Morgunblaðið - 15.04.2005, Blaðsíða 40

40 FÖSTUDAGUR 15. APRÍL 2005 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í ÁRSBYRJUN
2003 steig Samfylk-
ingin það heillaspor að
tilnefna Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur
sem forsætisráð-
herraefni flokksins.
Jafnframt var henni
raðað í 5. sæti á fram-
boðslista flokksins í
Reykjavíkurkjördæmi
norður fyrir alþing-
iskosningarnar þá um
vorið. Í kosningunum
10. maí vann Samfylk-
ingin stórsigur í þessu
kjördæmi og skaut
meðal annars Sjálf-
stæðisflokknum aftur
fyrir sig með þeim af-
leiðingum að formaður
þess flokks og þáver-
andi forsætisráðherra
var ekki lengur fyrsti
þingmaður síns kjör-
dæmis. Engum gat
dulist að sú ráðstöfun
að velja Ingibjörgu
Sólrúnu sem talsmann
framboðsins og for-
sætisráðherraefni,
ásamt því að raða
henni á framboðslista
utan prófkjörs, var
vottur um mikinn sam-
hug og samstöðu um
forystuhlutverk hennar og augljós
fyrirboði þess að hún tæki við for-
mennsku flokksins við fyrstu hent-
ugleika. Ekki var skipt um formann
haustið 2003, en Ingibjörg Sólrún
boðaði að hún væri fús að taka við for-
mennskunni 2005. Engan hef ég
heyrt halda því fram að umræddar
ákvarðanir í aðdraganda kosning-
anna 2003 hafi verið misráðnar; eng-
inn dregur í efa að þær hafi skilað
glæsilegum árangri; engar raddir
heyrast um að Ingibjörg
Sólrún sé verr til for-
ingja fallin nú en hún
var vorið 2003. Eigi að
síður eru þessi tilvon-
andi formannsskipti,
sem ég hygg að yfir-
gnæfandi meirihluti
kjósenda flokksins telji
að fari fram vonum
seinna, nú orðin að
deiluefni, aðallega innan
þingliðs Samfylking-
arinnar. Þetta fólk situr
í umboði allra þeirra al-
þingiskjósenda, sem
töldu sig vera að kjósa
flokk undir forystu Ingi-
bjargar Sólrúnar, og nú
ber því að útskýra hvers
vegna því virðist hafa
snúist hugur. Heldur
þetta góða fólk að mál-
stað hinnar íslensku og
alþjóðlegu jafnaðar- og
velferðarhyggju verði
best þjónað með því að
hafna Ingibjörgu Sól-
rúnu? Heldur það í al-
vöru að það verði fylgi
Samfylkingarinnar til
framdráttar að afþakka
Ingibjörgu Sólrúnu sem
formann? Hefur þetta
fólk aldrei rætt „for-
mannsslaginn“ við kollega sína úr
öðrum flokkum og séð blikið, sem
kemur í augu þeirra við tilhugsunina
um að Ingibjörg Sólrún verði ekki
formaður?
Hvað hefur
hlaupið í fólkið?
Þorbjörn Broddason fjallar
um formannskjör Samfylk-
ingarinnar
Þorbjörn
Broddason
’Hafa þing-menn í stuðn-
ingsliði Össurar
ekki séð blikið í
augum and-
stæðinganna,
þegar þeir sjá
fram á þann
möguleika að
fella Ingibjörgu
Sólrúnu?‘
Höfundur er prófessor.
4. apríl 2005 samþykkti stjórn
Landsvirkjunar samhljóða eft-
irfarandi ályktun:
„Stjórn Landsvirkjunar sam-
þykkir að láta fara fram endur-
skoðun á greiningu
áhættuþátta og
áhættumats (þ.e. lík-
indamat á atburðum
og verðmætum í húfi)
í ljósi nýrra upplýs-
inga um möguleg
tengsl jarðhita og
sprungna í lónstæði
og stíflustæðum
Kárahnjúkavirkjunar.
Skilgreina skal
áhættuþætti, svo sem
hættu á eldgosum,
jarðhræringum og
gikkskjálftum og
meta möguleg áhrif
þeirra og fargsins af lóni og stífl-
um, m.a. lekt vegna opnunar
sprungna í lónstæði Hálslóns og/
eða stíflurof eða stíflubroti undir
stíflum.
Leggja skal mat á hugsanlegar
afleiðingar áhættunnar fyrir starf-
semi fyrirtækisins og við-
skiptavina þess sem og aðra starf-
semi á því landsvæði sem í húfi
kann að vera.
Jafnframt samþykkir stjórn
Landsvirkjunar að endurskoða
eldri viðbragðsáætlanir og aðlaga
þær nýrri áhættugreiningu og
áhættumati.“
Ekki er að efa að talsvert hefur
gengið á í stjórninni og innan fyr-
irtækisins í aðdraganda þessarar
samþykktar. Með henni við-
urkennir forysta Landsvirkjunar
andvaraleysi og ótrúleg mistök
sem gerð hafa verið í aðdraganda
ákvarðana um þessa 100 milljarða
króna framkvæmd. Alcoa sem
samið hefur um raforkukaup frá
Kárahnjúkavirkjun frá vori 2007
hlýtur að ókyrrast í þeirri stöðu
sem nú blasir við. Erfitt er að
finna orð við hæfi til
að lýsa þeim af-
glöpum og pólitísku
gerræði sem ráðið
hefur för í þessu stór-
iðjumáli frá upphafi.
Landsvirkjun átti
engan kost annan en
svipta hulu af þeirri
stöðu sem nú blasir
við. Samþykkt stjórn-
arinnar gat ekki verið
síðar á ferðinni en
hún er ein og sér að-
eins upphaf að löngu
ferli þar sem komast
verður til botns í því
kviksyndi sem menn nú eru stadd-
ir í. Draga verður fram und-
anbragðalaust hverjir það eru sem
bera ábyrgð á þeim hrikalegu mis-
tökum sem við blasa, þó ekki væri
nema til að læra af þeim til fram-
tíðar.
Ákvarðanir um stóriðjufram-
kvæmdir á Austurlandi voru knúð-
ar fram af pólitískri einsýni og
með offorsi sem á engan sinn líka
í seinni tíma sögu hérlendis. For-
ysta Framsóknarflokksins setti sig
að veði í þessu máli og allt varð
þar undan að láta. Ráðherrar um-
hverfis- og iðnaðarmála í rík-
isstjórn gengu glaðir í verkin fyrir
formann flokksins. Umhverf-
isráðherrann sneri á haus efn-
islegri niðurstöðu úr umhverfis-
mati. Iðnaðarráðherrann þjónaði
sem strengjabrúða á leiksýningum
austanlands. Þó gerðist þetta ekki
nema með eindregnum stuðningi
Sjálfstæðisflokksins og uppáskrift
Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur
sem borgarstjóra Reykjavíkur.
Hún tryggði í borgarstjórn meiri-
hluta með Kárahnjúkaflokkunum
fyrir ábyrgð borgarinnar á lántök-
um Landsvirkjunar. Samfylkingin
endaði síðan með því að ljá málinu
yfirgnæfandi stuðning á Alþingi,
jafnt við Kárahnjúkavirkjun og ál-
ver Alcoa við Reyðarfjörð. Vinstri-
hreyfingin – grænt framboð var
eini flokkurinn sem stóð heill og
óskiptur vaktina gegn öllum þess-
um málatilbúnaði.
Ekki vantaði aðvaranir um
flesta þætti þessa ótrúlega máls.
Þar hafa lagt sitt af mörkum jarð-
vísindamenn, náttúrufræðingar,
náttúruverndarsamtök og almenn-
ingur af ótrúlegri þrautseigju. En
einnig kom til gagnrýni frá mörg-
um á viðskiptalegan bakgrunn
þessa þungaiðnaðar og þá miklu
áhættu sem með honum er tekin
fyrir Ísland allt, aldna og óborna.
Hverfi menn ekki frá mun
óvissa fylgja sjálfum undirstöð-
unum fyrir rekstri þessa tvíþætta
áhættufyrirtækis Landsvirkjunar
og Alcoa. Það er bágt fyrir heilan
landshluta að vera festur upp á
slíkan þráð um langa framtíð.
Kárahnjúkar og áhætt-
an sem við blasir
Hjörleifur Guttormsson fjallar
um Kárahnjúkavirkjun ’Ekki vantaði aðvaranirum flesta þætti þessa
ótrúlega máls.‘
Hjörleifur
Guttormsson
Höfundur er fv. alþingismaður
og ráðherra.
Dr. Sigríður Halldórsdóttir:
Skerum upp herör gegn
heimilisofbeldi og kortleggj-
um þennan falda glæp og
ræðum vandamálið í hel.
Svava Björnsdóttir: Til þess
að minnka kynferðisofbeldi
þurfa landsmenn að fyr-
irbyggja að það gerist. For-
varnir gerast með fræðslu al-
mennings.
Jóhann J. Ólafsson: „Lýð-
ræðisþróun á Íslandi hefur,
þrátt fyrir allt, verið til fyr-
irmyndar og á að vera það
áfram.“
Pétur Steinn Guðmunds-
son: „Þær hömlur sem settar
eru á bílaleigur eru ekki í
neinu samræmi við áður
gefnar yfirlýsingar fram-
kvæmdavaldsins, um að
skapa betra umhverfi fyrir
bílaleigurnar.“
Guðmundur Hafsteinsson:
„Langbesti kosturinn í stöð-
unni er að láta TR ganga inn
í LHÍ og þar verði höfuð-
staður framhalds- og háskóla-
náms í tónlist í landinu.“
Hjördís Ásgeirsdóttir: „Ég
er ein af þeim sem heyrðu
ekki bankið þegar vágest-
urinn kom í heimsókn.“
Vilhjálmur Eyþórsson:
„Forystumennirnir eru und-
antekningarlítið menntamenn
og af góðu fólki komnir eins
og allir þeir, sem gerast
fjöldamorðingjar af hugsjón.
Afleiðingar þessarar auglýs-
ingar gætu því komið á
óvart.“
Jakob Björnsson: „Mann-
kynið þarf fremur á leiðsögn
að halda í þeirri list að þola
góða daga en á helvítis-
prédikunum á valdi óttans
eins og á galdrabrennuöld-
inni.“
Aðsendar greinar á mbl.is
www.mbl.is/greinar
SÍÐASTLIÐIÐ sumar var mikið
rætt og ritað um skattamál hér á
landi, enda höfðu báðir stjórn-
arflokkarnir lofað miklum skatta-
lækkunum fyrir alþingiskosning-
arnar 2003. Fyrsta árið eftir
kosningarnar bólaði ekkert á
skattalækkunum. En
sjálfsagt hefur mikið
verið rætt um fram-
kvæmd þessara lof-
orða, bak við tjöldin á
stjórnarheimilinu. En
loksins í júlímánuði
reyndi einn frétta-
maður að toga upp úr
Halldóri Ásgrímssyni
hvaða skattalækkanir
væru helst til um-
ræðu. Halldór var
tregur að segja hon-
um nokkuð sem hægt
var að hafa eftir
honum, en sagði þó
að gert væri ráð fyr-
ir að lækka tekju-
skattinn um 1%. Þó
væri þetta ekki
fullfrágengið. Svo
væri líka mikið rætt
um að lækka veru-
lega virðisaukaskatt-
inn á innlendum
landbúnaðarvörum,
enda hefði hann
mjög lengi verið
mjög gagnrýndur,
bæði hefðu neyt-
endur, erlendir
ferðamenn og að
sjálfsögðu líka
bændur, gagnrýnt
hann mjög. Það er
alveg furðulegt að leggja þennan
skatt á með annarri hendinni en
greiða bændum til baka ýmsa
styrki með hinni hendinni. Svo
fóru að heyrast háværar raddir um
allskonar aðrar skattalækkanir,
einkum frá sjálfstæðismönnum.
Loksins þegar nær dró haustinu
skýrði ríkisstjórnin frá því hvaða
skattar skyldu verða lækkaðir, eða
jafnvel afnumdir alveg. Þá kom í
ljós að ekkert var hreyft við mat-
arskattinum. Hann var ekki einn
þeirra skatta sem voru í náðinni
hjá ríkisstjórninni. En sumir þing-
menn gáfu í skyn að kannski yrði
hann lækkaður á þessu ári. Þess
vegna vil ég hér með skora á alla
alþingismenn að leggja fram frum-
varp strax á yfirstandandi Alþingi
um að afnema alveg þennan órétt-
láta 14% skatt á innlendar land-
búnaðarvörur sem framleiddar eru
hér á landi og notaðar eru hér á
landi, og skal ég nú færa rök fyrir
þessari áskorun minni.
1. Íslenskar matvörur eru við-
urkenndar í hæsta gæðaflokki
sambærilegra matvara í heiminum.
Þær eru nú í samkeppni við alls
konar innfluttar matvörur.
2. Ef þessi skattur yrði alveg af-
numinn þá mundu kaup á inn-
lendum landbúnaðarvörum stór-
aukast, enda mundi verð á þeim
lækka um 14 til 20%, því ég geri
ráð fyrir að smásöluálagningin sé
að lágmarki 6%, en líklega er hún
hærri.
3. Innflutningur á alls konar
matvörum mundi minnka verulega
enda standast margar þeirra alls
ekki sömu gæði og íslenskar land-
búnaðarvörur. Auk þess sparaði
það þjóðinni verulegan gjaldeyri
og við það minnkaði gjaldeyrishall-
inn verulega.
4. Er það ekki furðulegt að land-
búnaðarvörur skuli hafa verið
skattlagðar 14% mörg, mörg ár, en
á sama tíma hafa bændur fengið
ýmiss konar styrki til að reyna að
halda verði þeirra niðri? Sam-
kvæmt opinberum tölum um kaup
og kjör hér á landi voru tekjur
sauðfjárbænda lægri en allra ann-
arra stétta árið 2003. Meira að
segja öryrkjar og ellilífeyrisþegar
voru lítið eitt hærri og ég held að
enginn þurfi að öfunda þá af kjör-
um sínum.
5. Með því að fella alveg niður
virðisaukaskattinn á umræddar
vörur þá vinnst margt. Fyrst að
kjör lægstlaunuðu manna í landinu
mundu batna verulega. Annað,
fólksflóttinn af lands-
byggðinni mundi
minnka verulega ef
sauðfjárbændur fengju
að búa við mannsæm-
andi kjör. Og í þriðja
lagi og ekki síst þá
mundi verðlags-
vísitalan lækka um
0,8% samkvæmt út-
reikningum sérfræð-
inga. Það eitt út af
fyrir sig mundi þýða
meira jafnvægi á
vinnumarkaðnum og
auka trú almennings
á meiri stöðugleika í
verðlags- og kaup-
gjaldsmálum og af því
veitir sannarlega
ekki.
6. Afnám mat-
arskattsins er öllum
til hagsbóta því að
allir þurfa að borða
og hann kemur líka
barnmörgum fjöl-
skyldum sérstaklega
vel. En að fara að
lækka matarskattinn
um nokkur % eða til
dæmis um 7% eins og
Samfylkingin lagði til,
tel ég hreint kák, því
þá gætu smásalarnir
haldið óbreyttri
álagningu og þá yrði ávinningurinn
lítill, bæði fyrir neytendur og
bændur.
Ég segi því burt með þennan
ósanngjarnasta skatt allra tíma.
Skattalækkanirnar sem gerðar
voru fyrir jólin í vetur voru eftir
gamalli forskrift Sjálfstæðisflokks-
ins enda hafa þeir haldið margar
sigurhátíðir síðan um áramót. Sem
dæmi má nefna tekjuskattinn, en
hann á að lækka á þessu kjör-
tímabili um hvorki meira eða
minna en 15,53% á árunum 2004–
2007. (Heimild: Bændablaðið 3. tbl.
11. árg., Ketill A. Hannesson.)
Finnst mönnum ekki rausnarlega
skammtað? Lítum nánar á dæmið.
Á árinu 2003 voru um 20 þúsund
framteljendur skattlausir, það er
þeir höfðu svo litlar tekjur. Auðvit-
að þurfa þeir engan tekjuafslátt!
Framteljandi sem hefur 100 þús-
und kr. á mánuði fær lágmarks
skattaafslátt, sá sem hefur 500
þúsund kr. á mánuði fær 5 sinnum
meiri skattaafslátt og sá sem hefur
1 milljón á mánuði fær sjálfur 10
sinnum hærri skattaafslátt en
skussinn sem hefur aðeins 100
þúsund kr. á mánuði. Margir hafa
miklu hærri tekjur en ég eftirlæt
ykkur, lesendur góðir,að reikna út
skatta þeirra. Finnst ykkur nokk-
uð athugavert við þetta?
Afnám eignaskatts einstaklinga
og lögaðila. Eignaskattur verður
0,6% árið 2004 og sami skattur ár-
ið 2005 en fellur síðan alveg niður.
Auðvitað eru í þessum skattalaga-
bálki nokkur dæmi sem eru til
bóta en ekkert dæmi sem kemst í
námunda við þessa stóru gjafa-
pakka sem ríkasta fólkinu eru rétt-
ir.
Ég er gamall maður en ég minn-
ist þess ekki að ég hafi nokkru
sinni heyrt getið um svona ölmusu
til ríka fólksins og eins blygð-
unarlausra afgreiðslu Alþingis á
skattamálum.
Hugleiðingar
um skattamál
Sigurður Lárusson
fjallar um skattheimtu
Sigurður Lárusson
’… ég minnistþess ekki að ég
hafi nokkru
sinni heyrt getið
svona ölmusu til
ríka fólksins og
eins blygð-
unarlausrar af-
greiðslu Alþing-
is á skatta-
málum.‘
Höfundur er vistmaður á sjúkra-
húsinu á Egilsstöðum og kennir
sig við Gilsá.