Sunnudagsblaðið - 29.05.1966, Blaðsíða 10

Hann var sonur Snorra kyngis
prests og officialis Þorleífssonar
Markússonar Mela-Snorrasonar,
írændí Þorfeteins böllótts. Þot-
steinn var officiales í Skálholts-
biskupsdæmi sem faðir hans og
einn af háklerkum landsins um
sína daga. í tíð hans var gert kaup-
bréf 2. apríl 1397 um fjórðung í
Hrísum og árið 1399 var gjört
próventubréf Kristínar Guðmunds
dóttur um Kálfavelli og vitnisburð
arbrél' um sölu Bláfelda í Staðar-
sveit og Böðvarsholtsreka til
klaustui’sins. Þá var gerður mái-
dagi klaustursins 1397 í tíð Þor-
steins ábóta. Manndauða árið
mikla á íslandi dó herra Þorsteinn
ábóti á Helgafelli. Öreyða af mann
fólki varð.
Vermundur Örnólfsson er ábóti
á Helgafelli 1403—16. Hann var
sonur hjónanna Örnólfs á Staðar-
felli Jónssonar, sem af er komin
sú merka ætt er þar bjó fram á
16. öld mann fram af manni.
Vermundur var áður prestur £
Selárdal og Hjarðarhólti í Dölum.
Vilkin Skálholtsbiskup skipaði
Vermund ábóta officiales yfir
Vestfirðingafjórðungi 1405 við ut-
anför sína. Þá var gert 23. maí
1407 oróventubréf Jóns Auðunar
sonar og Jóreiðar Þórðardóttur við
Helgafellsklaustur á dögum Ver-
mundar ábóta. Árni Ólafsson
biskup samþykkti 1416 í Skálholti
próventugjöf Árna Helgasonar til
Helgafellsklausturs, jörð að Látr-
um í Aðalvík og að Höfða í
Grunnavíkurþingum gjörða við
Vermund ábóta. Þá var gert ann-
að kaunbréf um Arney til handa
T^’ol•ancft'i 14"* 7. Tlér
pr- virðist ábótalaust
um hríð, en frgmundan er stór
atburður í sögu klaustursins. Verð-
ur hér Lögmannsannáll til frá-
sagnar, þar sem segir svo: „Saurg-
að klaustrið á Helgafelli og svo
kirkjan með, fyrst brotið klaustr-
ið, þar næst kii-kjan, síðan spillt
með öfundarblóði. Skotinn maður
í hel í sjálfum kirkjugarðinum.
Gerðu bað sveinar herra Hannis
Pnlccionar. bót.i bað mikil börmung-
artíðindi að frétta. Var kirkjan
síðan sönglaus um næstu fjögur
ár síðan og nokkru betur. Voru
þeir fangaðir í Vestmannaeyjum
Balthasar og herra Hannis og voru
fluttir til Englands. Hörmuðu það
fáir. Sigldi í burt liéðan it stóra
skipið er Mattheus var skipherra
á. Voru þar á margir farþegar
síra Jón Pálsson og margir menn
Hannisar, þeir er spilltu klaustr-
inu á Helgafelli.” Síðar segir árið
1429: „Útkoma herra Jóns bisk-
ups Jónssonar (Heinreksson sbr.
Fornbréfasafn) til HáHabiskup^
af Englandi. Litlu síðar reið hann
vestur til Helgafells og hreins-
aði þá kirkjuna klaustrið og kirkju-
garðinn og vígði kirkjuna á dag
þann sem nú ,er haldinn kirkju
dagur síðan. Vígður bróðir Njáll
ábótj tíl HelgafeUs.
Balthasar ván Ðammin og herra
Hannes Pálsson voru hér hirðstjór-
ar, komu þeir hingað til lands
1422 í Vestmannaeyjum og gengu
þar á land með sveinum sínttm,
voru þeir lltið samþykkir sín á
millum. Getið er útkomu Bslthas-
ar 1426 og samþykktur hirðstjöri
af öllum. Sigldi hann sama sumar
til Englands.”
Njáll Bárðarson var ábóti á
Helgafell 1429 — 48. Getið er kaup
bréfs Njáls ábóta 19. maí 1431
um Hraunsmúla. Goðvin Skálholts-
biskup skipaði 1438 prófast sinn
Þorstein Svarthöfðason til að
dæma í millum Njáls ábóta á
HelgafeUi og séra Páls prests
Bjarnasonar í Miklholti um hval
er prestur hafði tekið sér hálfan
í Keflavík, .dæmdist prestur skyld-
ugur að skila aftur hálfu verði.
Njáll ábóti fékk Kamb hvoru
tveggja í Breiðuvík undir klaustr-
ið, bréf 28. júlí 1448. Hefur
klaustrið verið ábótalaust þar til
ú+kom bréf Nikulásar Páfa V.
'°rit ‘I1 ^tefnjnððar ábóta Viðey
bess efnis að setja Jón Þorkelsson
ábóta á 'Helgafelli. tTm Jór. þenn-
an er lítið vitað, en hann hefur
verið enn ábóti 1453. Vitað er um
tvo nafngreinda bræður í klaustr-
inu um þetta leyti. 1 Skarðsannál
1450 segir eftirfarandi: „Lýsir
biskup Gottskálk að Hólnm (Ken-
eksson), umboðsmaður Skálholts-
stiftis og visitor yfir allt ísland,
bonni ne forboði vfir bróður Páli
ötnfssvni að Heleafelli fvrir barn-
eisnir, er hann hafði i fallið, eftir
því sem ábóti Njáll hefði áður
gert, en tekur aftur þau vilmælí,
er biskupinn segist hafa á gert
áður fyrir hón bóndans Björns
Þorleifsonar og býður bróður
Sveinbirni, sama klausturs Helga
fells conventubróður, að lesa
sitt bréf yfir bróður Páli og senda
sér innsiglað af tveimur mönnum
til staðfestu þess.” Bréfið er dag-
sett 12. febr. 1450. Ekki hafa þeir ■
bræður alveg verið heilagir á þess-
um tímum. Sumir nefna ábóta
á Helgafelli Ásgrím um 1460.
Páfabréf Calistusar III., dagsett
28. febr. 1458, skipaði Jón prest
Pálsson ábóta að Helgafelli. Jón
er talinn austfirzkur að ætt og
hefur átt jarðirnar Horn í Horna-
firði og Höskuidstaði í Breiðdal.
Var prestur á Valþjófsstöðum f
Fljótsdal, hafði fengið páfavéit-
ingu fyrir staðnum, mim því sjálf-
sagt hafa verið einn af meirihátt-
ar klerkum landsins. Er nú komið
að mefkum áböta é Helgafelll
Magnúsi Eyjólfssynl sem hefur
tekið við af Jóni ábóta 1470 og
þar til 1477, er hann verður Skal-
holtsbiskup. Foreldrar hans voru
Eyjólfur mókollur eldri í Haga ú
Bai-ðaströnd Magnússonar af al-
kunnri ætt og Helga Þórðardóttir.
Ekki er að efa að stjóm klaust-
ursins hefur farið Magnúsi skör-
uglega úr hendi; hann reyndist
mætasti biskup og er frægur fyrir
páfaleyfi er hann fékk, sem leyfði
landsmönnum selakjötsát á föst-
unni. Magnús biskup dó á Brúar-
árbökkum 1490 og var fluttur með
viðhöfn heim í Skálhölt. Er hann
eini ábótinn frá Helgafelli er hef
ur orðið biskup. Eftirmaður hans
var Haíldór Ormason ábðti! ,:'á
Helgafelli 1480—1513. Hann var
Wrki„riro«tiir f Skálholtl
réðsmaður þar þrívegis,
þess á miUi kirkjuprestur tenn
nefndur £ skjali 1476), officiales
um hríð og hefur fetað upp all-
an hinn klerklega metorðastig á
þeim tímum áður en hann varð
ábóti sem var næst því að verða
biskup það hæsta sem komizt varð,
og fvlgdi titillinn herra með.
Börn Halldórs voru: Eiríkur á
Alft.anesi. sem stóð fvrir drápi
Piíls Jónssonar s'ésluma.nns frá
cVoi-sv dnttnrmann Björns rfka
hirðstióra Þorleifssonar, á Hall-
bjarnareyri 1496 og er sá merkisat
burður alkunnur úr annálum, sýn
Frh. á bls. 334.
322 SUNNUDAGSBLAÐ - ALÞÝÐUBLAÐIÐ