NT - 13.04.1985, Blaðsíða 6

■ Frá útifundi dönsku verkalýðssamtakanna fyrir utan Christiansborg 31. mars.
■ Pál Kraby, formaður norska Vinnuveitendasambandsins, og
Tor Halvorsen, formaður Alþýðusambandsins, taka höndum
saman eftir að hafa náð samkomulagi.
Hafa norsku verkalýðssamtökin
reynst hyggnari en þau dönsku?
Laugardagur 13. apríl 1985 6
Ólík þróun
■ ÞAÐ hefur eðlilega vakið
athygli á Norðurlöndum og
raunar miklu víðar, að norsku
og dönsku verkalýðssamtökin
hafa valið sér mjög ólíkar leiðir
í kjarabaráttunni á þcssu ári.
Sú reynsla, sem mun fást af
þessum tveimur ólíku starfsað-
ferðum, getur vafalítið orðið
til leiðbeiningar síðar meir.
Kjarabarátta dönsku verka-
lýðshreyfingarinnar hcfur
dregið að sér miklu mciri at-
hygli, enda er ekki séð fyrir
endann á henni enn.
Dönsk verkalýðshreyfing
hefur yfirleitt verið hófsöm í
kröfum sínum á undanförnum
árum og hefur það ekki átt
Þórarinn
Þórarinsson
skrifar:
framkvæmda á tveimur árum,
en að kaup hækkaði um 5% á
þessu ári og aftur um 5% á
næsta ári. Verðtrygging launa
er ekki í gildi í Danmörku.
Stjórnin rökstyður hina
íhaldssömu lagasetningu sína
einkum með því, að vegna
harðrar samkeppni á erlendum
mörkuðum þoli danskur at-
vinnurekstur ekki meiri kaup-
hækkanir eða styttingu vinnu-
tíma að sinni. Afleiðingin af
meiri kauphækkunum hefði
orðið meira atvinnuleysi og
meiri skuldasöfnun.
Viðbrögðin gegn þessari
lagasetningu urðu mjög hörð,
eins og búast mátti við, þar
sem hún mun að líkindum
leiða til kjaraskerðingar, þar
sem lögboðnar kauphækkanir
munu vart bæta þá dýrtíðar-
kaupgjaldsmála í Noregi og Danmörku
minnstan þátt í því, að viss bati
hefur átt sér stað í efnahags-
málum.sem ríkisstjórnin hefur
fengið þakkir fyrir. Að veru-
legu leyti hefur þessi bati þó
haft sínar skuggahliðar. Er-
lend skuldasöfnun hefur orðið
mikil og atvinnuleysi stórkost-
legt. Danmörk er í hópi þeirra
landa, þar sem atvinnuleysi er
mest.
Hið gífurlega atvinnuleysi
hefur að sjálfsögðu verið mikið
áhyggjuefni dönsku verkalýðs-
hreyfingarinnar. Því hefur hún
sett frani kröfur um styttingu
vinnutímans í von um, að
þannig gætu skapast tleiri at-
vinnutækifæri. Þó hefur hún
ekki látið til skarar skríða fyrr
en nú. í kröfum sínum að
þessu sinni setti hún fram, að
vinnuvikan yrði stytt úr 40 í 35
klukkustundir ogjafnframt var
krafist verulegrar kauphækk-
unar.
Atvinnurekendur höfnuðu
þessu og sáttatilraunir ríkis-
sáttamanns báru ekki árangur,
þótt hann notaði þá heimild
sína að frcsta boðuðu verkfalli
í nokkrar vikur. Því kom til
stærsta verkfalls í Danmörku
um langt skeið í lok síðasta
mánaðar. Ekki færri en um
300 þúsund manns tóku þátt í
því.
Þetta verkfall leiddi til næst-
um algerrar stöðvunar á at-
vinnulífi í Danmörkuogsenni-
lega hefði hún orðið alger, ef
verkfallið hafði staðið lengi.
Sáttahorfur virtust litlar eða
engar, nema þá að afstöðnu
löngu verkfalli.
RÍKISSTJÓRN Danmerkur
stóð því frammi fyrir miklum
vanda.
Fljótlega kom það því til
athugunar, hvort ekki væri
óhjákvæmilegt að leysa deil-
una með lögboði. Til þess
hafði stjórnin ein þó ekki
möguleika, þar sem hún er
minnihlutastjórn fjögurra
hægri flokka og miðflokka. Líf
hennar hefur byggst á stuðn-
ingi Radikala flokksins, sem
ekki vildi þó taka þátt í ríkis-
stjórninni. Eftir nokkurt samn-
ingaþóf náðist samkomulag
milli hans og stjórnarinnar um
að bcita lagasetningu eftir að
stjórnin hafði fallist á að há-
tekjumenn yrðu að sæta
skyldusparnaði.
Aðalatriði samkomulagsins
var að setja lög, sem fram-
lengja kaupsamninga, er voru
í gildi fyrir verkfallið, óbreytta
í tvö ár, að því viðbættu. að
kaup hækkar um 2% á þessu
ári og 1'/:% á því næsta. Þá
skal vinnutími styttast um
næstu áramót í 39 klukku-
stundir úr 40 á viku.
Þessi lagasetning var öllu
íhaldssamari en yfirleitt var
búist við. Þannig hafði sátta-
semjari gert tillögu um að
vinnutímastyttingin yrði Vh
klukkustund, og kauphækkun
jafnvel öllu meiri. Legið hafði
í loftinu, að verkalýðssamtök-
in gætu sætt sig við þriggja
klukkustunda vinnutíma-
styttingu á viku, sem kæmi til
„Gengið í takt“
■ Jæja, það er heilmikið að
gerast í pólitíkinni um þessa
helgi. Hæst ber að sjálfsögðu
landsfund Sjálfstæðisflokksins
þar sem menn klappa í gríð og
erg fyrir hver öðrum. Þá má
nefna kjördæmisfund fram-
sóknarmanna í Reykjavík, en
þeir hafa verið að rumska
undanfarnar vikur og á
fimmtudagskvöldið síðasta
voru alþýðubandalagsmenn í
sjálfsrannsókn þar scm Ólafur
Ragnar flutti m.a. harða
ádrepu um stöðu flokksins og
stefnuáherslur undanfarin
misseri samkvæmt fréttafrá-
sögn Þjóövilja.
I.andsfundir Sjálfstæðis-
flokksins eru skrítnar sam-
komur, enda haldnir til þess að
„eyða óvissu og auka festu"
svo vitnað sé í einn af óteljandi
frösum sem spretta upp breið-
andi yfir allan ágreining og
meiningarmun. Upphaf fund-
arins minnti helst á Broad-
wayhátíð þegar hljómsveit
Gunnars Þórðarsonar undirbjó
hátíðarræðu Þorsteins for-
manns með músíkprógrammi
sem bar yfirskriftina „Bláu
augun þín ... vísa lciðina
mína, líkt og stjörnur tvær“.
Klöppuöu landsfundafuiltrúar
síðan í takt undir laginu „Harð-
snúna Hanna" og þótti fleirum
en fréttamanni útvarpsins það
tímanna tákn.
Um ræðu Þorsteins má
margt segja, en þó fátt. Hún
bcr öll rnerki þess að fundurinn
er haldinn á ómöguleguin
tíma. Formaðurinn er bundinn
í báða skó og getur sig hvergi
hreyft. I gegnum alla ræðuna
skín löngunin til að slíta stjórn-
arsamstarfinu, en hann tekur
ekki af .skarið það myndi ein-
vöröungu leiöa til þess að hann
hlyti ekki einróma kosningu
því að ráðherrunum líður vel,
ætla sér að starfa áfram, enda
óvíst að nokkur þeirra yrði
ráðhcrra í nýrri ríkisstjórn.
Vegna þessarar stöðu gat
Þorsteinn ekki lagt neina línu.
Hann reyndi þó að marka
stöðu flokksins gagnvart óskil-
greindum andstæðingum og
nefndi stefnu hans „hcimspeki
framfaranna" sem andstööu
við stefnu vinstri tlokkanna sem
hann nefndi „heimspeki eymd-
arinnar". Þá saumaði hann
töluvert að Sísinu beint og
óbeint. Talaði um ásælni
hringsins og ræddi um nauðsyn
löggjafar er „hindri einokunar-
hringi er ná til allra sviða
atvinnulífsins".
í stuttu rnáli má segja að
Þorstcinn hafi gert mikið út á
andstæðingana, en flokkur í
kreppu reynir ætíð að styrkja
innviði sína með því að vísa til
sameiginlegs óvinar. Vegna
hans þurfa menn að „þétta
raðirnar", „stilla saman streng-
ina", megum ekki láta „frækorn
efasemdanna í áróðri andstæð-
inganna verða að illgresi í
okkar garði" o.s.frv. Þannig
talar tlokkur sem er í vörn.
Flokkur í sókn minnist varla á
andstæðinga sína heldur lítur
til framtíðar og útlistar hug-
myndafræði sína.
Auðvitað væri hægt að
skemmta sér daglangt við að
snúa út úr firnalangri ræðu
Þorsteins, en hún á það ekkert
skilið umfram aðrar slíkar ræð-
ur sem eru gerðar til þess að
stappa stálinu í ráðvillta lijörð.
Hann náði ekki upp neinni
úrvalsstemmningu enda slíkt ör-
ugglega erfitt í þessu feikna
gímaldi sem Laugardalshöllin
er. Klappið í lok ræðunnar var
þó viðunandi enda fundurinn
fyrst og fremst haldinn til þcss
að „cyða óvissu og auka festu"
með klappi og fagnaðarlátum.
Andrúmsloftiö í fyrrakvöld
þegar ráðherrar sátu fyrir svör-
um varekki líkt því eins klapp-
kcnnt og var greinilegt að
framkoma ráðherranna í garð
Þorsteins brennur á fjölda-
mörgum sjálfstæðismönnum
sem héldu að þeir væru að
klappa fyrir nýjum foringja
fyrir tveimur árurh. Þannig
fengu þeir fyrirspurnir þar að
lútandi og foringi ráðherraliðs-
ins.Geir Hallgrímssonjýsti því
yfir að engin spurning væri að
formaður flokksins yrði ráð-
herra heldur væri spurningin
hvenær það yrði. Framhalds-
spurningin sem ekki kom fram
er auðvitað sú hvort Þor-
steinn verði ennþá formaður
þegar formaöur verður ráð-
herra.
Annars endurspegluöu
spurningar til ráðherranna vel
hvaða hagsmunir sitja þcnnan
fund. Fyrsta spurningin var
t.d. Hvenær verða verðlags-
höft afnumin á vefnaðarvöru
og fatnað? Frelsisspurningar í
þessa veru voru algengar. Hve-
nær verður þaö afnumið að
menn þurfi að sækja um út-
flutningsleyfi? Hvenær verður
Póstur og sími gerður að al-
menningshlutafélagi? Hvenær
megum við vænta þess að sjá
það í kennslubókum að gróði
(ath. samstofna orðinu græðgi)
sé af hinu góða? Spurt var, og
vísað um leið til verkfalls
BSRB í liaust, hvernig á því
stæði að ráðherrar Sjálfstæðis-
tlokksins stæðu að því að gefa
afbrotamönnum upp sakir?
Albert varð reiður við þessari
spurningu og bað menn að átta
sig á því að margir verkfalls-
manna væru hér á þessum
landsfundi og ef menn ætluðu
að kalla þá afbrotamenn þá
skyldu þeir átta sig á því hvað
hægt væri að kalla þessa sam-
kundu. Hann benti líka á það
að í ríkisstjórn sætu ekki af-
brotamenn þó þeir hefðu gert
sig seka um að brjóta kjara-
samningalög. Þannig gengu
spurningar áfram. Alberl lýsti
því yfir að skattalækkunarleið-
in hefði alltaf verið ófær og
hann alltaf á móti henni
o.s.frv.
Þessi landsfundur er haldinn
undir hinu sósíalíska kjörorði
„Allir sem einn“ og formaður-
inn hefur lýst því yfir aö nú ríði
á að allir gangi í takt. Það
gengur örugglega eftir. Þó að
einn og einn gangi úr takt á
fundinum sjálfum þá fylgir
llokkurinn sinni stalínísku
hefð og síðdegis í dag,laugar-
dag, endar þetta í algleymi og
fögnuði og Þorsteinn verður
kosinn formaður nær einróma.
Einhverjar væringar verða þó
í kringum Friðrik Sóphusson.
Helena Albertsdóttir kemur