Tíminn - 04.11.1969, Blaðsíða 7

MIIÐJUDAGUR 4. nóvember 1969.
TIMINN
7
eggjar i norpunm
Jóhannes skáld úr Kötlum sjötugur
Jdhannes Bjarni JónassQn, skáld
úr Kötlum, er sjötuigur í dag.
Þarflaust er að rninna á þau tíma
imót í aavi hans af því, að nauð-
synlegt sé að gera úttefet á ævi-
starfi skáldsins. Jóhannes , úr
. Kötlum hefur sýnt það hvað eftir
anna'ð hin síðustu ár, að hann er
ekki allur, á sér jafnvel
mein yngingai'þrótt en önnur
skáld. Sjötugur er hann enn í
fullutn færum orðsins og yrkir
betur en páfinn. Litill vafi er á
því, að hann á enn eftir að fella
marga hugsun áhrifasterk orð.
Jóhannes úr Kötlum er fæddur
4. nóvember 1899 að Goddastöð-
um í Laxárdal í Dalasýslu. Hann
var af fátæfeu bændaforeldri, al-
ínn u'pp við efnasfeort en andlega
velmegun, eins og harla títt var
um íslenzk sveitabörn þeirrai'
tíðar. Hann teyg'aði naemum barns
huga lindir skáldskapar og sögu,
hreifst á unglings'árum með
síerkri öldu un'gmennafélaga og
stjáifstæðisdrauma, og gefek
hrifineygur fram á þeirri bj'örtu
morgungöngu þjóðar sinnar. Hann
kemst í Kennarasfeólann, sem var
hásfeóli fátæiklinganna á þeim ár-
um og fram undir lýðveldisstofn-
un og hefur fóstrað til nokkurra
mennta margan góðan íslending,
sem ekki áttu í annað hús að
venda til þess að svala sárasta
þorstanum.
Jóhannes úr Kötlum mun
snemma hafa farið að yrkja —
ef til vill efeki þriggja vetra, en
vafalítið fljótlega eftir það. Og
stunduim finnst mér, að þriiggja
ára börn hafi fegursta skáld'skap
mannlífsins á valdi sínu. En
æskuljóð Jó'hannesar, sem síðar
birtust í bókum, er sem tær dala
lind. Þar ljóða saman ættjarðar-
ástin, þjóðsagan, ævintýrin og
lífsgleðin, mild og djúp. Fyrsta
Ijóðabó'k Jóhannesar kom út 1926
og nefndist. Bí, bí og blaka, og
ljöðahvöt hennar til lesandans
fólst í-aunar í síðustu hendingum
fyrstu vísu bókarinnar:
Viltu með mér vaka
vornæburstund.
Öil eru kvæði þessarar fyrstu
en vænu ljóðabókar, ástaróður til
átthagánna,' sðlar, himins, lands-
Jóhannes úr Kötlum
Oig eyja með furður Iffs, ástar og
þjóðsögu. sem undirhljóm. Þar er
að finna mörg afbragðskvæði,
sem rötuðu beint að hjarta þjóð-
arinnar, og eru enn sterkasta
taugin milli hennar og skáld®
ins úr Kötlum, þó að síðar orti
hann af meira afli og með af-
dráttarlausari meistaratökum. Þjóð
in skipaði þessu unga skáldi hik-
laust í fremstu röð skálda sinna.
Næsta bók var Álftirnar kvaka
1929. Enn er leikið á sömu lútu,
en með bókunum Ég læt sem ég
sofi 1932 og Samt mun ég vaka
1935. breytir að nokkru um svið
og sýn. Nöfn bókanna — þessi
gullfallega barnavísa — var eins
og sjálfgefin umgjörð um þessi
Ijóð og þroskaferil skáldsins. í
þriðju bóikinni bryddir mjöig á
því sverði. sem skáldið úr Kötlum
var að smíða til baráttunnar í sam
tíð sinni, en samt unir bann enn
sínum beimadrauimi og lætur sem
hann sofi. f fjórðu bóikinni dylst
engnm, að hann er vaknaður.
Jóhannes gerist baráttumaður
komúnismans og kveður fagnaðar-
óð'um öreigabyltinguna, sovétleið;;.
toga og sósíalismann, en segir
stríð á hendur auðvaldi, kúigurum
þess og rotnuðum borgarabrag
hinna gömlu þjóðfélaga. Hann
kveður af s'kaphi'ta og sauimar að
trölluen sínum með dómþunga •«
níðangi'i En til austurs horfir
’hann með barnslegu trúnaðar-
trausti og spyr: Sovét-ísland,
hvenær kemur þú. Bann gerist
einn stofnenda að tímaritinu
Kauðuin pennum 1935 og yrkir
síðar frægan lofgerðaróð um
Stalin, ljómandi af söniu barns-
legu hrifningunni og þegar hann
horfði á himininn í æsku sinni
vestur í Dölum. Hins vegar hefur
hann átt karlmennsku til pess eft-
ir liðinn daginn, er guðinn
brást, að lá'ta undir höfuð legigj-
ast að skrifa sinn Skáldatíma.
Þegar kemur fram á miðja
ævi tekur mjög að bera á því í
skáldskap Jóhannesar, að honuen
sé lífsþönf á því að sameina og
semja sátt mií'li ættjarðarBjónar-
miða sinna og hinnar nýju heirns
sýnar og hugsjónar um sósialism-
ann. Þannig fer honum sem mörgu
skáldinu öðru að leita innar um.
heim, þegar á ævi líður. Bókin'
Ilrímhvíta móðir 1937, þegar
Jóhannes er tæplega fertugur, er
fyrsta tilraun til slíferar sátta-
gerðar, eins konar röfcvísleg
greinargerð um samræmda af-
stöðu skáldsins ’ storimuini sinnar
tíðar. Stói-merki þéirrar bókar eru
þó ekki í því fólgin hversu sú
sátt'ígerð tek st, heldur
ninu hve þar er að finna
mör.g stórsnjöll kvæði, en þau
eiga það sammerkt að sækja alla
kviku sína og þrótt í mál og söigu
þjlóðarinnar, fegurð og tign lands
íns og lífsins þar. Þar er líklega
flest stórbrotnustu kvæði skálds-
ins að finna, þa.u er hæst mun
bera, þegar dagur er allur. Þar
eru kvæðin Eigi skal höggva,
Hinn hvíti ás, og mörg fleiri.
Naasta kvæðabók. Hart er í heími
1939 eru beint framhald af Hrím-
hvita móðir og þar cru kváéði
eins og Stjörnufákur, Ástarkvæði
til moldarinnar og Heiðalóur. en
Framhald á bls. 15.
Vindill
hinna
vandlátu

-/cez, yfaoz, ctysiy.'enc/cd

J c-í- i-uric/ye-yz- a,

‘iÉP
KGL. HOFLCVEPAN DOR
;G^O^l^d!!:G^C^G^^(^C?!G^cy6^G^^GÍ^GX^:G^o/GV(^.GVCyGi:c>:Gt'c^CÁoyG\Cj?<Íga
Rosa Danica vindillinn er vafinn úr úrvals
tóbaksblöðum. Rosa Danica fæst nú í 5 stk.
pökkum. Rosa Danica er framleiddur í
stærstu vindlaverksmiðju Danmerkur og
er í sama gæðaflokki og hinn þekkti
vindill Flora Danica.
REYNIÐ ROSA DANICA I DAG.
rYS/U
GCCt.-f
I BÍNAÐARBANKINN
er baiiki fólksins
GUBJÖN SWRKÍBSSOBi
H/EST ARÉTTARLÖGMADUR
AUSTURSTRÆTI « SfMI 18354