Morgunblaðið - 21.07.2005, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. JÚLÍ 2005 27
FJÁRLAGANEFND Alþingis,
ríkisendurskoðandi og lögmenn hafa
rannsakað hvernig staðið var að sölu
hlutabréfa ríkisins í Búnaðarbank-
anum árið 2002. Sú rannsókn hefur
leitt í ljós að kaupendur bréfanna
voru núverandi forsætisráðherra,
ættingjar hans og vinir. Fram kom að
forsætisráðherra beitti
sér í söluferlinu. Á
þeim tíma var hann
varaformaður ráð-
herranefndar rík-
isstjórnar um einka-
væðingu. Eftir þessa
rannsókn standa eftir
margar spurningar
sem ráðherra hefur
ekki svarað. Meg-
inspurningin er sú
hvort það hafi verið
löglegt og siðlegt að
ráðherrann beitti sér
við málsmeðferðina til
að tryggja að hann
sjálfur og vinir fengju
að kaupa hlut ríkisins í
Búnaðarbankanum?
Ég tel svo ekki vera.
Þessi vinnubrögð koma
þeim ekki á óvart sem
þekkja söguna – eða
eins og einhver sagði
„þeir hafa ekkert lært
en engu gleymt“. Þetta
mál snýst um hvað
telst vera siðlegt, jafn-
vel löglegt, og hvort
menn beri pólitíska
ábyrgð. Á endanum
verður það fólksins í
landinu að kveða upp
sinn dóm.
Orðræðan
Sumir stuðnings-
menn forsætisráðherra
hafa haldið því fram að
þeir sem vilja ræða og
skoða vinnubrögð for-
sætisráðherra, séu
fyrst og fremst slúður-
og rógberar sem eru að
reyna að koma höggi á
ráðherrann – hafi jafnvel einnig and-
úð á fjölskyldu forsætisráðherra.
Engin rök hafa verið færð fram fyrir
þessum ásökunum, enda eru þær fá-
sinna og koma kjarna málsins ekkert
við. Fleiri undarleg sjónarmið hafa
litið dagsins ljós. Því hefur verið hald-
ið fram að vegna þess hve stjórn-
arandstaðan hafi verið sein að taka
við sér sé kærufrestur svo koma megi
málinu til umboðsmanns Alþingis lið-
inn. M.ö.o. að ráðherra sé sloppinn
frá málinu á tæknilegum forsendum!
Það verður athyglisvert að fylgjast
með því hvort PR-mönnum forsætis-
ráðherra tekst að deyfa þessa um-
ræðu svo á endanum muni hann kom-
ast upp með að selja sjálfum sér,
vinum sínum og velunnurum hlut rík-
isins í banka og jafnvel selja flokkinn
enn eina ferðina í alþingiskosningum.
Ríkisendurskoðun
Ríkisendurskoðun á kannski ein-
kennilegustu innkomuna í þetta mál.
Óumbeðin, að eigin sögn, gaf hún út
vottorð þess efnis að núverandi for-
sætisráðherra hafi verið heimilt að
selja sjálfum sér og vinum sínum hlut
ríkisins í bankanum. Þessa nið-
urstöðu byggir hún fyrst og fremst á
því að vegna tímabundinna veikinda
hans sjálfs hafi hann ekkert frétt,
umfram aðra, af stærstu einkavæð-
ingu sögunnar – jafnvel þó hann sjálf-
ur hafi bæði verið kaupandi og selj-
andi hlutarins og því ekkert komið að
málin. Athyglisvert! Niðurstaða
rannsóknarinnar leiddi annað í ljós.
Reyndar vakti stofnunin sérstaka at-
hygli á því að á sex mánaða tímabili,
sem söluferlið tók, hafi ráðherrann
þó setið fund ríkisstjórnarinnar þar
sem málið var tekið til umræðu.
Kannski áttaði hann sig ekki á þeirri
umræðu sem fram fór. Ríkisend-
urskoðun tekur þó fram í sínu vott-
orði að útgáfa þeirra sé ekki í hennar
verkahring – en líklega hefur skyldan
kallað í þessu tilviki. Ríkisend-
urskoðun bætti svo gráu ofan á svart,
er í ljós kom að hún hafði fengið rang-
ar upplýsingar um eignarhlut ráð-
herrans og ættingja, þegar hún til-
kynnti á heimasíðu sinni að vottorðið
næði einnig yfir þann eignarhlut sem
hún var ekki upplýst um – og vænt-
anlega fleiri komi þeir síðar í ljós.
Vottorðið er því líklega úr gúmmíi
sem má teygja yfir stærra svæði eftir
hentugleika.
Trúverðugleiki stjórnsýslu
Vönduð stjórnsýsla, sem nýtur
trausts, er hornsteinn lýðræðis og
stjórnskipunar. Þegar
ríkisstofnun, sem heyrir
undir Alþingi, gefur út
svona vottorð er vegið
að trausti og trúverð-
ugleik stjórnsýslunnar.
Það er alvarlegt mál.
Slík vinnubrögð kalla á
sérstaka umræðu um
stöðu þeirrar stofnunar?
Alþingi verður að taka
sérstaka umræðu um
ríkisendurskoðun og
stöðu hennar í opinberri
stjórnsýslu.
„Virtur“ erlendur
fjárfestir
Eitt þeirra skilyrða,
sem ríkið setti fyrir því
að hópur fengi að kaupa
bréf þess í bankanum,
var að virt erlend fjár-
málastofnun væri þátt-
takandi í hópnum. Síðar
kom á daginn að skil-
yrðið var notað sem
tæki til að koma bank-
anum í hendur „réttra“
aðila. Þegar salan var
kynnt héldu ráðherrar
ríkisstjórnarinnar því
fram að mikill akkur
væri í því að fá hið
„virta“ erlenda fjár-
málafyrirtæki til lands-
ins, sem var þátttakandi
í S-hópnum. Meðal
þeirra sem lýstu ánægju
sinni var formaður
Sjálfstæðisflokksins.
Síðar kom á daginn að
hinn „virti“ erlendi fjár-
festir reyndist ekki hafa
mikla alþjóðlega skír-
skotun – reyndist vera
lítill „prívatbanki“ eða sparisjóður í
Þýskalandi sem annast viðvik og
snúninga fyrir auðmenn. Hann hafði
enga burði til að auka samkeppni á ís-
lenskum fjármálamarkaði. Hvernig
gat þetta gerst? Var ríkisstjórnin
blekkt? Hvað vissi forsætisráðherra?
Forsætisráðherra
Forsætisráðherra hefur að mínu
viti orðið uppvís að því að fara illa
með vald og misnotað stöðu sína.
Hann hefur orðið uppvís að því að
segja þjóð sinni rangt til um eign-
arhlut sinn og sinna í fyrirtæki sem
tók þátt í kaupunum. Hann hefur
hvorki útskýrt þessi mál fyrir þjóð
sinni, né beðist afsökunar. Það er
ekkert fararsnið á honum úr stóli for-
sætisráðherra – a.m.k. ekki að eigin
frumkvæði. Umræðan um Bún-
aðarbankasöluna mun halda áfram.
Mín niðurstaða er sú að þeir sem
svona fara með vald sem þeim er falið
eigi að dvelja annars staðar en í
stjórnarráðinu, hvort sem það yrði á
vegum hins opinbera eða ekki.
Niðurlag
Alþingi verður að draga lærdóm af
þessu máli. Að mínu mati verður að
setja skýrar lagareglur um hverja
einkavæðingu fyrir sig. Alþingi getur
ekki afhent ríkisstjórn óútfylltan víxil
þegar kemur að því að ákveða aðferð
og val á kaupendum ríkiseigna – í því
felast freistingar sem ráðherrar geta
átt erfitt með að standast. Þá er ljóst
að sú nefnd sem fjallar um breyt-
ingar á stjórnarskrá verður að skoða
stöðu ráðherra sérstaklega og rétt
þingsins til að krefja þá svara vegna
embættisfærslu sinnar. Enn fremur
hlýtur það að vera sjálfstæð-
ismönnun erfiður biti að kyngja að
þurfa að bera pólitíska ábyrgð af
þessari einkasölu forsætisráðherra –
sérstaklega hafi þeir ekki vitað
hvernig í pottinn var búið – nema þar
á bæ séu menn almennt þeirrar skoð-
unar að við helmingaskipti beri menn
helmings ábyrgð.
Forsætisráðherra
Lúðvík Bergvinsson fjallar um
sölu Búnaðarbankans
Lúðvík Bergvinsson
’Það verður at-hyglisvert að
fylgjast með því
hvort PR-
mönnum for-
sætisráðherra
tekst að deyfa
þessa umræðu
svo á endanum
muni hann kom-
ast upp með að
selja sjálfum
sér, vinum sín-
um og velunn-
urum hlut rík-
isins í banka og
jafnvel selja
flokkinn ...‘
Höfundur er alþingismaður.
Fyrir utan hreinsunaraðgerðir Muga-
bes berst þjóðin nú við gríðarlegt at-
vinnuleysi og verðbólgu. Huld segir at-
vinnuleysi vera rúmlega 80%. Opinberar
tölur sýna að verðbólga hafi verið 850%
upp á síðkastið en Huld segist sannfærð
um að hún hafi farið yfir 1000%. Mestur
hluti þjóðarinnar er nú fátækur og hefur
vart í sig né á.
Eitt sinn velmegunarríki
„Það var gósentíð í þessu landi frá
valdatöku Mugabe, þegar hann tók við
mjög góðu búi árið 1980, allt til svona árið
1994. Þá voru gerðar heilmiklar umbætur
og fólkið sem bjó í landinu fékk störf og
menntakerfið var mjög gott. Þetta land
hefur alla burði til að sjá fyrir sér og sín-
um. Það eru málmar í jörðu, það er gull,
landið er vel fallið til að rækta ýmiss kon-
ar korn og svo er það vel staðsett.
Það fór hins vegar að síga á ógæfuhlið-
ina síðasta áratug, svona ’97–’98 þegar of-
sóknir gegn hvítum bændum hófust og
margir sem höfðu tæknikunnáttu og
menntun hreinlega flúðu land. Ef skipt
yrði um ríkisstjórn er ég viss um að fólk
myndi streyma aftur inn í landið því það
eru fjölmargir sem vilja hvergi annars
staðar búa.
Það bíður bara eftir því að stjórn-
arfarið lagist og Mugabe fari frá. Orð-
rómur hefur verið í gangi um að hann ætli
sér að hætta að þessu kjörtímabili loknu
en það trúir því enginn,“ segir Huld og
bætir við að sárt sé að horfa á þessa fyrr-
um velmegunarþjóð veslast upp.
svo skelfilegt. Það hljóta að vera ein-
hverjir hagsmunir þarna á bak við. Það er
bara verið að reyna að koma fólkinu út á
land. Hann hefur minnst fylgi í stærstu
borgunum þar sem fólk hefur meiri að-
gang að fjölmiðlum, þótt auðvitað sé ekki
um frjálsa fjölmiðlun að ræða,“ segir hún.
Segir aðgerðirnar löglegar
Mugabe skýlir sér líka á bak við lands-
lög og segir aðgerðir sínar vera í sam-
ræmi við þau. „Það er alveg rétt að það
var verið að brjóta hús sem voru ólögleg
en fólki var heldur ekki gefinn neinn
kostur. Það er líka alveg rétt að menn
voru með markað án þess að vera með
leyfi. Stjórnvöld voru heldur ekki búin að
opna neinar leyfisskrifstofur eða eitthvað
slíkt til að fá leyfi. Allt í lagi að ætla sér
að fara í hreinsunaraðgerðir, en ekki með
þessum hætti. Eðlilegt hefði verið að gefa
fólki frest til t.d. 1. september til að
sækja um leyfi og benda því þá á hvernig
það ætti að bera sig að. Það er allt önnur
nálgun heldur en að mæta bara á svæðið
einn góðan veðurdag og segja: ,,þú ert
ekki með leyfi, út með þig!“
Þjóðin hrædd og þjökuð
Fólk er hrætt og maður skilur ekki
hvað langlundargeð fólks er mikið. Í
mörgum öðrum ríkjum, eins og Suður-
Afríku, væri fólk löngu komið út á göt-
urnar til að mótmæla, en fólk í Zimbabwe
er ótrúlega rólegt. Fólk er í raun logandi
hrætt. Það er hrætt við að vera varpað í
fangelsi.“
r núna á vergangi og það er
babwe. Það er kannski ekki
r mælikvarða, en á næturnar
n farið niður í 0°C.“
n áform um framhaldið
r hafa borist af því fréttir að
hafi látist í „Murumbatsvina-
“, fjögur börn og tvær konur,
ra þunguð.
ist ekki vita til þess að stjórn
með ákveðin áform um hvað
við allan þennan fjölda af fólki
án heimilis og lífsviðurværis.
öld segja bara: „farið heim í
ar,““ segir hún, „ en fólk getur
ð heim. Það á ekki pening til
r líka mjög erfitt að fá bensín.
rfa til að mynda oft að bíða í
sólarhringa eftir bensíni og þó
ggt að þeir fái neitt. Það eru
angar raðir af bílum við hverja
nsínstöð og það er náttúrlega
að bensín er svo ódýrt í Zim-
gerir það að verkum að það
ægir peningar til að flytja það
m eru í olíuinnflutningi tapa á
um. Það er auðvitað letjandi
ð vera í viðskiptum sem það
a að fá fólk í sveitirnar
andstaðan í Zimbabwe segir
ra með hreinsunaraðgerðum
efsa fólkinu í borgunum, sem
us flokk stjórnarandstöðunnar
um kosningum. Huld segist
gabe vilji fá fólkið meira út í
því þar sé auðveldara að ráða
da hafi flokkur hans mest fylgi
unum fylgi fólkið honum í
það sé engu líkara en það trúi á
ns.
a ástæðu fyrir hreinsunar-
m segir hún þó vera þá að fólk
erið með leyfi til að reka mark-
gja við húsin sín. Fólk viti í
vað liggi að baki, nema
ugabe sjálfur og nánustu sam-
n hans. „Auðvitað þarf að hafa
í hvað er að gerast í öllum
ims, það liggur í augum uppi,
hlutirnir eru gerðir er bara
m að
ninu“
Maður rífur niður hús sitt í Hatfield, Zimbabwe, síðastliðinn miðvikudag. Ríkisstjórnin
hóf eyðileggingu „ólöglegra“ bygginga í maí.
MIKLAR öfgar eru í veðurfari í þeim
landshlutum Afganistan sem íslenska frið-
argæslan mun starfa næsta árið eða svo, á
sumrin verður heitara en 40° C og á vet-
urna verður frostið -25° C. Vegir eru víð-
ast hvar afleitir og um fimm mánuði á ári
lokast stór hluti þessara svæða vegna
ófærðar. Af þeim sökum hefur hjálp-
arstarf legið niðri drjúgan hluta ársins en
þeir Ásgeir Ásgeirsson og Garðar For-
berg, sem stýra fyrstu hópum íslensku
friðargæsluliðanna, vonast til að rjúfa þá
einangrun og til þess sé nauðsynlegt að
vera á sérbúnum jeppum.
Ásgeir fór í könnunarleiðangur um
þetta svæði áður en Íslendingar tóku verk-
efnið að sér. Hann segir að bæði Bretar og
Norðmenn hafi lent í miklum vandræðum
við að komast í afskekktari héruð og þorp
þar sem faratæki þeirra, óbreyttir jeppar,
hafi varla ráðið við þá vegi og troðninga
sem liggja þar um. Varla sé hægt að tala
um vegi, þetta séu fremur asnaslóðar. Þá
hafi óbreyttu jepparnir ekkert dugað í
vetrarófærðinni sem hafi orðið til þess að
hjálparstofnanir hafi ekki fengið upplýs-
ingar um ástandið mánuðum saman. Þar
sem Íslendingarnir ráði yfir öflugum jepp-
um verði vonandi hægt að bæta úr þessu
enda sérbúnir til aksturs í ófærð. „Þegar
ég ræddi við héraðshöfðingja spurði hann
mig örugglega fimm sinnum: Verðið þið
yfir veturinn? Því hans reynsla var sú að
hjálparstarf lægi niðri að vetrarlagi,“ seg-
ir Ásgeir.
Að sögn Ásgeirs er áhættumatið fyrir
svæðið fremur lágt og Norðmenn hafi
t.a.m. aldrei orðið fyrir árás á þeim tíma
sem þeir hafi starfað þar. Ekki er talin
þörf á að friðargæsluliðarnir verði með
hjálma eða í skotheldum vestum en sá bún-
aður er þó með í för. Þeir munu bera á sér
vopn, skammbyssur og 9 mm vélbyssur,
sér til sjálfsvarnar. Garðar Forberg segir
að reynt verði að láta sem minnst bera á
vopnum og varnartólum enda snúist verk-
efnið um að aðstoða við hjálpar- og upp-
byggingarstarf. Mun erfiðara sé fyrir frið-
argæsluliðana að vinna traust
heimamanna ef þeir mæta þungvopnaðir
og brynvarðir í bak og fyrir. Hvor hópur
fær tvo jeppa og eina fjallakerru.
Sex manns munu fara í leiðangra frá
bækistöðvunum auk túlks en eftir verður
vélvirki og þróunarfulltrúi. Þá verður Ís-
lendingur í Kabúl sem aðstoðar liðið við
aðföng. Friðargæsluliðarnir halda brátt til
Noregs þar sem þeir munu í sex vikur æfa
að skipuleggja leiðangra, eiga við fjar-
skiptatækin, fá upplýsingar frá Norð-
mönnum um uppbyggingarstarfið o.fl.
Auk þess munu þeir æfa sig í vopnaburði
en Ásgeir segir að sá hluti sé um 1⁄6 hluti
æfinganna.
Morgunblaðið/Eyþór
Ásgeir Ásgeirsson og Garðar Forberg
stjórna fyrstu hópum Íslensku friðargæsl-
unnar sem fara til Norður- og Vestur-
Afganistan.
„Verðið
þið yfir
veturinn?“
rður- og Vestur-Afganistan með sérútbúna jeppa
ð
um
Morgunblaðið/Eyþór
u breyttir fyrir 44".
og var þeim breytt hjá Jeppa-
i Breyti. Þeir eru upphækkaðir
eir geti ekið á 44" tommu dekkj-
hefur verið læst, sett á þá spil
fnast þeir nú á við öfluga björg-
bíla. Þá eru tveir aukaeldsneyt-
hægt er að setja alls 220 lítra af
jeppana.
gir að kostnaður við hvern jeppa
–7 milljónir þegar tekið hafi ver-
ess að öll opinber gjöld eru felld
em bílarnir verða fluttir út og
aftur til landsins. Þá á eftir að
kostnaður vegna brynvarnar,
ækja og annars, en Arnór segir
fsþjóðir Íslendinga muni leggja
þeim búnaði til. Jepparnir verða
anistan þegar Íslendingar hafa
rir þá lengur og efast Arnór ekki
gir vilji kaupa þegar þeir hafi séð
g tæki um sé að ræða.