Morgunblaðið - 09.11.2005, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 9. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Franskur almenningur erfelmtri sleginn yfir óeirð-um sem hófust í París fyrirtæpum hálfum mánuði en
hafa í millitíðinni breiðst út og náð til
alls um 300 bæja og borga í landinu.
Þótt skemmdarfýsn hafi fengið útrás
í aðgerðunum þykir ofbeldið fyrst og
síðast til marks um félagslega upp-
reisn. Fyrir því stendur nær ein-
vörðungu ungt fólk úr röðum minni-
hlutahópa sem ósátt er við eigið
hlutskipti og óhlýðnast hefur for-
eldrum sínum, trúarleiðtogum og
lögreglu. Í augum þess eru hin helgu
orð frönsku byltingarinnar frá 1789
um jafnrétti, frelsi og bræðralag
ekkert annað en blekking – raun-
veruleikinn sé allt annar. Brennandi
bílflök í hverfum innflytjenda séu til
marks um að blekkingin sé að víkja
og raunveruleikinn að opinberast.
Kjarni þess veruleika samanstandi
af bælingu, mismunun og einangrun.
Atvinnuleysi ungs fólks úr röðum
innflytjenda og útskúfun eru sögð
meginástæður óeirðanna. Atvinnu-
leysi mælist 9,2% um þessar mundir
í Frakklandi en sé staðan greind
nánar kemur í ljós að meðal fólks af
erlendu bergi brotins er það 14%.
Mismunun á vinnumarkaði þykir
einna mest í smásöluverslun og fyr-
irtækjum og stofnunum á sviði heil-
brigðisþjónustu, en einnig í öðrum
starfsgreinum þar sem ekki reynir
neitt á samskipti við almenning.
Gjaldþrota hugmyndafræði?
Óeirðir hófust eftir dauða tveggja
táninga af norður-afrískum ættum
27. október. Klifruðu þeir inn í
spennistöð er þeir töldu lögreglu
vera á hælum sér í kjölfar innbrots
hóps ungmenna í nýbyggingu í
Clichy og hlutu raflost.
Hér í Frakklandi er að finna urm-
ul opinberra stofnana sem hafa þann
eina tilgang að aðstoða innflytjend-
ur. Þrátt fyrir það komst sérstök eft-
irlitsstofnun ríkisins að þeirri niður-
stöðu í fyrra að frönskum
stjórnvöldum hefði mistekist að upp-
ræta kynþáttaaðgreiningu og
tryggja ólíkum samfélagshópum
jafnan aðgang til atvinnu og hvers
kyns þjónustu. Varaði eftirlitsstofn-
unin þá þegar við stöðu mála og
sagði ástandið geta átt eftir að leiða
til „alvarlegrar félagslegrar og kyn-
þáttalegrar spennu“.
Við því vill hið opinbera ekki gang-
ast en þær raddir gerast háværari í
Frakklandi að óeirðirnar – sem eru
hinar mestu frá stúdentauppreisn-
inni 1968 og eyðileggingin meiri en
nokkru sinni eftir seinna stríð – end-
urspegli gjaldþrot hugmyndarinnar
um aðlögun innflytjenda að frönsku
samfélagi. Um sé að ræða kerfisgalla
sem hvorki ríkisstjórnir hægri
manna né vinstri hafi tekið á í ald-
arfjórðung.
„Hrun hugmyndarinnar er al-
gjört, það þarf að hugsa fyrirkomu-
lagið upp á nýtt, alveg frá grunni.
Frakkland getur ekki glímt við kerf-
isgallana,“ sagði málsmetandi fé-
lagsfræðingur, Michel Wievorka, í
frönsku sjónvarpi í gær. Aðlögunar-
módelið er byggt á því helga viðmiði
að allir séu jafnir og ósundurgrein-
anlegir í augum ríkisins. Alveg burt-
séð frá því hvaðan þeir komi séu allir
franskir borgarar jafn franskir.
Sumum þykir hugmyndin um að-
lögun í sjálfu sér gölluð þar sem hún
gengur út á að laga þurfi minnihluta-
hópa að frönsku samfélagi. Ungling-
arnir séu hins vegar franskir og
„hvers vegna skyldu þeir þurfa að
aðlagast?“, spyr Samia Amara sem
starfar að æskulýðsmálum í ná-
grenni Parísar.
Fulltrúar kaþólsku kirkjunnar
hafa í rúma tvo áratugi varað yfir-
völd við því að spenna kraumaði í út-
hverfum fátækra og upp úr kynni að
sjóða með ofbeldi. Frá því segir
Jean-Marie Lustiger kardináli, erki-
biskup í París á árunum 1981 þar til í
febrúar sl., en hann hefur nýlega lát-
ið af störfum.
Lustiger segist hafa sjálfur tekið
málið upp við Francois Mitterrand
þáverandi forseta og aðra háttsetta
leiðtoga. „Ég held þeir hafi raun-
verulega ekki hugleitt það sem ég
sagði,“ sagði hann við sjónvarpsstöð-
ina SIC.
Allt þar til hann greip til útgöngu-
banns á mánudag hefur Dominique
de Villepin forsætisráðherra hvatt til
hóflegra viðbragða gegn óeirðunum.
Innanríkisráðherra hans, Nicolas
Sarkozy, lýsti óeirðaseggjum hins
vegar sem „úrþvættum“ og fyrir-
skipaði lögreglunni að taka hart á
þeim. Þykja óeirðirnar hafa að
nokkru kristallað togstreitu og skoð-
anamun Villepin og Sarkozy. Sá
þeirra sem betur þykir hafa staðið
sig í glímunni við óeirðirnar er talinn
munu styrkja stórlega stöðu sína
fyrir forsetakjör í Frakklandi árið
2007 en um það starf þykja ráðherr-
arnir keppinautar.
Óeirðirnar þykja geta skaðað
franska ferðaþjónustu þótt Leon
Bertrand ferðamálaráðherra sé ekki
á sama máli, a.m.k. enn sem komið
er. Hann segir eðli þeirra ekki munu
breyta ímynd Frakklands eða
minnka aðdráttarafl landsins fyrir
ferðamenn. Eldar á götum úti og
manntjón þykja þó ekki koma heim
og saman við heillandi yfirbragð
hinnar rómantísku borgar ljósanna.
Um grafalvarlegt mál er að ræða,
segja hagfræðingar, því framlag
ferðaþjónustunnar til þjóðarbúskap-
arsins nemur um 7% af vergri lands-
framleiðslu Frakklands.
eða óbeint hafa tvær
manna framfæri af henni. Á
komu 75 milljónir ferðam
Frakklands og munar l
glímir við tæp 10% atvinn
lítinn hagvöxt um minna.
„Ég velti ástandinu m
mér áður en ég lagði af s
haft eftir belgískri konu, Su
urieux, er hún steig um bor
til Parísar í Brussel í fyrrad
ég er ekkert hrædd og lét
standa,“ bætti hún við.
Ógnvekjandi – og jafn
drifnar – fyrirsagnir erlen
miðla af óeirðunum vekja
svarsmönnum franskra f
ugg. Eins og risafyrirsög
þýðuuppreisn“ á forsíðu t
blaðsins Sabah og fyrirsögn
brennur, fólk varað við ferð
að“ í breska blaðinu Metro.
Bertrand ferðamálaráðh
ir að alþjóðlegir fjölmiðlar
ýktar fréttir af óeirðunum
fær á tilfinninguna að F
standi í björtu báli og blóð
sem er fjarri lagi. Það er e
að afneita ljósmyndunum e
fleiri andlit og ásjónur,“ seg
and. Óeirðirnar séu það stað
að fæstir upplifi þær af ei
Fjölmiðlar eru á hinn bóg
irlagðir af umfjöllun um þæ
Þannig segist námsm
Nikulás Ágústsson sem bý
inu Levallois-Perret í að
kílómetra fjarlægð frá vög
anna, Clichy-sous-Bois, al
orðið neins ófriðar eða spe
„Maður les aðallega um þe
inu og þá einna mest á mbl
hann.
„Fólk er yfirspenn
Mikið mæðir á frönskum
um vegna óeirðanna og spj
ast að þeim. Gríðarleg spen
til dæmis ríkt í hverfinu L
leine í Evreux í Normand
haldi af því að kveikt var í v
miðstöð og lögreglukona
alvarlega í óeirðum þar um
Þar greinir hvíta menn og
um orsakir ofbeldisverk
óvinur þeirra síðarnefndu n
er hinn opinskái innanríkis
Nicolas Sarkozy sem sagði
um að þeir sem stæðu fyr
og eyðileggingu í úthverfu
Opinberun mis
unar og einang
Dominique de VillepinJacques Chirac Nicolas Sarko
Reykur stígur upp af brennandi strætisvagni í Reynerie, einu úth
Óeirðunum í Frakk-
landi er líkt við fé-
lagslega uppreisn.
Almenningur er ugg-
andi en hávær umræða
fer nú fram um gjald-
þrot hugmyndafræði og
þá útskúfun sem sé
hlutskipti ungs fólks úr
röðum innflytjenda.
Ágúst Ásgeirsson
skrifar frá Frakklandi.
MIKILVÆG ÁKVÖRÐUN
Á ársfundi Fjármálaeftirlitsinsí fyrradag skýrði Jónas Fr.Jónsson, forstjóri þess frá
því, að framvegis mundi stofnunin
nafngreina þá sem hún beitir stjórn-
valdssektum vegna brota á lögum
um verðbréfaviðskipti og jafnframt
birta upplýsingar um helztu efnis-
atriði hvers máls. Í þeim tilvikum
sem Fjármálaeftirlitið telur ástæðu
til að vísa málum til lögreglu verður
ekki greint frá nöfnum en hins veg-
ar frá efnisatriðum almennt.
Þetta eru ákaflega mikilvægar að-
gerðir af hálfu Fjármálaeftirlits en
rétt að vekja athygli á að þær
byggjast á nýjum lagaheimildum,
sem tóku gildi hinn 1. júlí sl. Áður
hafði Fjármálaeftirlitið ekki heimild
til slíkra aðgerða og verður því ekki
gagnrýnt fyrir þá þögn, sem ríkti
um starfsemi þess. Hins vegar er
ljóst, að þögnin gerði það að verk-
um, að almenningur hafði ekki hug-
mynd um hvað stofnunin var að
gera. Sú upplýsingagjöf, sem nú er
áformuð, mun eiga sinn þátt í að
tryggja að þeir sem stunda verð-
bréfaviðskipti haldi sig innan
ramma settra reglna um slík við-
skipti. Upplýsingagjöfin sem slík er
því líkleg til að stuðla að því að verð-
bréfaviðskipti fari fram á heilbrigð-
um grundvelli.
Í ársskýrslu Fjármálaeftirlitsins
kom fram, að á síðasta ári hefði
stofnunin tekið til athugunar hvort
brotið hefði verið gegn tilkynninga-
skyldu vegna innherjaviðskipta í 30
málum. Í 14 tilvikum hefði sú athug-
un leitt til þess að stofnunin beitti
stjórnvaldssektum, sem námu frá 20
þúsundum og upp í 750 þúsund
krónur. Í 8 tilvikum var fruminn-
herji brotlegur en útgefandi í 6 til-
vikum. Sektir voru felldar niður í
tveimur málum samkvæmt úrskurði
kærunefndar.
Athugasemdir Jónasar Fr. Jóns-
sonar um þátttöku fjármálafyrir-
tækja í atvinnurekstri og upplýs-
ingaskyldu þeirra gagnvart
Fjármálaeftirliti þar um vekja at-
hygli. Forstjóri stofnunarinnar
sagði:
„Það verður að segjast að nokkur
misbrestur hefur verið á að fjár-
málafyrirtækin hafi sinnt upplýs-
ingagjöf til Fjármálaeftirlitsins á
fullnægjandi hátt. Einnig virðist
vera einhver túlkunarágreiningur
um það hversu víðtækar heimildir
fjármálafyrirtækin hafa til slíkrar
hliðar- eða tímabundinnar starfsemi
og eru nokkur tilvik nú til skoðunar
af hálfu eftirlitsins. Á næstu mán-
uðum mun Fjármálaeftirlitið leggja
áherzlu á að bæta framkvæmd
þessa, afgreiða ágreiningsmál og
hugsanlega endurskoða tilmæli sín
og vænti ég góðs samstarfs við fjár-
málafyrirtækin í þessu efni.“
Það vekur óneitanlega undrun, að
fjármálafyrirtækin gefi tilefni til
svona athugasemda af hálfu Fjár-
málaeftirlits á ársfundi.
Þær eftirlitsstofnanir, sem Al-
þingi hefur sett upp með löggjöf,
gegna þýðingarmiklu hlutverki í
samfélagi okkar. Með lagabreyt-
ingu, sem tryggir gagnsærri upplýs-
ingagjöf af hálfu Fjármálaeftirlits-
ins, er stórt skref stigið í átt til þess
að efla þá stofnun. Það þarf að gera
ráðstafanir til að efla aðrar eftirlits-
stofnanir hins opinbera.
VIÐKVÆM STAÐA
Íslenskt efnahagslíf er á viðkvæmustigi um þessar mundir. Gengi
krónunnar er hátt spennt og margir
atvinnuvegir eiga í erfiðleikum. Sem
dæmi um afleiðingar af háu gengi
krónunnar má taka að laun togara-
áhafna hafa lækkað verulega á und-
anförnum tveimur árum. Á öðrum
sviðum efnahagslífsins ríkir gósent-
íð og reksturinn blómstrar eins og
uppgangur banka og fjármagns-
stofnana og gríðarlegar fram-
kvæmdir víða um land bera vitni. Al-
þýðusamband Íslands hefur farið
fram með háværum kröfum upp á
síðkastið og segir Gylfi Arnbjörns-
son, framkvæmdastjóri þess, í
Morgunblaðinu í gær að líklegra sé
en ekki að samningum verði sagt
upp á næstunni.
Rök Gylfa eru þau að launahækk-
anir félagsmanna hafi ekki fylgt
verðbólgu auk þess sem viðamikið
launaskrið með vaxandi kaupmætti
nái ekki til félagsmanna sinna nema
að hluta.
Í þessum efnum verður að fara
fram með mikilli varúð. Þrátt fyrir
þenslu í efnahagslífinu eru mörg fyr-
irtæki í þeirri stöðu að lítið má út af
bera. Í þeirra rekstri geta meiri
launahækkanir en ráð hefur verið
fyrir gert haft alvarlegar afleiðingar
og jafnvel leitt til uppsagna. Fyrir
þá launþega, sem uppsagnir bitnuðu
á, væri verr af stað farið en heima
setið. Það hlýtur að vera kappsmál
launþegahreyfingar að hugsa um
heildarhagsmuni umbjóðenda sinna,
sem best er þjónað með því að
tryggja stöðugt efnahagsumhverfi
fremur en að ýta undir þróun, sem
gæti hleypt af stað vítahring launa-
hækkana og verðbólgu.
Það hefur áður gerst að mikill
uppgangur hefur verið í ákveðnum
geirum atvinnulífsins á meðan aðrir
hafa staðið í stað og nægir þar að
vísa til síldaráranna. Það er hins
vegar ekki raunhæft að yfirfæra
breytingar á kjörum á einum vett-
vangi yfir á annan þar sem allt aðrar
aðstæður ríkja.
Meiri bjartsýnistón gefur að líta í
málflutningi ASÍ eftir fund með rík-
isstjórninni í gær þar sem meðal
annars var rætt um þátttöku hins
opinbera í útgjöldum lífeyrissjóða
vegna örorku og tekjutengingu at-
vinnuleysisbóta. Samkvæmt kjara-
samningum á niðurstaða launa-
nefndar, þar sem fulltrúar launþega
og atvinnulífs ræðast við, að liggja
fyrir eftir viku. Ríður mikið á að
nefndinni takist að koma í veg fyrir
upplausn á vinnumarkaði.