Morgunblaðið - 20.10.2004, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. OKTÓBER 2004 29
UMRÆÐAN
GUÐMUNDUR Kristjánsson út-
gerðarmaður skrifaði grein í Morg-
unblaðið þann 14. október sl., undir
fyrirsögninni „Um hvað snýst Sól-
baksdeilan?“. Þar fjallar hann um
ráðningarsamning sjómanna og Út-
gerðarfélags Sólbaks, afstöðu sam-
taka sjómanna og stuðning ASÍ og
SGS við hana. Þar sem Guðmundur
er aðaleigandi og
stjórnandi Brims og sit-
ur í stjórn Lands-
sambands útvegs-
manna, sem á aðild að
Samtökum atvinnulífs-
ins, lítur ASÍ svo á að
uppi sé deila við Brim.
Brot á lág-
markskjörum
Pistill Guðmundar hef-
ur reyndar yfir sér
þann blæ að þar haldi
um penna réttsýnn ein-
staklingur sem vilji sem
frjáls maður semja við aðra frjálsa
menn. Hann velur að draga fram tvö
efnisatriði þessa ráðningarsamnings
en sleppa öðrum. Þessi atriði eru
lengd fría eftir hverja löndun og fyr-
irkomulag uppgjörs á aflahlut og
kauptryggingu sjómanna. Hann
minnist ekki á að hafa ákveðið að
stytta uppsagnarfrest sjómanna úr
2–4 vikum samkvæmt kjarasamn-
ingi, í þá 1 viku sem sjómannalögin
kveða á um. Hann minnist heldur
ekki á að hann lækkaði laun sjó-
manna verulega frá ákvæðum kjara-
samninga, með því að lækka skipta-
hlutfall sjómanna (hluta skipsverja af
aflaverðmæti) einhliða. Hann nefnir
ekki að hann stytti frítíma sjómanna
um jól og áramót og í tengslum við
sjómannadaginn frá gildandi kjara-
samningum. Guðmundur sá heldur
ekki ástæðu til þess að taka tillit til
einhverra af þeim atriðum sem sjó-
menn hafa viljað fá inn í sína samn-
inga, eins og aukinna framlaga í líf-
eyrissjóði eða að séreignasparnaður
reiknist af öllum launum en ekki að-
eins kauptryggingu. Nei, í þessum
ráðningarsamningi eru amk. sjö at-
riði sem brjóta í bága við lágmarks-
kjör sjómanna og ekkert sem telja
má að sé betri kjör en lágmarks-
ákvæðin segja til um.
Lágmarksákvæði kjarasamninga
eru öryggisnet launamanna
Afstaða verkalýðshreyfingarinnar
til þessa máls er mjög skýr. Hvað
sem líður vilja atvinnurekenda til
þess að hagræða og spara verður að
vera ljóst að það er ekki hægt að
ganga lengra í hagræðingunni en lög
og kjarasamningar leyfa. Breytingar
verða að eiga sér stað við samninga-
borðið, en ekki með einhliða ákvörð-
un. Hvarflar það að einhverjum, að
afstaða Guðmundar byggist á um-
hyggju fyrir kjörum eða atvinnu-
öryggi launafólks? Eru útgerð-
armenn orðnir sérlegir
talsmenn og hags-
munagæslumenn fyrir
launafólk?
Að (mis)nota
stjórnarskrána
Guðmundur harmar að
samtök sjómanna hafi
ekki viljað ljá máls á að
samþykkja breytingar á
gildandi kjarasamn-
ingum með sérsamn-
ingum. Því hafi útgerð-
in ákveðið að nýta sér
ákvæði stjórnarskrár-
innar um félagafrelsi og semja beint
við sjómenn. Til að koma þessu nýja
fyrirkomulagi á setti hann eftirfar-
andi ákvæði inn í ráðningarsamning-
inn: „staðfesta skipverjar með und-
irritun sinni að þeir standi utan
stéttarfélags sjómanna. Þar með geta
báðir aðilar gengið til samninga sam-
kvæmt því fyrirheiti sem ákvæði
stjórnarskrárinnar um félagafrelsi
veitir til að semja milliliðalaust um
laun og önnur starfskjör.“
Hér skal á engan hátt dregið úr
mikilvægi þess að menn hafi frelsi til
að ráða því hvaða félögum þeir bind-
ast. Það sem skiptir hins vegar meg-
inmáli í þessu sambandi er að á
vinnumarkaðinum er talsverður
munur á þeirri samningsstöðu sem
launafólk annars vegar og atvinnu-
rekendur hins vegar hafa til að um-
gangast þetta samningsfrelsi.
Það er mikilvægt að það komi
fram, að þetta mál snýr ekki aðeins
að hagsmunum hlutaðeigandi sjó-
manna og samskiptum þeirra við um-
ræddan útgerðarmann. Það snýr
ekki síður að hagsmunum allra sjó-
manna og raunar alls launafólks í
landinu. Málið snýst um rétt launa-
fólks til þess að standa vörð um lág-
marksréttindi sín skv. kjarasamn-
ingum.
Á íslenskum vinnumarkaði hefur
um langt árabil ríkt friður og gagn-
kvæmur skilningur milli aðila vinnu-
markaðarins um það með hvaða hætti
samið skuli um laun og önnur starfs-
kjör launafólks.
Í stað þess að hver launamaður
semji beint við sinn atvinnurekanda
er sú aðferð notuð að launamenn sem
tilheyra tiltekinni stétt manna semja
sameiginlega um þessi atriði í nafni
síns stéttarfélags við samtök atvinnu-
rekenda eða eftir atvikum einstaka
atvinnurekendur. Það er síðan hlut-
verk samningsaðila að komast að
sameiginlegri niðurstöðu sem báðir
geta sæmilega unað við. Til að
tryggja stöðugleika og festu í sam-
skiptum aðila eru slíkir samningar að
jafnaði gerðir til nokkurra ára í senn.
Þetta fyrirkomulag byggist á þeirri
hugmyndafræði að samtök launafólks
annars vegar og atvinnurekendur
hins vegar eigi stöðu sinnar vegna að
hafa vald til að ákveða með frjálsum
samningum sín á milli hver hlutdeild
launafólks eigi að vera í arði fyrir-
tækja sem vinnuframlag þeirra á þátt
í skapa.
Kostir þessa fyrirkomulags eru
æði margir. Það veitir m.a. einstökum
atvinnurekendum nokkra vissu um
það hvað þeir verða að greiða fyrir
vinnuafl launafólks á gildistíma
kjarasamningsins, auk þess sem
kjarasamningurinn leggur frið-
arskyldu á stéttarfélagið og þá launa-
menn sem taka laun samkvæmt
samningi stéttarfélagsins.
Fyrir launafólk tryggir þessi að-
ferð að atvinnurekendur verða að
bjóða starfsmönnum sínum a.m.k.
þau kjör sem kjarasamningurinn
kveður á um og ver það fyrir yfir-
gangi og beinum eða óbeinum hót-
unum einstakra atvinnurekenda.
Að lokum þetta
Deilan við Brim er afturhvarf til fyrri
tíma, þegar atvinnurekendur töldu að
þeir ættu að geta stjórnað sínum
rekstri algerlega án tillits til hags-
muna starfsmanna og annarra. Þeir
hefðu lögvarða aðstöðu til þess að há-
marka sinn gróða án afskipta launa-
fólks eða samtaka þeirra. Verkalýðs-
hreyfingin hefur sýnt að hún vill eiga
samstarf við atvinnurekendur um
langtímahagsmuni atvinnulífs og
launafólks, en hefur jafnframt undir-
strikað að það eigi að grundvallast á
gagnkvæmri virðingu fyrir réttindum
og öryggi launafólks. Náist ekki sam-
starf á þeim grunni hlýtur verkalýðs-
hreyfingin að bregðast hart við.
Aðför Brims að lágmarks-
ákvæðum kjarasamninga
Gylfi Arnbjörnsson fjallar
um samningsgerð og
Sólbaksdeiluna
’… það er ekki hægt aðganga lengra í hagræð-
ingunni en lög og kjara-
samningar leyfa.‘
Gylfi Arnbjörnsson
Höfundur er framkvæmdastjóri ASÍ.
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
gildir nú í allar utanlandsferðir
MasterCard ferðaávísunin
kreditkort.is
Nú getur þú notað MasterCard ferðaávísun í allt millilandaflug; pakkaferðir, áætlunar-,
leigu- eða netflug, hjá þeim ferðaskrifstofum og flugfélögum sem taka við ávísuninni, hvert
sem ferðinni er heitið
Sæktu um MasterCard kort með ferðaávísun* í hvaða banka eða sparisjóði sem er og þín
bíður 5.000 króna ferðaávísun við afhendingu korts.
Í hvert skipti sem þú notar kortið aukast líkurnar á að þú vinnir 500.000 króna ferðaávísun
til að fara í þína draumaferð.
Nú er því rétti tíminn til að fá sér MasterCard.
*Fylgir ákv. kortategundum