Morgunblaðið - 09.10.2005, Blaðsíða 12

12 SUNNUDAGUR 9. OKTÓBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
I
ngibjörg Hargrave hefur
búið við Egilsgötu í Borg-
arnesi alla sína tíð. Hún
man vel eftir sér í versl-
uninni í Englendingavík og
hve gaman var að renna
sér á sleða í brekkunni
fyrir ofan húsin. Nú er hún formað-
ur Hollvinasamtaka Englendinga-
víkur sem bæjarstjórn Borgar-
byggðar hefur falið að endurgera
húsin.
Húsin í Englendingavík eru mik-
ilvægur hluti verslunarsögu Borg-
arfjarðarhéraðs og byggingarsögu
Borgarness og margir því haft
áhuga á að ráðast í endurgerð
þeirra svo hægt væri að varðveita
þau. En þau tengjast líka æsku-
minningum margra Borgnesinga og
að sögn Ingibjargar tengjast flestir
í samtökunum þeim á þann hátt.
Þegar Hollvinasamtökin voru stofn-
uð árið 2003 var ljóst að burðarvirki
húsanna þóttu í það góðu ástandi að
forsvaranlegt væri að gera við þau
og forða þeim frá eyðileggingu.
Fyrsta húsið í Englendingavík,
íshús, var reist árið 1876 af enskum
mönnum og hlaut víkin því þetta
nafn. Húsið stóð þar aðeins í nokk-
ur ár. Þetta er annað húsið sem vit-
að er til að hafi risið í Borgarnesi
frá söguöld, en árið 1857 hafði
James Ritchie byggt hús við Brák-
arpoll og þar var lax soðinn niður.
Það hús var svo fært að ósum
Grímsár næsta ár og stóð þar til
1977.
Ekki bara talað,
heldur framkvæmt
Elsta húsið sem nú stendur í
Englendingavík er frá árinu 1885,
byggt af Finni Finnssyni eftir að
kviknað hafði í verslunarhúsum
sem átti að fara að taka í notkun.
Húsið er nefnt Tjernihús og var
ekki verslað í því fyrr en Akra-Jón
keypti það og hóf að auki byggingu
íbúðarhúss, verslunarhúss og pakk-
húss árið 1886. Niels Bryde keypti
svo húsin 1889 og stundaði verslun
til 1913 þegar Gísli Jónsson versl-
unarstjóri í Brydeverslun keypti
hana. Kaupfélag Borgfirðinga
keypti síðan húsin og hóf versl-
unarrekstur í Englendingavík árið
1916.
„Við í Hollvinasamtökunum erum
ánægð með að nú þegar sést að bú-
ið er að taka til hendinni,“ segir
Ingibjörg. „Það sést að hér er ekki
bara talað, heldur framkvæmt.
Hluti meðlimanna hefur lagt sitt af
mörkum og um 8–10 manna hópur
er mjög atkvæðamikill að ógleymd-
um bæjarstjórnarmanninum Finn-
boga Rögnvaldssyni. En við fáum
auðvitað fagmenn til verksins. Unn-
steinn Elíasson frá Ferjubakka sá
um grjóthleðsluna og Stefán Ólafs-
son á Litlu-Brekku um smíðina
þegar ráðist var í endurbyggingu
efra pakkhússins. Því var lyft af
grunni, hleðslan hækkuð og löguð
og húsið síðan sett aftur á grunninn
í sumar.“
Finnum fyrir miklum stuðningi
Ingibjörg segir að auðvitað kosti
endurbæturnar heilmikið, en leitað
hefur verið til fyrirtækja og stofn-
ana og í Húsfriðunarsjóð sem verk-
ið er unnið í samvinnu við. „Við
finnum fyrir miklum stuðningi frá
fólki, ekki síst brottfluttum Borg-
nesingum sem margir eru einnig í
Hollvinasamtökunum. Á vefsíðu
okkar getur fólk skráð sig fyrir
framlögum. Okkur leggst svo ým-
islegt til. Til dæmis fengum við að
hirða timbur og bita úr gamla slát-
urhúsinu sem stóð við brúarendann
út í Brákarey,“ sagði Ingibjörg.
En margt á eftir að gera enn.
„Neðra pakkhúsið var verr farið.
Þar var einu sinni eggjasala sem
kviknaði í og það þarfnast því meiri
viðgerðar. Búið er að rífa járnið af
húsunum og verður borið á efra
húsið í vetur. Síðan á alveg eftir að
taka verslunarhúsið og skrifstofuna
í gegn. Trúlega þarf margt að gera
þar. Efri hæðin, viðbyggingin sem
hýsti skrifstofur Kaupfélagsins, er
ein af fyrstu teikningum Halldórs
H. Jónssonar. En þótt margt þurfi
að laga held ég að ástandi húsanna
megi þakka góðu viðhaldi Björns
Guðmundssonar. Hann vann hjá
Kaupfélaginu og hélt þessu öllu í
góðu horfi, en eftir að KB hætti
verslunarrekstri í húsunum voru
þau notuð sem geymslur hjá fyr-
irtækinu í 40 ár.“
Annað sem gert hefur verið er að
gömul kjötbúð, seinni tíma bygging
í Englendingavík, hefur verið rifin
svo klettarnir umhverfis víkina
njóti sín betur. Þá hefur upplýs-
ingaskilti verið komið fyrir í sam-
vinnu við Grunnskólann í Borgar-
nesi með styrk frá Pokasjóði þar
sem finna má upplýsingar um gróð-
ur- og fuglalíf við víkina.
Ingibjörg er sannfærð um að fal-
legt verði í Englendingavíkinni þeg-
ar húsin og aðrir munir, s.s. gamla
bryggjan, hafa verið löguð. En mik-
ill áhugi er á að endurgera byggj-
una. „Frá þessari bryggju fór það
fólk sem fluttist vestur um haf frá
Borgarfirði.“
Það verður fallegt í Englend-
ingavík þegar allt er tilbúið
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Ingibjörg Hargrave, formaður Hollvinasamtaka Englendingavíkur.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Horft inn í Englendingavík úr Brákarey.
Það er ævintýri líkast að komaí heimsókn til Ólafar Davíðs-dóttur listakonu, eina íbúans
í Brákarey í Borgarnesi. Hún býr í
stóru húsi sem áður hýsti ýmiskonar
verkstæði og hefur yfir að ráða 800
fermetrum. Þar af er íbúðin hennar
og vinnustaður heilir 500 fermetrar.
Og í Brákarey þykir Ólöfu gott að
búa. „Hér er flóð og fjara. Hér er
aldrei neitt slæmt skilið eftir og ork-
an er alltaf ný,“ sagði hún.
Það hefur heldur betur þurft að
taka til hendinni í húsnæðinu til að
gera það íbúðarhæft og góðan
vinnustað. Nú er verið að klæða hús-
ið að utan og gera svalir. Útsýnið af
efri hæðinni er stórkostlegt og í
framtíðinni sér Ólöf fyrir sér að sitja
úti á svölum í heitum potti og njóta
kvöldsólarinnar.
Vinn úr efni sem
aðrir eru hættir að nota
Ólöf er glerlistakona og býr til
ýmsa muni úr gleri sem aðrir eru
hættir að nota. „En ég fæ líka af-
skurð og afgangsgler frá Íspan. Auk
þess nota ég alls konar annað efni
sem hætt er að nota, svo sem gam-
alt bárujárn og fleira, sagði hún. Hún
framleiðir glerflísar á gólf og veggi,
glerveggi og hellur sem hægt er að
nota úti og lýsa í gegnum auk þess
sem hún býr til skálar, föt og mat-
arstell svo eitthvað sé nefnt.
Auk glermunanna er húsið fullt af
alls konar spennandi og óvenju-
legum hlutum, bæði gömlum og nýj-
um. Þar er gamalt baðkar frá því fyr-
ir aldamótin 1900, eldavél sem hún
notar enn og er frá 1956 og fleira.
Lánsöm að búa í Brákarey
Ólöf átti í nokkur ár húsin í Eng-
lendingavík sem hún keypti af Kaup-
félaginu með ýmsum hlutum sem
fylgdu með. Þar á meðal er eitt
fyrsta fundarborð sem notað var í
Borgarfirði og góðar tekkhirslur frá
því um 1960. Þessir hlutir sóma sér
vel í þessu óvenjulega húsnæði. Þar
eru líka tveir stórir bræðsluofnar
fyrir glervinnuna og tveir minni.
Vinnustofan sjálf er um 100 fermetr-
ar en þar hefur handverkskona einn-
ig aðsetur með sína vinnu og í fram-
tíðinni sér Ólöf fyrir sér að fleiri
listamenn og handverksfólk fái að-
stöðu.
„Ég hef lengi tengst Mýrunum. Ég
var í mörg ár í sveit hjá þeim Ingi-
björgu og Ólafi á Ökrum á Mýrum.
Þá bjó ég í 6 ár í Fíflholtum og hér
hef ég verið í 3 ár. Hér finn ég fyrir
sérstaklega góðri orku og það sama
má segja um allan neðri bæinn í
Borgarnesi. Þegar komið er niður
fyrir bæjarbrekkuna þá finn ég fyrir
henni. Þetta húsnæði hentar mér
vel. Ég er í öllu og þarf því að hafa
yfir stóru húsnæði að ráða. Mér
finnst ég vera lánsöm að geta búið
hér og horft á alla þessa fegurð í
kringum mig.“
Ólöf hefur ákveðnar hugmyndir
um framtíð Brákareyjar. „Hingað
kemur mikill fjöldi fólks á sumrin til
að ganga um og skoða. Rétt við
brúna liggur báturinn hans Halldórs
Brynjúlfssonar og líklega eru teknar
um hundrað myndir á dag af honum.
Halldór ætti að fá verðlaun fyrir að
leggja til þetta fallega myndefni. En
fyrir þetta ferðafólk er engin að-
staða í eyjunni, ekki einn bekkur til
að tylla sér á.
Ég vildi að þetta svæði yrði gert
að fólkvangi og útivistarparadís. Í hús-
unum ætti að vera aðstaða fyrir lista-
menn. Helst hefði ég viljað sjá til dæmis
aðstöðu fyrir myndlistardeild Listahá-
skóla Íslands í þessum frábæru húsum
þar sem kjötvinnslan er nú. Í stóra hús-
inu þar sem frystigeymslurnar eru og
mér skilst að standi til að rífa væri hægt
að gera frábært íbúðarhúsnæði. Ég hef
enga trú á að þetta hús sé ónýtt.
Í eyjunni væri hægt að hafa alls kyns
uppákomur. Það hefur reyndar verið
gert en þá fannst mér alveg skorta á að
þær væru í samvinnu við fólkið sem
starfar í eyjunni. Ég hefði getað haft opið
Í Brákarey er
orkan alltaf ný
Ólöf Davíðsdóttir, eini íbúi Brákareyjar, vill að eyjan verði gerð að fólkvangi og
útivistarparadís og þar verði listamönnum búin aðstaða.
Margar hugmyndir eru uppi um Brákar-
ey, sem tengd er Borgarnesi með brú.