Tíminn Sunnudagsblað - 01.10.1967, Blaðsíða 8

Af öllum guðshúsum í Eyjafirði er það Saurbaejarkirkja ein, sem enn ber fornlegan svip.
arnir þannig, að hann skyldi af-
henda heilagri Hólakirkju þau átta
tíu hundruð, er faðir hans hafði
fengið honum. — Þegar hér var
komið, var hústrú Margrét látin
og því ekki til staðar að biðja
biskup um eftirgjöf á sökum,
enda mundi nú varla hafa stoð-
að. Þó að nú sé ekki unnt að
færa skjallegar sannanir fyrir
því, mun sök Þorláks hafa verið
önnur en sú, er honum var færð
til sektar. Á árunum 1492 og
1493 leitaði Ólafur biskup að sök-
um á þá menn, er svarið höfðu
fríunareið með Bjarna í Hvassa-
felli 1481, en þau hústrú Margrét
og Páll tengdasonur hennar héldu
hlífhskildi yfir Hvasisafellsheimil-
inu, og það hafa eflauts fyrst og
fremst verið þeirra vinir, er
sóru fríunareið með Bjarna, fyrst
á Alþingi 1881, síðan á Grýtu-
bakka. Kunnugt er um ofsókn
biskups á hendur Höskuldi Árna-
syni á Núpufelli fyrir þær sakir
og aðrar tilnefndar. En báðar sak-
irnar á Þorlák eru því líkastar,
■að þær séu tilfundnar. Sökin um
skógarhöggið liMéga þanmig til
komin, að hann hefur treyst á
lauslegt vilyrði um leyfi til þess,
en ekki reynzt hald í, er biiskup
vildi gera það að sök. Sökin á
föður Þorláks dauðan er a.m.k.
tortryggileg, og var Þoilláki þar
að auki óviðkomandi frá sjónar-
miði pútímamanna.
Skemmtilegri er heimildin um
gjöf, er hústrú Margréti var gef-
in: 7. apríl gerði gamall prestur
Magnús Einarsson, „heill að viti,
- - en nokkuð krankur í líkama,“
testamenntisbréf sitt. Ekki voru
gjafir hans miklar. Höfuðkirkjan
á Hólum, þar sem hann kaus lík-
ama sínum legstað fékk aðeins
fimm kúgildi, og herra biskupinn
kross með festi, ef hann vildi
syngja prestinn til moldar. En
hústrú Margréti gaf hann skip sitt
og kapla sína alla fimm. Eru þeir
þó goldnir meir en gefnir, því að
upp á mörg ár hef ég verið henn-
ar ómagi sakir míns krankleika
sem fleiri aðrir mínir fátækir
frændur, er hún hefur fyrir guðs
skuld og mína við hjálpað, sem
guð launi henni. Og hér með skipa
ég henni ásauðarkúgildi fyrir þann
umbúning, sem mér ber að hafa
til moldar.-------
Hústrú Margrétar getur síðast,
er hún krafðist dóms Hrafns lög-
manns Brandssonar um erfða-
hlut Orms Bjarnasonar og um það
jafnframt, hver skuli vera fjór-
haldsmaður hans Málavextir voru
þessir: Soffía Loftsdóttir, mágkona
hústrú Margrétar, giftist fyrst
Árna Þorleifssyni frá Vatnsfirði,
bróður Björns hirðstjóra hins ríka.
Árni varð skammlífur, en þó áttu
þau Soffía son, Þorleif, síðar bónda
1 Glaumbæ í Skagafirði. Síðar
giftiist Soffía Bjarna írvanssyni,
bróðursyni hústrú Margrétar.
Bjarni dó um 1473 og Soffía um
líkt leyti. Þau áttu son, er Ormur
hét. Þennan svein hafði hústrú Mar
grót tekið að sér og fjárhald hans.
Þorleifur sonur Árna og Soffíu
virðist hafa dáið áður en þau
Bjarni og Soffía, a.m.k. kemur það
hvergi fram, að hann hafi gert
kröfu til arfs eftir móður sína.
En er Ámi elzti sonur hans náði
fullorðinsaldri, gerði hann kröfu
bæði til arfs eftir ömmu sína,
Soffíu, og umboð yfir eignum
Orms föðurbróður síns, er enn
var barn að aldri. Hrafn nefndi þá
tylftardóm um bæði þessi mál að
kröfu Margrétar á Þorkelshóli í Viði
dal 20. maí 1480. Um það, hver
skyldi vera umboðsmaður yfir eign
um Orms, féll dómurinn þannig
að það skyldi vera Páll Brandsson
vegna Ingibjargar konu sinnar. er
væri Ormi náskyld án þess að
geta átt kröfu til arfs eftir hann,
en hústrú Margrét, sem réttilega
hefði að sér tekið eignir Orms,
skuli hyggja að á hverjum tólf
mánuðum, hversu með fé hans
væri farið og sveinninn haldinn,
en Erlendi tengdasyni hennar fal-
ið að inná af hendi greiðslur til
Páls fyrir umboðsmennsku hans
„með dándimanna gjörð.“ En af
arfi eftir Soffíu var Ormi dæmdur
bróðuþhlutur, eða tveir þriðju hlut
ar arfsins, en Árna og bræðrum
hans tveimur aðeins systurblut-
ur eða þriðjungur arfsins. Dómar
þessir hafa augljóslega verið að
Framhald á 862. síðu.
848
Tf IU > N N,— SUNNUDAGSBLAÐ