgi. Næst
er að bremsa þá niður þá sem
ætla að verða „miklu ríkari“ með
því að þurrka sér á skítugum
skónum á heilu sjávarþorpunum.
Máttu ekki Vopnfirðingar kaupa
aftur helming af tilverurétti sínum
á 900 milljónir eða vera afmáðir
ella? Var það þá lögleg fjárkúgun?
Eða er það siðferðislega og laga-
lega boðlegt að sumir geti velt sér
upp úr milljörðum með því að
gera eigur annarra verðlausar í
leiðinni?
Leikreglur og siðferði
í sjávarútvegi
Eftir Kristin Pétursson
Höfundur er fiskverkandi.
NÝÚTKOMIN er skýrsla Rík-
isendurskoðunar um mat á árangri
af sameiningu sjúkrahúsanna í
Reykjavík. Ég fagna
skýrslunni sem góðu
innleggi í umræðuna
um stefnumótun í
heilbrigðismálum á
Íslandi. Hins vegar
er nauðsynlegt að
benda á fjóra þætti
sem hafa ekki komið nægilega skýrt
fram í fréttaflutningi undanfarið.
Afköst LSH eru óbreytt en
færri starfsmenn
Ríkisendurskoðun kemst að því að
afköst spítalans hafi ekki aukist frá
1999 til 2002 en starfsmönnum hafi
fækkað um 250. Þannig hefur fram-
leiðni á hvern starfsmann aukist.
Hafa verður í huga þegar afköst
þessara ára eru borin saman að sam-
einingin var enn í fullum gangi á
árinu 2002. Þann tíma sem sér-
greinar eru að flytjast á milli húsa og
sameinast þá dregur úr afköstum á
meðan. Starfsfólk er þá að vinna að
flutningi og skipulagi á sameinaðri
sérgrein. Sameiningin er enn í gangi
en þó eru afköst að aukast og munu
aukast enn meira á næsta ári. Sem
dæmi þá hefur skurðaðgerðum fjölg-
að um tæp 3% á þessu ári. Bent er á í
skýrslu Ríkisendurskoðunar að bið-
listar hafi ekki almennt styst á þessu
tímabili sem skoðað var. Rétt er að
benda á að skv. nýjustu stjórnunar-
upplýsingum spítalans hafa biðlistar
styst á þessu ári í nær öllum sér-
greinum. Því er árangur að nást í
þeim málum.
Gæði þjónustu mikil og
faglegur ávinningur
sameiningar greinilegur
Í samanburði Ríkisendurskoðunar
á gæðum þjónustu á LSH og á
breskum háskólasjúkrahúsum þá
kemur í ljós að sjúklingum á LSH
hefur reitt betur af sem er talið til
marks um góða þjónustu á LSH. Þá
segir í skýrslunni að með sameiningu
sérgreina á LSH hafi myndast fag-
lega sterkar einingar með auknum
möguleikum á sérhæfingu sem gefi
kost á markvissari og betri þjónustu
við sjúklinga og meiri möguleikum á
kennslu og vísindastörfum. Rétt er
að minnast á að í nýrri könnun sem
Gallup gerði fyrir heilbrigðisyfirvöld
eru sjúklingar mjög ánægðir með
þjónustu á LSH og ber að fagna
þeim niðurstöðum.
Á föstu verðlagi hefur
rekstur LSH staðið í stað
frá sameiningu
Þessi fullyrðing virðist vera þvert
á það sem fram hefur komið í frétt-
um um hækkun rekstrarkostnaðar
frá 1999 til 2002. En svo er alls ekki.
Eins og fram hefur komið hefur
rekstrarkostnaður hækkað um 33%
frá sameiningu þegar tölurnar eru
ekki leiðréttar m.t.t. verðlags og ef
ekki er tekið tillit til þess að greiðsla
fyrir S-merkt lyf (lyf sem gefin eru
eingöngu á sjúkrahúsum eða í
tengslum við sjúkrahús) var flutt frá
Tryggingastofnun ríkisins til spít-
alans 2001. S-merkt lyf kostuðu LSH
1.370 m.kr. á síðasta ári en þessi
kostnaður var ekki á spítalanum á
árinu 1999. Þegar launakostnaður er
verðleiðréttur með launavísitölu op-
inberra starfsmanna frá 1999 til 2002
(30%) og rekstrarkostnaður verð-
leiðréttur með neysluverðsvísitölu
(16%) og kostnaður við S-merkt lyf
er tekinn út þá hefur kostnaður við
rekstur spítalans ekki hækkað á
þessum þremur árum. Sem er mjög
góður árangur miðað við að Íslend-
ingum fjölgar um 1,8% á ári og öldr-
uðum fjölgar um 2,4% á ári. Að auki
gera tækniframfarir okkur mögulegt
að veita sífellt meiri og betri þjón-
ustu sem skilar sér m.a. í hækkandi
meðalaldri þjóðarinnar. Allt kostar
þetta fjármuni. Að auki staðfestir
Ríkisendurskoðun að engir fjár-
munir voru veittir til spítalans vegna
sameiningarinnar.
Hins vegar má gagnrýna þá miklu
hækkun sem orðið hefur á launum
opinberra starfsmanna í landinu á
síðustu árum og hafa laun á spít-
alanum hækkað í samræmi við það.
Samið hefur verið um þessar hækk-
anir í miðlægum kjarasamningum og
í stofnanasamningum en ekki eru all-
ir með stofnanasamninga, s.s.
læknar og hafa því fengið allar sínar
hækkanir með miðlægum samn-
ingum. Starfsmenn LSH eru op-
inberir starfsmenn og þarf að nota
rétt viðmið við verðleiðréttingar
launakostnaðar á spítalanum frá ári
til árs í stað þess að nota almenna
launavísitölu.
Samanburður á
kostnaði hagstæður LSH
Þegar bornir voru saman 28 al-
gengustu sjúkdómaflokkarnir
(Diagnosis Related Groups) þá voru
13 þeirra ódýrari á LSH en á bresku
samanburðarsjúkrahúsunum en 12
voru dýrari. Þetta er í reynd mjög
góður árangur fyrir LSH þar sem
smæð þjóðarinnar gerir kröfu til
þess að grunnmönnun sé ávallt til
staðar svo hægt sé að manna vaktir
allan sólarhringinn þó stundum séu
sjúklingar of fáir til að standa undir
þeim kostnaði. Bretarnir sem unnu
með Ríkisendurskoðun að sam-
anburðinum hældu LSH fyrir góða
vinnu við kostnaðargreiningu og inn-
leiðingu á DRG kerfinu sem gefur
m.a. möguleika á samanburði á milli
landa og veitir einnig færi á að
breyta fjármögnun spítalans þannig
að fjárframlög fylgi verkefnum.
Ég hef bent á nokkur atriði í
skýrslu Ríkisendurskoðunar sem
eru mjög jákvæð fyrir spítalann og
er rétt að draga þá betur fram í
dagsljósið en fréttaflutningur síð-
ustu daga hefur gert. En skýrslan í
heild sinni er mjög efnismikil og í
henni er bent á marga þætti sem
spítalinn þarf að skoða og nýta sér til
enn betri þjónustu og skilvirkni í
framtíðinni.
Rekstur Landspítala –
háskólasjúkrahúss er skilvirkur
Eftir Önnu Lilju Gunnarsdóttur
Höfundur er framkvæmdastjóri
fjárreiðna og upplýsinga Landspít-
ala – háskólasjúkrahúsi.