Íslendingaþættir Tímans - 15.05.1968, Blaðsíða 14

t —33, því að ég kom þá oft á þing-
flokksfundi, þótt ég ætti ekki sæti
á þingi fyrr en síðar. Hann var þá
meðal elztu þingmanna í þeim
flokki. Eldri en hann voru Sveinn
í Firði (f. 1863), Þorleifur í Hól-
um (f. 1864) og Guðmundur í 4si
(f. 1867). Sá ég, að hann naut þar
bæði álits og virðingar. En er til
kosninga kom árið 1934 var hann
66 ára gamall, og vildu margir í
héraði fá vngri mann til framboðs
fyrir flokkinn, sem og varð Fram-
sóknarmenn þeir, er stofnað höfðu
Bændaflokkinn og aðrir, sem að
þeim samtökum stóðu, studdu
hann þá til þingmennsku. Sat hanr.
enn á þingi næstu þrjú árin
og fylgdi, þrátt fyrir það, sern skeð
bafði þetta kosningasumar, Fram-
sóknarflokknum að málum eftir
sem áður, bæði á þingi og eftir að
hann hætti þingmennsku einu ári
fyrir sjötugt. Ég hygg, að hann hafi
í hálfa öld lagt sig fram til að vera
iþví trúr, sem hann hugði skyldu
sína og hlutverk í stjórnmálum og
Stefán G. ka-llaði „að verja æ hinn
lægri garð“, og að vera þeim mót-
snúinn, sem honum virtust sækja
á þann garð fyrr og síðar Með
þetta í huga var það að hans mati
rétt að vera óhvikull andstæðing-
ur dönsku stjórnarinnar, Heima-
stjórnarflokksins, kaupmanna-
va-l-disins, íhaMsflofcksins o.s.frv.,
en styðjá alþýðu manna og samtök
henn-ar á vmsum sviðum þjóðlifs-
ins, hvort sem um var að ræða
bændur, sjómenn eða verkafólk
Þó var hug-sunarhætti hans og
sjónarmiðum á ýmsan há-tt þannig
farið, að m-eir minnti á höfðingja
en á manngerð þá, sem köl-l-uð er
alþýðleg. Vera má, að í honum
hafi búið pitthvað af skapferli hers
isins á Jaðri, sem sagan segir að
hafi vi-ljað koma öðrum til manns,
en féH fyrir konungsexi Það
fyl-gdi skapgerð hans og sannfær-
in-garkrafti, að hann var tryg-gur
samh-erjum og vinfastur og lét að
jafnaði dóma standa, þó að tímar
liðu, svo sem títt var á fyrri öld.
Hann var. eins og hann kom mér
fyrir sjónir, eftir miðjan aldur,
mikill að va-llarsýn og f-yrirmann-
legu-r, h-ár vexti, beinvaxinn og bar
höfuðið hátt, snareygur og svip-
aniikil-1, fitnaði allmjög með aldri
og fékk víst snemma skal-la. Jafn-
an var hann vei klæddur og fram-
gangan virðuleg, og þótti víst flest
uni, a-f þeim ástæðum og öðrum,
þar fa-ra höfðin-gi sem hann var.
Hann mun hafa verið þrekmaður
og lengst af heil-suhraustur. Frá
ísafirði gekk hann á vetrum suður
yfi-r heiðar í embættisferðum, allt
í Arn-arfjörð, og var þó farinn að
þyngjast til muna á þeim árum.
Sem ræðumaður var hann fylginn
sér og þungur á bárunni, oft sein-
mæltur, dró þá við sig orðin og
1-eitaði í huga sér að hnyttnum
svörum eða, ef honum þótti þess
við þurfa, hnýfilyrðum. Var þá
hvort tveggja til, að ummæli han3
væru til þess ætluð að vekja gam-
an éða að láta undan þei-m svíða.
Fl-eyg orð voru eftir hon-um höfð.
Hann var gestrisinn og oft glaður
með vinum og gat þá leikið á
alls oddi, en viðræðugóður um
hu-gðarmál í tómi, er skyldustörf
hættu að kalla hann á sinn vett-
vang. Orðlheldinn var hann og sagt
er mér, að hann hafi ekki selt Ár-
bæ þeim, er bezt bauð heldur öðr-
um á m-un lægra verði af því að
áður hafði verið um það rætt en
þó ekki fast-mælum bundið.
Persónuleg kynni mín af Magn-
úsi Torfasyni hófust efcki að ráði
fyrr en hann var kominn hátt á
sjötugsaldur. Þau byrj-uðu með
sam-sta-rfi, en urðu síðar, með ör-
laganna atbeina, nofckuð náin sí-ð-
u-stu fiimm árin, sem hann lifði.
Ég var þá í nofckur ár rúmfastur,
1-engist af heima, og þó að miklu
leyti heilt heilsu. Þá var Magnús
Torfason, og einkum er á leið,
m-jög þrotinn að kröftu-m og át-ti
erfifct um gang úti við svo að neinu
næmi. Þó held ég, að fáir mér ó-
skyl-dir h-afi vitjað mín eins oft og
hann gerði, þegar hann var rólfær.
Þrátt fyrir vanmátt sinn var hann
jafnan glaður í bragði og frá hon-
um andað; hlýrju. Þótt hugur hans
dveldi þá mjög í heimi sögunnar
og við endurminningar löngu lið-
ins tí-ma, viMi hann einnig, eftir
því sem hann hafði tök á, fylgjast
með því, sem gerðíst og því, sem
helzt va-r ritað u-m og rætt Einu
sinni í vik-u hverri, þegar heilsa
1-eyfði, var hann vanur að láta aka
sér að Hótel Borg, drekka þar mið-
degiiékaPfi í hópi gamalla kunn
in-gja og nýr-ra, hlýða á viðræður
þeirra um það, sem á dagskrá var
hjá þeim þann daginn, o-g leggj-a
orð í belg. Daginn eftir kom hann
oft til mín og by-rjaði þá að jafn-
aði á því, að segja mér frá þessu-m
saratöl-u-m „á Bor-ginni“. En svo
bar ævinlega fieira á góma og tím-
inn leið. — Þe-gar ég f-ór að ganga
um götur á n-ý, 'var -margt breyfct.
Þá var Magn-ús Torfason hættur
heimsóknum og drakk etoki fra-m-
ar kaffi „á Borginni“ en beið í
hvílu sinni þess, er koma skyldi.
É-g sat hjá h-onum einstaka sinn-
um stund og sfcund og við hélöuim
áfram viðræðum þar sem f-rá var
horfið. Ég vissi ógerla, bvernig
hon-um leið. Hann ta-laði fátt um
það og kvartaði aldrei um neitt.
Þáð hafði víst ek-ki v-erið siður hans
hafði þó orðið fyrir ými-s fconar
andstreymi á ævinni og stundum
lagt hart að sér. Mér kom þá í
hu-g, það sc-m sagt var í Róma-borg
forðum, að keisarinn dæi stand-
an-di.
Ég hef undanfarið verið að velta
því fyrir mér, um hv-að við höfum
verið að tal-a árum sa-man, þegar
fundum ofckar bar sa-man með
þeim hætti, sem nú hefir verið
nefnt, öldun-gurinn, sem var að
fær-ast nær og nær enda lífsleiðar-
innar og ég, sem var 35 áru-m yngri
og honu-m sjálfsa-gt í ■ým-su ól'íkur.
Held raunar, að það hafi oft ver-
ið svo, að hann hafi talað, en ég
h-lu-stað. Hann talaði um menn,
sem við þekktum báðir eða hann
hafði þekkt Hann talaði um stjórn
mál fyrr og sí-ðar. Hann t-a-laði um
landið, gæði þess og fegurð, og u-m
margt í íslenzku máli. Hann talaði
oft um Selvoginn, sem hann hafði
tekið ástfóstri við, um sandgræðsl-u
og skógrækt og um Strandar-
kirkju. Með einhverjum hætti
trúði hann á Stranda-rkirkju og að
ósk han-s, h-vílir duf-t hans þar. Á
sínu-m tíma beitti hann sér fyri-r
því, að fé úr áheitasjóði kirkjun-n-
ar var notað til að græða Strand-
arsand. Hann tal-aði u-m Jón Sig-
urðs-son og kröfu-r hans á hendur
Dönum, og ekfci s-ízt þær,
sem aldrei f-engust fram. Hann tal-
aði um hinn smáða rétt íslands til
hinn-a fornu Grænlandsbyggða.
Hann talaði um liðnar kynslóðir
og ættmenn sín-a á fyr-ri tíð. Hann
talaði’ um Sturl-ungaöld, um ís-
lendingasögur og u-m landnám ís-
lands og velti því fyrir sér, hvern-
ig það hefði að borið. Su-m skáld
og sum ljóð voru honum hu-g-
stætt umtalse-fni. Hann tignaði Jón-
as Ha'Hgrímsson. Oftar en ein-u
sinni mælti hann fyrir m-unni sé-r
stundarhátt:
\
14
ÍSLENDINGAÞÆTTIR