Vísir Sunnudagsblað - 05.03.1944, Blaðsíða 7

VlSIR SUNNUDAGSBLAÐ
7
Þjóðverjar liafa sprengt upp járnbrautir á Italíu með 10 metra
millibili, til þess að tefja fyrir bandamönnum á eftirförinni.
Myndin sýnir ameríska hermenn vera að gera við járnbraut á
vesturströndinni. ,
nando Cortes. Honum leizt illa
á blikuna, og hafði fulla ástæðu
til þess, þvi að Cortes hafði
tvennt í huga í Mexicoherferð-
inni. Hann vildi snúa Aztekum
til réttrar trúar og ræna gullinu.
Sálarlíf hans var einkennilega
tvískipt, svo að guðliræðsla hans
vóg salt við ágirndina og hall-
aðist þar ekkert á. Er bann var
spurður um ástæðurnar fyrir
græðginni í gull og gersemar
Montezuma konungs, svaraði
hann: „Við Spánverjar þjáumst
af hjartasjúkdómi, sem gullið
eitt getur læknað.“
Montezuma reyndi hvað eftir
annað að kaupa hann af sér, þeg-
ar hann heyrði um þessa gull-
græðgi lians, en allt kom fyrir
ekki. Gjafirnar urðu dýrari og
fegurri, eftir þvi sem Cortes
nálgaðist borgina meira og
meira, en það varð aðeins til að
auka og magna ágirnd hans eft-
ir öðrum auðæfum Montezuma.
Konungur bað hann hvað
eftir annað að fara úr landi
. með góðu, en allt kom fyrir
ekki. Cortes gat ekki hugsað
til að snúa aftur, eftir að liafa
séð hið glitrandi sýnishorn af
auðæfum Aztekanna. Hann á-
kvað að komast yfir auðæfi
konungsins með góðu eða illu.
Kvaðst hann þurfa að fara til
fundar við Montezuma og þakka
honum persónulega fyrir allar
gjafirnar.
Hinn óboðni gestur hbfði
neitað að fara. Quetzalcoatl-
spádómurinn hafði ræzt.
Cortes hélt liði sinu til borg-
arinnar eftir Cholulo dalnum
og fram hjá fjöllunum, sem um-
lykja Mexicoborg. Og nú breytti
Montezuma um aðferð. Hann
liætti við að biðja hann að fara
í burtu, en tólc í þess stað að
örfa hann upp í að hraða sér
sem mest.
Þégar Cortes átti skammt ó-
farið, sendi Montezuma sendi-
boða á hans fund, til að visa
honum veginn til borgarinnar.
Þegar þeir fóru yfir brúna, sem
tengir Mexicoborg við megin-
landið, hafði stór hópur manna
safnazt saman og horfði fullur
undrunar á hina hvítu guði.
Hvaða örlög mundu þeir færa
íbúum Tenoctitlan?
Þeir fengu brátt að kynnast
þvi. Montezuma kemur nú
sjálfur tíl að bjóða Cortes vel-
kominú við borgarliliðin. Hann
er klæddur fegursta kontmgs-
skrúða og situr í skrautlegum
burðarstól, sem tignustu aðals-
menn bera á herðum sér. Að
baki þeirra ganga þeir aðals-
menn, sem halda á gullstöfum
og í kjölfar þeirra fýJöir
grúi hirðmanna.
Montezuma heilsar Cortesi
vel og virðulega. Hann flytur
honum dýrindis gjafir og hýð-
ur hann velkominn í land Az-
tekanna. Síðan fylgir konungur
hinum óvelkonma gesti lil hall-
ar skamnit frá konungshöll
Montezuma og segir: „Þér
eruð hér gestur og heima
hjá yður. Hvilist nú og nærist
í návist minni.“
Hann hýst síðan til hrottferð-
ar með bros á vör, en þungt um
hjarta.
Um sólarlag minntist Cortes
innreiðar sinnar í Mexicohorg
með drunandi fallbyssukothríð.
Montezuma varð skelfingu lost-
inn. Þetta var rödd hins nýja
guðs.
Strax daginn eftir fór Cortes
að reyna að fá konung til að
varpa trú sinni og gerast krist-
inn, en það bar engan árangur.
Montezuma hélt fast við trú
feðra sinna til síðustu stundar
og vildi fyrir enga muni varpa
þeim hollvættum fyrir borð,
sem höfðu reynst honum og
Aztekunum trúir og traustir,
liöfðu fært þjóðinni farsæld og
velmegun öld eftir öld. Cortes
bað þá um leyfi til að fara upp
í hofið mikla, og fékk hann
leyfi til þess.
Hann gekk einn og óstuddur
upp hinar eitt hundrað og fjöru-
tiu tröppur, sem lágu upp á þak
hofsins. Fyrir neðan lá borgin
milda. Fjöldi hvitra og skínandi
halla glitruðu eins og silfur
undir hitabeltissólinni. í f jarska
sást á turnana á hofum í öðr-
um borgum í Mexico og yfir
það gnæfðu eins og ti’öll bæði
markafjöll landsins — Eldfjall-
ið með mökkinn og risakona
þess. Augu hans leiftruðu af
ágirnd og þrá til að leggja þetta
blómlega land að fótum Spán-
arkonungs. Nýtt land fyrir
Spán, nýjan auð í eigin vasa og
nýja trú fyrir Aztekana.
Cortes hafði tekizt að magna
uppreisnarhreyfingu í löndum
Montezuma og hafði fengið
nokkur þúsund Indíána í lið
með sér, þegar hér var komið
sögu.
Hann tók nú að færa sig upp
á skaftið, og einn morgun um
sólarupprás kom hann óviðbú-
ið i höll konungs og tók hann
fastan Undir þvi yfirskini, að
nokkurir Spánverjar hefðú
Verið telcnir af lífi í skattlönd-
um konupgs og að undirlagi
hans. Var konungur hafður í
haldi i aðalbækistöðvum Cort-
es og átti að geyma hann þar
unz búið væri að rannsaka mál-
ið.
laust að hafa gefið út nokkurar
tilskipanir um að drepa Spán-
verja og lét hirðmenn sína fara
og handtaka landstjórann, sem
talinn var eiga sök á ])vi. Spán-
verjar neyddu landstjórann til
að játa, að konungur hefði stað-
ið á bak við sig. Tóku þeir siðan
landstjórann af lífi, en lögðu
konung í hleklci.
Cortes ætlaði sér að ræna
valdinu smátt og smátt af kon-
ungi, ætlaði að lofa honum að
drekka hinn sára bikar niður-
lægingarinnar í botn á löngum
tíma. Hann tók þvi að gefa
Montezuma dálitið meira frelsi
aftur. Hann levfði honum jafn-
vel að fást við stjórn rikisins,
en ávallt undir vakandi auga
Spánverjanna. Hann mátti ekki
við þvi, að ganga of langt, því
að Aztekar voru honum langt-
um fjölmennari og gátu orðið
skeinuhættir, ef þeir hæfu sam-
eiginlega baráttu gegn böðlum
sínum. Montezuma vonaði, að
eitthvert kraftaverk gerðist,
sem gæti bjargað honum og
löndum hans úr þessum heljar-
viðium, sem Spánvei'jar höfðu
búið þeim.
En kraftaverkið kom aldrei.
Daglega fóru að koma fréttir af
hryðjuverkum hvítra manna
gegn ibúunum og ofsóknum
gegn trúarbrögðum þeirra.
Goðin voru tekin sumstaðar og
þeim varnað á bálið.
En þó kevrði um þverbak,
þegar Cortes ætlaði að fara að
innleiða kristna trú í musterið
í Mexicoborg. Montezuma var-
aði bann við bvi. en Cortes lét
bað sem vind um evrun þióta.
Hann lét setia unp altari í hof-
inu og þá brauzt unnreisnin
loks lit. Aztel-or eátil hrdn^
hverskonar móðganír n« kúg-
un gegn siálfum sér. Þeir gáti’
þolað að konungur þeirra væri
æfintýramanni. En þeir gátu
ekki fellt sig við, að guðir þeiri-a
væru svívirtir og móðgaðir.
Uppreisnin logaði um allt land-
ið. Spánverjar voru drepnir
livar sem í þá náðist og brátl
settust uppreistarmenn um að-
albækistöðvar Cortes.
Brátt safnaðist múgur og
margmenni úti fyrir virkinu og
heimtaði konung sinn fram-
seldan tafarlaust. Þá allt i einu
gekk Montezuma fram á vii’kis-
vegginn í fullum konungsskrúða
og með veldissprota i hendi.
Hann bað menn að fara í fi'iði
og lifa í sátt og samlyndi \dð
lxina hvílu menn.
„Engan frið fyrir hvíta
menn,“ heyi'ðist hrópað utan úr
mannþrönginni. „Við höfum
svarið þess dýi'an eið, að drepa
þá alla.“
„Drepið mig þá fyrst,“ kall-
aði konungur og svipti klæðinu
fi’á brjóstinu.
„Vel mælt,“ sagði einn
Aztekahei'maðurinn. „Betri er
skjótur dauði, en að lifa við
skömm.“
Brátt stefndi að honum örfa-
drífa og grjótkast. Hann í'iðaði
við og féll loks inn fyrir virkis-
garðinn.
Montezuma var fluttur til bú-
staðar síns í virkinu. Sárin voru
ekki hættuleg, en lífsþráin var
horfin. Hann vildi enga læknis-
hjálp þiggja af hinum spönsku
fangavörðum sínurh, reif af sér
sárabindin og snéri sér til
veggjar. Þegar hann dó,fékkþað
jafnvel mjög á spænsku hex'-
mennina. Þeim liafði fallið
prýðilega við þennan hægláta en
heillum hoi’fna einvaldskonung.
Órælctað hveiti vex hvergi í
heiminum.
★
Á miðöldunum voru kettir æv-
inlega liafðir i klausiriun.
Moatezuma neitgði afdráttar- hafður 1 haldi af útlendum