Sunnudagsblaðið - 21.03.1965, Blaðsíða 19

Vín. Svarið var uppörvandi og 20
flórínur í reiðu fé.
Þannig skrifuðu þau hjónin
íjölda greina og smásagna, meðan
þau dvöldu í Kákasus.
Árið 1885 sneru þau aftur til
Vínar. Höfðu þá foreldrarArthurs
samþ^'kkt að taka þau í sátt. son-
inn og tengdadótturina. Á heimili
þeirra barónshjónanna stóð þeim
til reiðu glæsileg íbúð, einmitt þar
setn hlð rómantíska ástarivintýri
beirra byrjaði $vo sorglega.
Prú Bertha Suttneí og Alfred
Nobel höfðu um úrabil skiprt á
óréfum og rætt hugðaréfhi sín
eins og fyrrum í París. Nobel hafði
fvlgzt með frama þeirra hjóna á
rithöfundaferli þeirra, og hú bauð
hann þeim að heimsækja sig til
Parísar, sem þau þágu.
ATú ald'irinn rist sínar
rúnir á Nobel. Hann var orðinn
gráhærður og ennþá þúnglýndari
en áður, en var sami rausnarlegi
Restgjafinn. Hann sýndi þeim
einkarannsóknarstofu sína og út-
skvrði tilraunir sínar. Þá fór hann
'neð þau í bókhlöðu sína, þar sem
•neiri hluti bóka voru tæknileg
fræðirit, stjórnmálasögur og rit.
Þar var spjallað og rökrætt, meðal
annars bar Bismarck á góma og
hvort líkur væru á nýrri stórstyrj
öld. Það fór hrollur um frú Berthu,
er hún sá. live ábyrgðarlaust Nobel
8at, að því er virtist, rætt um
tortímingu mannslífa og verð-
niæta.
I París komst frú Suttner fyrst
1 kynni við svonefnda friðar-
i’reyfingu, sem hafði að markmiði,
!|d allar albióðadeilur skyldu
^afnaðar með gerðardómi. Bertha
gaf sis á hönd þessa málefnis af
lffi oe sál.
Nobel hrósaði barónsfrúnni fyr
ir hugmyndaflug hennar og liug-
siónir, en hafði jafnframt gaman
af, með hvílíkum ástríðuofsa hún
hafði ánet.iazt þessari friðarhug-
Slón. Hann kvaðst vita miklu ör-
tiggara ráð til að binda endi á all-
ar stríðsfyrirætianir. Ég gæti hugs
að mér, sagði Nobel, að finna upp
°R framleiða eitthvert það efni
eða vél, sem hefði svo eyðileggj-
andi áhrif, að allar styrjaldir
v®ru með öliu óhugsandi. Hann
sýndi þó hugsjón hennar smótt og
smátt verðskuldaðan óhuga í orði
og verki svo sem með beinum
fjárframlögum.Jafnhliða héít
hann því fram, að hreyfinguna
skorti eitt mikilvægt atriði, sem
væri enn nauðsynlegra en pening-
ar, en það væru skynsamlegar
framtíðarfyrirætlanir. Þessi full-
yrðing hans fór í taugarnar á
Berthu, en gaf henni jafnframt
hugmyndina að skrifa um þetta,
bók, sem ýtt gæti við ráðandi
mönnum um þe$si efni svo um
munaði.
Henni var það ljóst, að til þess
að geta rökátutt fullyrðingar sín-
ar í slíkri bók, yrði hún að kynna
sér gang stríðsins og hörmungar
þess alveg ofan í kjölinn. Hún tal-
aði við herlækna og fékk að kynna
sér skvrslur þeirra. Þá hitti hún
ið m«l= li«.sforingia. sem verið
’l”"-. •' r^pmgtn vígPnu. en beir
gáfu henni ítarlegar upplýslngar,
hvernlg hermennirnir hefðu fallið
í valinn hver af öðrum. Þeir lýstu
fyrir henni þjáningum þeirra og
síðustu bænarorðum á hinu örlaga
ríku endadægri. Eftir að hafa
viðað að sér slíkum heimildum og
öðrum veigamiklum gögnum, hóf
hún að rita hina heimsfrægu sögu
sína „Niður með vopnin“, sem
þýdd hefur verið á fjölmörg tungu
mál. Af þessu verki sínu varð
Bertha Suttner bæði fræg og fjáð.
Leo Tolstoj líkti sögu liennar við
fjögima „Kofi Tómasar frænda“.
Hann lét í ljós von Um áð áhrif
sögunnar á líf og tilveru þjóðanna,
gætu orðið jafnmikil og áhrif þeirr
ar sögu Harriet Beeher Stowes
á sínum tíma á allt vlðhorf
manna til þrælahalds i lieim-
inum. — En sú viðurkenning, sem
henni þótti þó einna vænst um,
kom frá. sjálfum Alfred Nobel.
Hann hrósaði henni fyrir dirfsku
og einlægni, og spáði því, að þetta
„vopn“ hennar (sagan), gæti orð-
ið áhrifaríkara og aflmeira en
fullkomnasta hernaðartæki, öfl-
Ugri en allar vítisvélar til samans,
eins og hann komst að orði.
Bertha barónsfrú var fljót að
fylgja eftir þessum bókmennta-
lega sigri sínum. Hún bað Nobel
að taka þátt í friðarráðstefnu, sem
ákveðið var. að halda í Bern. Hann
kom þangað, sumpart á laun, og
þó að hann neitaði frú Berthu um
að taka þátt í fundahöldum, bað
hann um ítáriegar skýrslur af
ráðstefnunni. „Dragið ekkert und-
an, sannfærið mig‘, sagði hann við
frúna, , þá mun ég koma á óvart og
gera eitthvað eftirminn’'legt, sem
um munar fyrir málefnið”.
Eftir því sem heilsu Nobels
hrakaði, mildaðist skap hans. „Ég
þrýsti hendur yðar“, skrifaði hann
frú Berthu „óflekkaðar hendur
góðrar systur!“ í úrslok 189G, skrif
aði hahn henni ennfremur: „Þáð
gleður mig, að friðarhreyfingin
breiðist ört út“. Þrem viktim síðar
andaðist hann, en um áramótin
kom tilkynning um sjóðsstofnun-
ina.
Fyrstu friðarverðlaunum Nobels
var úthlutað árið 1901. Hlutu þau
Sviss’endingurinn Henry Dunánt,
cWnand1 r,a’’ða krossins og Frakk
inn Frederick Passy, einn af áðal
frumkvöðlum fríðarhreyfingar-
innar. Ilann skrifaði frú Bérthu:
„Þessi heiður sem mér hefur
hlotnazt, er óbeinlínis yðar verk.
Vér .virðum yður að verðleikum.
Það ér fyrir yðar tilstuðlan, að
Alfred Nobel varð velgerðarmað-
ur hugsjónar vorrar".
Það er nánast ótrúlegt, að þessi
stórbrotni og kaldrifjaði maður
skyldi taka þá ákvörðun að ráð-
stafa hluta auðæfa sinna á þennan
hátt, svo til, eingöngu vegna
óþreytandi viljakrafts konu, sem
hafði óbifandi trú á, að hið góða í
lífinu mundi og gæti sigrað.
Alfred Nobel tók þessa ákvörð-
un, að mjög vel yfirveguðu máli
og hafði úður ráðfært sig við ýmsa
fyrirmenn.
Frú Bertha hafði verið fljót að
uppgötva hið góða í fari Alfreds
Nobel, sem leyndist undir huliðs-
hjálmi ríkrar skapgérðar hans. —
Þannig tókst henni með töfra-
mætti sínum og einbeitni að fá
hann til að Ijá því máli lið, sem
hún barðist svo mjög fyrir.
Það þótti því réttmæt ráðstöfun
árið 1905 liinn 10. desember, á
dánardegi Alfreds Nobel, að veita
barónsfrú Berthu Suttner friðar-
verðlaunin.
H. P. J. þýddi.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - SUNNUDAGSBLAÐ 243: