24 stundir - 22.01.2008, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 22. JANÚAR 2008 24stundir
Talið er að húsamúsin hafi upp-
haflega komið frá Norður-Indlandi
og í tímans rás borist um
allan heim með manninum. Tal-
ið er að undirtegundir húsamúsa í
Evrópu séu tvær, annars vegar
M.m. musculus sem lifir í Skandin-
avíu, nyrst á Jótlandsskaga og um
alla austanverða Evrópu, og hins
vegar M.m. domesticus sem lifir á
Bretlandseyjum og víðar um Vest-
ur- og Suður- Evrópu. Nýlega var
uppgötvað að hún væri líka á Ís-
landi. Liturinn á henni minnir
fremur á M.m. musculus.
Nokkrar mikilvægar upplýs-
ingar:
Got : 25 daga meðganga.
Lengd: 6-12 cm án hala, halinn
er styttri en á hagamúsinni eða 5-
10 cm langur.
Þyngd: Fullvaxin dýr eru 10 -25
gr.
Heiti á latínu: M.m. musculus
og M.m. domesticus.
Heiti á ensku: House mouse.
Hljóð: Tíst.
Fjöldi unga í goti: 4-13 ungar.
Þyngd unga: 1-2 gr.
Ætt: Músaætt.
Spenar: 6.
Lífstími: 6-8 mánuðir en geta
orðið allt að ársgamlar í nátt-
úrunni.
Kynþroska: Kvendýr geta orðið
kynþroska við 14 gr þyngd en karl-
dýr þurfa að vera nokkru þyngri.
Fæða: Alæta.
Litur: Gráleit á baki en ljósari á
kviði og litaskil ekki eins glögg og
hjá hagamúsinni. Þetta á við nor-
rænu tegundina. Vestræna húsa-
músin er öll dekkri yfirlitum. Hún
er dökkgrá á baki og grá á kviði.
Þær tísta á hátíðni, 40.000 HZ
Hagamýs eru með ljósari kvið,
stærri augu, lengri eyru og fram-
mjórra trýni. Ungar hagamýs eru
dekkri og er þeim stundum ruglað
saman við húsamýs.
Til að vera alveg öruggur er best
að greina dýrin á tönnunum.
Húsamúsin er með hak upp í slit-
flöt á framtönnum í efri kjálka en
hagamúsin ekki. Rætur fremsta
jaxls eru fjórar eða fimm hjá haga-
mús en þrjár hjá húsamús. Það er
sterkari lykt af húsamúsunum.
Fáar rannsóknir hafa verið gerð-
ar hér á landi vegna sjúkdóma-
hættu frá húsamúsinni. Þó hafa 24
tegundir sníkjudýra fundist í húsa-
músum hér á landi. Er um að ræða
einfrumunga, bandorm, þráð-
orma, sníkjumaura, naglús og flær.
Flærnar leggjast á menn og band-
ormurinn getur lifað í fólki.
Í Kóreustríðinu 1950-1953 varð
vestrænum læknum fyrst kunnugt
um nýjan sjúkdóm sem lagðist á
menn. Sjúkdómurinn fékk nafnið
kóresk blæðandi hitasótt (Korean
hemorrhagic fever) fjöldi manns
veiktist og dó. Þrátt fyrir ýtarlegar
rannsóknir færustu manna tókst
ekki að greina orsakavaldinn fyrr
en 1976, en hann reyndist vera
veira sem var einangruð úr haga-
mús af þessu svæði og var skírð
Hantaan í höfuðið á fljóti nálægt
landamærum Norður- og Suður-
Kóreu en þar var sóttin landlæg. Ef
veiran berst í menn skemmir hún
æðaveggi sem leiðir til þess að æðar
verða lekar. Til eru fleiri skyldar
veirur af svonefndri Bunayaveiru-
tegund og eru nagdýr náttúrulegir
hýslar þeirra víða um veröldina.
Ekki hefur greinst hantavírus svo
vitað sé á Íslandi og ekki er vitað
hvort veiran smitast milli haga-
músa og húsamúsa.
Enn og aftur er það vistkerfi
Vestmannaeyja sem er öðruvísi en
vistkerfi á fasta landinu en aðeins
finnast húsamýs í Vestmannaeyjum
en engar hagamýs. Það finnast eng-
ar heimildir um að hagamýs hafi
verið í Vestmannaeyjum. Þó væri
gaman ef gamlir Vestmannaeyingar
hefðu samband við greinarhöfund
ef þeir vita betur. Það er mjög ótrú-
legt miðað við allan flutning á
vörum til og frá Eyjunum að ekki
hafi slæðst með ein og ein haga-
mús. Húsamýs í Vestmannaeyjum
eru líka upp um fjöll og firnindi
þar.
Meindýraeyðar sem þurfa að
eitra fyrir músum ættu að hafa all-
an varann á til að verja sig fyrir biti.
Þegar eitrað er fyrir músum á alltaf
að eitra fyrir utan húsin.
Þetta á við um bæði hagamús og
húsamús. Setja skal eitur í beitu-
stöðvar til að verjast því að fá dýrin
inn í húsin en vera með músafellur,
músagildrur eða músahótel sem
geta veitt allt að 15 mýs í einu. Það
á aldrei að eitra inni í húsum.
Allan forvarnarbúnað er hægt að
fá hjá meindýraeyðum og einnig
ráðleggingar við vandamálum sem
upp koma. Það er hægt að fá músa-
kítti til að fylla í göt og sprungur en
kíttið hefur þann eiginleika að vera
alltaf stamt og mjúkt og klístrast
því í tennur dýranna. Kíttið hefur
bæði lykt og bragð og dýrin koma
ekki nálægt því nema einu sinni.
Ein af ástæðum þess að þjófa-
bjalla (tínusbjalla) fer á kreik er oft
sú að mús hefur drepist í holrými
inni í vegg. Margir meindýraeyðar
eru með holsjár til að sjá inn í hol-
rými og sparar það fyrirhöfn og
peninga að fá fagmann á staðinn til
að meta málin ef grunur leikur á
slíku.
Það er nauðsynlegt að láta greina
mýs séu menn ekki vissir, því það
er ekki sama hvort um
hagamús eða húsamús er að
ræða þegar fanga á þessi dýr.
Menn hafa líka ruglast á músum
og rottuungum. Músaungar geta
komist í gegnum allt að 4 mm
gat og rottuungar í gegnum allt
að 8 mm göt. Látið fagmenn greina
dýrið, t.d. Náttúrufræðistofnun og
Rannsóknarstofnun HÍ að Keldum.
Þegar fólk þarf að fá til sín mein-
dýraeyði eða garðúðara þá skal allt-
af óska eftir að fá að sjá starfs-
skírteini útgefið af
Umhverfisstofnun og eiturefnaleyfi
gefið út af lögreglustjóra/sýslu-
manni og það mikilvægasta er að
viðkomandi hafi starfsleyfi frá við-
komandi sveitarfélagi. Ein og sér
hafa starfsréttindi meindýraeyða og
garðúðara ekkert gildi. Athugaðu
hvort öll skírteini séu í gildi. Fé-
lagar í Félagi meindýraeyða eru
með félagsskírteini á sér.
Fáðu alltaf nótu vegna við-
skiptanna.
Réttindi meindýraeyða og garð-
úðara frá erlendum ríkjum og fé-
lagasamtökum gilda ekki á Íslandi.
Lesendum 24 stunda er velkom-
ið að að senda fyrirspurn á net-
fangið: gudmunduroli@simnet.is.
Heimildir: Upplýsingar og fróðleikur um
meindýr og varnir 2004,
Upplýsingar og fróðleikur um meindýr og varnir – Húsamús
Talið er að húsamúsin
hafi borist til landsins
með landnámsmönnum.
Á stríðsárunum báru
breskir hermenn með sér
hingað dökkt litaraf-
brigði af mús, oft nefnd
„bretamús“ eða svarta-
mús.
Mikki og Mína Frægasta
músapar sögunnar.
Guðmundur Óli
Scheving skrifar
Húsamús getur verið hættuleg mönnum
MEINDÝR OG VARNIR