Tíminn Sunnudagsblað - 01.10.1967, Blaðsíða 19

i
beinaleifum frá tima Inkaríkisins
fyrir um það bil þúsund árum.
Ætlað er, að maðurinn hafi kom-
izt yfir Beringsund til meginlands
Ameríku 10 til 15 þúsund árum fyr
Ir Krists burð, og síðan hafi álfan
verið einangruð frá gamla heimin-
um í óratíma. Því er ekki fráleitt,
að þessir fyrstu landnemaflokkar
hafi borið með sér beinberkla, en
varlegt er að Mlyrða nokkuð um
slíkt.
Frá Indlandi eru elztu ritaðar
heimildir um berkla. í Vedaritun-
um má lesa særingarvers frá því
um 1500 f.Kr., þar sem hinn illi
tæringarandi er beðinn að hverfa
og „fljúga í brott með skógar-
skjónum bláa“.
Lungnaberkla er einyig getið í
indverskri lagagrein frá því um
600 f.Kr., þar sem hjúskapur er
meinaður þeim mönnum, er þjást
af iungnasótt.
Ekki er vitað, hvaðan berklar
bárust til Indlands, en þar hefur
veikin og þekkzt í dýrum. í frá-
sögu nokkurri er á það minnzt,
að berklar hafi herjað mjög á
tamda indverska fíla á níundu og
tíundu öld.
Enda þótt beinberklar — eink-
um berklar í hrygg — hafi lagzt
á Egypta allt frá árdögum ríkis-
ins, er hvergi rætt um lungna-
ber-kla í egypzkum papírusritum.
í lagabálki Hammúrabís (u.þ.b.
2250 f.Kr.) er og hvergi minnzt á
lungnaberkla, og vitneskju um sjúk
dóm þennan er hvorki að fá i
gamla né' nýja testamentinu. Þó
virðast Gyðjngar hafa veitt athygli
berklum í dýralungum, og lýsingu
á berklum í lungum fórnardýra
má lesa í Talrnúd (u.þ.b. 200 ár-
um f.Kr.).
Ritgerðir gríska læknimeistar
ans Hippókratesar og lærisveina
hans (u.þ.b. 450 f.Kr.) koma að
góðum notum, þegar rekja á sögu-
feril berklaveikinnar. Þar er lýs-
ing á lungnaberklum, og að auki
fullyrt, að sjúkdómurinn sé smit-
andi. í þá daga var fræðimönnum
torvelt að skilja leyndardóm smit-
unar. Aristóteles, er uppi var ö’.d
síðarXen Hippókrates, segir það
vekja undrun sína, að þeir, sem
umgangist berklaveika, sýkist af
berklum, en hins vegar sé óhætt
að vera í návist vatnssjúkra.
Frá tímum Grikkja og Róm-
verja má svo rekja feril berki-
anna allt fram til vorra daga.
\
T í M I N N — SLNNUÐAGiSBLAto
Snemma á miðöldum hafa berk>-
ar borlzt til Norðurlanda. Elzta
dæmi um berkla í hryggjarbsin-
um á norrænum manni fannst hér
á íslandi, og eru beinin talin um
það bll þúsund ára gömul. 1
Danmörku hafa fundizt berkia
skemmd hryggjarbein í gröfum frá
þrettándu öld við klaustrin í Apal-
durslundi (Æbelholt) og Eyrarbæ
(Öm), og slíkir fundir hafa einn-
ig orðið á Borgundarhókni.
Fjölmargir fundir benda til þess,
að berklar hafi einnig verið al-
gengur sjúkdómur meðal aðals-
stétta á Norðurlöndum. í Vreta-
klaustri í Svíþjóð fannst til dæm-
is í grafreit stórhöfðingja nokkurs,
er uppi var á tólftu öld, bema-
grind af átta ára barni með berkia
mein í hrygg. Er konungagrafirn-
ar í kirkjunni á Hringstað (Ring-
sted) voru kannaðar árið 1855
kom meðal annars í ljós, að drottn-
ing Valdimars unga, Eleónóra
prinsessa frá Poi’túgal, hafði tölu-
vert berklamein í hrygg, en bún
andaðist á barnsæng árið 1231,
liðlega tvítug að aldri.
Á síðari hluta miðalda er oft-
lega getið um lungnaberkla i nor-
rænum ritum.
Eins og fyrr er sagt, geta menn
tekið berklasmit, ef þeir neyta
matar úr berklaveikum dýrum, og
frá nautgripum kemur berklaaf-
brigði, sem einkum ræðst á háls-
kirtla í börnum. Þetta er svonefnd
kirtlaveiki, en hún var fyrrurn a’-
geng meðal barna, er fengu mjólk
úr kúm með júgurberkla. Þar eð
hálskirtlarnir bólgnuðu mikillega
og augun urðu þrútin og rauð,
minntu barnsandlitin á greppitrýni
"grísanna, og á máli sínu, latínu,
nefndu læknar sjúkdóminn scrop-
hulosis. Þetta heiti er myndað úr
859