Sunnudagsblaðið - 29.05.1966, Blaðsíða 8

Helgafell
söna og Sturlu Sighvatssonar á
Sauðafelli.
Hallkell Magnásson er ábóti að
Helgafelli 122G—44 og eru. engar
heimildir um hann, þó stór at-
burðir gerðust á þessum árum
í nærliggjandi héruðum. Á árun-
um 1244—58 er lítið vitað um fasta
ábóta, er líklegt að klausturllfn-
aður hafi verið lítill á Helgafelli
þessi ár og ungum mönnum þótt
fýsilegra að ráða sig i þjónustu
og herflokka þeirra höfðingja sem
fóru eins og logi yfir akur á Sturl-
ungaöld; hefur mönnum verið tam
ara að handleika sverðið, heldur
en klerkleg viðfangsefni. Getið er
í heimildum svonefnds lausábóta
sem sumir telja að hafi setið á
Helgafelli, Lambárs Þorgilssonar
(d. 1249) tveir aðrir er hér nefnd-
ir lausábótar og talið er að þeir
hafi verið í Hítardalsklaustri. Er
þvi eins líklegt að Lambkár hafi
verið þar ábóti, þó hann kunní
að hafa verið í Helgafellsklaustri.
Gæti Hítardalsklaustur hafa verið
Ágústínusarklaustur, þó . var einn
ábóti þar komion úr Benedikts-
klaustri. Guðmundur umboðsmað
ur sem er getið í Sturlungu árið
1253 hefur staðið fyrir klaustr-
inu einhvern tíma af áðurnefndu
tímabili.
Árið 1258 verður þar ábóti Ól-
afur. Jíjöfleifsson Snæfellingur að
ætt bróðir kappans Arons sem af er
til sérstök saga í Sturlungasafni.
Hann var ábóti lengi og lifir tim
ana tvenna. Hann ér þar á-
bóti þegar landsmenn ganga
á hönd Noregskonungi og allt til
ársins 1302 eða um 44 ár. Hans
er getið að nokkru í staðamálum
á seinnihluta 13. aldar. Þá er vigð-
ur 1305 Guðmundur ábóti til
Helgafells af Árna Skálholtsbisk-
upi Helgasyni og deyr 1308. Næst
verður þar ábóti Þórður Guð-
mundsson áður kanoki í Viðey,
ábóti 1308—24, er hann bað ár
sviptur ábótadæmi. Ári síðar verð-
ur ábótinn í Viðey einnig að sigla
sinn sjó og er ekki vitað fyrir
hverjar sakir, er þó líklegt að
óreiða hafi verið hjá báðum í
klausturstjórn eða Jón Halldórs-
son Skálholtsbiskup 1322—39 hinn
lærði og sögufróði biskup hafi
verið of vandlætingasamur eða
ráðríkur um of. Þorsteinn Þor
valdsson er ábóti 1324—28 og varla
nema nafnið eitt í sögunni. Þá er
þar næst vígður til ábóta á Helga-
felli Þorkell nokkur Einarsson,
áður kanoki í Viðey og sviptur
ábótasæti 1344 af Jóni Sigurðs-
svni Skálholtsbiskup 1343—48 og
sagt er að hann hafi verið fáum
harmdauði. Var kosinn aftur til á
bóta Þorsteinn böllóttur vígður
síðar.
, Má seigja .að kanokunum. úr
Viðey haldist illa á ábótasætinu
á Helgafelli og bcndir til mikils
sjálfræðis. Þorsteinn ábóti var
sonur Snorra Markússonar lög-
manns á Melum í Borgarfirði,
mikils fræðimanns. Er þeim feðg
um Þorsteini og Snorra eignuð
Melabók (Landnámugerð), Þor-
steinn* er og orðaður við Sturl-
ungu. En ætlað að hann hafi
sáfnað til hennar. Ásgrímur Jóns-
son var vígður til ábóta ásamt
Bíitjí ábóta Auðunarsyni til Við-
eyjar af Gyrði ívarssyni. Skál-
holtsbisktipi.
Var Ásgrímur ábóti á Helgafelli
á því tímabili er margkyns óáran
gengur yfir landið eldgos, sóttir
og fjárfellir. Hann auðgaði klaustr
ið mjög og gerði mikil jarðakaup
í tíð sinni, mun það rakið hér
eftir Fotnbréfasafninu. Þann 27.
des. 1362 gerir hann kaupbréf
í'yrir Botni og Þórustöðum gegn
kennslu á pilti, hefur þá verið
skóli á klaustrinu, samdægurs ger-
ir Ásgrímur kaupbréf um Bakka
(Staðarbakka) í Helgaféllsveit'.
Árið 1364 þann 23. apr. er gerður
sarnningur milli ábóta Og frú Hall-
dóru Þorvaldsdóttur um jarðirnar,
Hóla, Garða og Þæfustein og 23.
júní sama ár er gert kaupbréf
Helgafellsklausturs um Vatns-
holt í Staðarsveit. Þá er þann
12. maí gert kaupbréf Helgafeils-
klausturs um Akurey og sama ár
Handlagningarbréf um Ingjalds-
hól og Kjalveg til Helgafellskiaust-
urs. Snorri nokkur Andrésson gef-
ur Helgafellsklaustri jörðina
Hamra í próventu 1367. 1370 er
skrifað kaupbréf klaustursins um
jarðirnar Grunnasundsnes og Hóla
og 15. okt. 1377 kaupbréf um
Saxahvol og Vatnsholt. í tíð Ás-
gríms ábóta en hann dó 1378,
komust undir klaustrið 14 jarðir.
Dánarár Ásgríms var vígður ábóti
til Heigafelis Guðmundur Arason
af Jóni skalla Hólabiskupi Eiríks-
syni og er þar 11 ár deyr 1390.
Hann fékk Miðgarða og Súlunes
undir klaustrið 1386. Á þessu
tímabili varð landið að bráð Dana.
Þorsteinn Snorrason þriðji þess
nafns í klaustrinu varð ábóti 1390.
* í tíð Þorsteins, er gert kaup-
bréf um Hrútsholt f Eyjahreppi
til handæ.HelgafellsklaustBi-ársett.
1360.
320 SUNNUDAGSfll AÐ - ALÞÝÐUBLAÐIÐ
I