Morgunblaðið - 14.12.2005, Blaðsíða 34

34 MIÐVIKUDAGUR 14. DESEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
HVERN hefði grunað að Vegir
liggja til allra átta, lagið sem
flestir kannast við í rokkútgáfu
Ellýjar Vilhjálms, hefði upp-
haflega verið skrifað sem
tangó?
Á nýútkominni geislaplötu
salonhljómsveitarinnar L’amour
fou, Íslensku lögin, gefur að
heyra það og fleiri ástsælar ís-
lenskar dægurperlur í slíkum
dansandi meðförum. Þannig
hafa jafnvel lög eins og Þú og
ég, sem Gunnar Þórðarson og
Hljómar gerðu ódauðlegt á sín-
um tíma, fengið dramatíska yf-
irhalningu í útsetningum aðal-
útsetjara hópsins – Hrafnkels
Orra Egilssonar.
„Hljómsveitin L’amour fou
var stofnuð árið 1999 og þá
urðu fyrstu útsetningarnar til,
og sumar þeirra gefur að heyra
á diskinum. Síðan þá hafa
smám saman verið að bætast
íslensk lög við þangað til nú, að
við vorum komin með efni í
heilan disk sem okkur fannst
heildstæður. Þannig varð hann
til,“ segir hann í samtali við
Morgunblaðið, en hann leikur
ennfremur á selló í sveitinni
ásamt þeim Hrafnhildi Atla-
dóttur á fiðlu, Guðrúnu Hrund
Harðardóttur á víólu, Gunn-
laugi Torfa Stefánssyni á
kontrabassa og Tinnu Þor-
steinsdóttur á píanó. Til að
fagna útkomu geislaplötunnar
efnir sveitin til salontónleika í
Þjóðleikhúskjallaranum annað
kvöld, fimmtudagskvöld, kl. 21.
Kveikjan í lögunum sjálfum
Hrafnkell Orri nefnir tvo
áhrifavalda aðspurður hvað
hann hefur í huga við útsetn-
ingar sínar; annars vegar salon-
tónlist sem var vinsæl á sínum
tíma í Mið-Evrópu og hins veg-
ar tangóinn argentínska. „Fyrir
fimmtán árum fór ég á slíka
tónleika og varð fyrir miklum
áhrifum. Varð einlægur Astor
Piazzolla-aðdáandi eftir þá,“
segir hann, en auk efnis af
geisladiskinum, sem allt er ís-
lenskt eins og nafn hans gefur
til kynna – Íslensku lögin –
verða á tónleikunum ennfremur
leikin nokkur verk eftir tangó-
meistarann Piazzolla, sem og
Nino Rota, sem kunnastur er
fyrir tónlist sína við kvikmyndir
Federicos Fellinis. „Það eru
þessi tvö element sem blandast
saman. En síðan er maður auð-
vitað bara að hugsa um að lögin
fái að njóta sín, og sníða þeim
búning sem manni finnst vera
smekklegur og við hæfi. Ekki
of flúrað og flókið, en samt
nógu metnaðarfullt og mús-
íkalskt. Það er mín nálgun.“
Hrafnkell Orri segir íslenska
dægurtónlist frá miðri síðustu
öld, sem er í öndvegi á geisla-
plötunni, ríka uppsprettu til
þeirrar nálgunar sem L’amour
fou kýs í tónlistarvali sínu –
salontónlistar. „Mörg þessara
laga sem voru samin þá voru
tangóar og foxtrottar að form-
inu til. Þótt þau hafi ekki verið
beinlínis salontónlist voru þau
að forminu til skyld henni.
Þannig var til dæmis Vegir
liggja til allra átta upphaflega
tangó,“ útskýrir hann. „Kveikj-
una að þessari tónlist okkar er
því að finna í lögunum sjálfum
– mér fannst þau tilvalin til að
sníða í þennan búning.“
Á Íslensku lögunum eru þó
ekki bara lög frá þessu tímabili,
því þar er einnig að finna tvö
frumsamin lög eftir Hrafnkel
sjálfan, sem og Þú og ég Gunn-
ars Þórðarsonar. „Sú útsetning
er eiginlega fjærst – í allt öðr-
um búningi en upphaflega lag-
ið. En síðan var það lag reynd-
ar gert að diskólagi, sem sýnir
kannski hvað það er fyrst og
fremst flott lag. Það er greini-
lega sígilt,“ segir hann.
Dansskór og góða skapið
Frá stofnun hljómsveit-
arinnar hafa meðlimir hennar
reglulega komið saman hér á
landi og haldið tónleika, til
dæmis í Iðnó og Hlaðvarp-
anum, en þar sem hljómsveit-
armeðlimir starfa við tónlist
víðsvegar um heim verða tón-
leikarnir á morgun þeir einu í
bili.
Hrafnkell Orri segir að gestir
tónleikanna annað kvöld geti
mætt með dansskóna í fartesk-
inu ef þeir eigi þá – enda tón-
listin dansvæn. „En fyrst og
fremst er þetta tónlist sem okk-
ur finnst gaman að spila og
mörgum finnst gaman að heyra,
enda hefur oftast verið fullt út
úr dyrum hjá okkur.
Mikilvægast af öllu er að
koma með góða skapið og leyfa
sér að lyfta sér upp.“
Tónlist | L’amour fou á tónleikum í Þjóðleikhúskjallaranum
Íslensku lögin
verða að tangó
og salontónlist
L’amour fou leikur tónlist af nýútkominni plötu, Íslensku lögin, í
Þjóðleikhúskjallaranum annað kvöld.
Eftir Ingu Maríu Leifsdóttur
ingamaria@mbl.is
Tónleikar L’amour fou verða
haldnir í Þjóðleikhúskjall-
aranum annað kvöld kl. 21.
ÞAÐ er fer víst varla milli mála að ásamt Louis
Armstrong er Charlie Parker áhrifamesti ein-
leikari djassins þó á hæla þeirra fylgi menn á
borð við Coleman Hawkins, Lester Young, Mi-
les Davis og John Coltrane. Oft voru áhrif
þeirra svo yfirþyrmandi að við lá að tefði
framþróun djassins. Nú er hálf öld liðin frá
dauða Parker og vel við hæfi að tveir altóistar
minnist hans á tónleikum í Reykjavík. Það fór
líka vel á því þó að báðir hafi lært af Parker, þó
Sigurður nokkuð meira, en hvorugur er undir
sterkum áhrifum frá honum. Parker var mikill
blúsari alla tíð, enda alinn upp í einu af höf-
uðvígjum djassblúsins, Kansas City. Það var
byrjað á blúsi og að sjálfsögðu var Parkers mo-
od á dagskránni og það var skipst á skotum og
ýlfrað og Benjamin oft nær Louis Jordan en
Parker. Það voru margir aðrir fínir Parker-
ópusar á efnisskránni eins og Scrapple from
The Apple, sem Parker byggði á Honeycukle
rose Fats Wallers. Þarna eins og oftar átti Ey-
þór Gunnarsson besta sólóinn og skipti engu
þótt hann léki á Yamaharafpíanó. Á píanóið á
Rósenberg er óspilandi og það eina sem vantar
til að Café Rosenberg sé besti djassklúbbkostur
borgarinnar er almennilegt hljóðfæri. Í Con-
firmation var Eyþór meira að segja Monkskot-
inn í glæstum sóló. Þarna eins og í Ant-
hropology voru saxarnir í heljarstuði og
hrynsveitin fylgdi þeim vel. Aftur á móti held ég
þeir hafi blásið best í ballöðunum. Benjamin
blés If I should lose you og Siggi Everythin
happen to you. Þar fór ekki á milli mála að báð-
ir búa yfir persónulegum stíl þar sem Benjamin
er nokkuð ryþmaskotnari en Siggi, sem er
klassískari í sköpun sinni.
Stórskemmtilegir tónleikar þar sem hlutirnir
voru teknir mátulega hátíðlega þótt verið væri
að minnast Charlie Parkers.
Parkers
minnst
TÓNLIST
Djass
Benjamin Koppel og Sigurður Flosason altósaxófóna, Ey-
þór Gunnarsson rafpíanó, Valdimar Kolbeinn Sig-
urrjónsson bassa og Erik Qvick trommur.
Cafe Rosenberg 10.12.2005.
BENJAMIN KOPPEL OG KVARTETT SIGURÐAR
FLOSASONAR
Vernharður Linnet
Í UMSÖGN Rögnu Sigurðardóttur í
Morgunblaðinu á sunnudag um sýn-
inguna Huldukonur í íslenskri
myndlist í Þjóðminjasafninu, vitnaði
Ragna í ræðu Áslaugar Thorlacius,
formanns Sambands íslenskra
myndlistarmanna, við opnun sýning-
arinnar. Í ræðunni sagði Áslaug að
af 550 félagsmönnum í SÍM væru
rúmlega 400 konur eða tæp 73%, en
að innkaup listasafnanna síðustu ár
væru síður en svo í samræmi við
þessar staðreyndir, og endurspegl-
uðu ekki þetta kynjahlutfall. Minnti
Áslaug á að sterk tengsl væru milli
safneignar listasafna og þess hvern-
ig listasagan er skrifuð. Áslaug
nefndi fleiri tölur í ræðu sinni, sem
vakið hafa athygli. Hún sagði að á
síðustu fimm árum hefði Listasafn
Íslands fest kaup á 46 verkum eftir
konur en 64 eftir karla. 28% fleiri
verk hefðu verið keypt af körlum en
konum. Fyrir verk kvennanna hefðu
verið greiddar 16,5 milljónir en rúm-
ar 34 milljónir fyrir verk karlanna.
Meðalverð fyrir verk eftir konu væri
því tæplega 360 þúsund á móti rúm-
um 530 þúsundum fyrir verk eftir
karl. Munurinn væri í kringum 30%.
Hún rakti sambærilegar tölur frá
Listasafni Reykjavíkur og sagði að
síðustu 3 ár hefðu verið keypt 33
verk eftir konur en 69 eftir karla.
52% fleiri verk hefðu því verið keypt
af körlum en konum. Fyrir verk
kvennanna hefðu verið greiddar 9,6
milljónir en rúmar 25,5 milljónir fyr-
ir verk karla. Meðalverð fyrir verk
eftir konu í innkaupum Listasafns
Reykjavíkur hefði því verið 290 þús-
und krónur á tímabilinu, en 370 þús-
und fyrir verk eftir karl. Munurinn
væri í kringum 22%. Áslaug tók fram
að bæði söfnin hefðu að vísu sett fyr-
irvara um hugsanlega ónákvæmni.
Við nánari eftirgrennslan hjá
söfnunum tveimur, um hverju kynja-
mismunurinn sæti, fengust þær
skýringar að samanburður væri af
mörgum ástæðum erfiður í þessu
samhengi, og gæfi ekki endilega
gleggstu mynd af innkaupunum.
Ekki sambærilegir hlutir
Dagný Heiðdal deildarstjóri lista-
verkadeildar Listasafns Íslands seg-
ir að hægt sé að leika sér með tölur á
ýmsan máta. Hún telur varhugavert
að miða við félagatal SÍM, því fé-
lagar þar væru ekki allir starfandi
listamenn. „Ég þori ekki að fullyrða
að það séu frekar karlar en konur
sem hafa listsköpun að aðalstarfi en
ég þekki dæmi þess að fólk sé fé-
lagar í SÍM en starfi á öðrum vett-
vangi. En það kemur fleira til. Í inn-
kaupum er frekar miðað á þá sem
eru mikið að sýna, og eru áberandi í
myndlistarlífinu.“ Dagný segir í því
sambandi, að ekki hafi verið teknar
saman tölur um hlutfall karla og
kvenna á sýningum safnsins. „Ég
get þó bent á að af 13 listamönnum
sem eru nú að sýna í safninu eru 8
konur og á sýningunni Ný íslensk
myndlist í fyrra voru verk eftir 12
karla og 13 konur. Einnig má nefna
að af einkasýningum íslenskra lista-
manna 2001-2005 eru 8 karlar og 8
konur, en þar sækir fólk ekki um,
heldur ákveður safnið hverjir sýna, “
segir Dagný.
„Þessi umræða er alltaf mjög
hættuleg, og að setja kynjahlutfallið
beint fram á ekki alltaf við. Það sama
á við um tölur um mismunandi verð á
verkum karla og kvenna. Mér finnst
ekki rétt að setja þær fram á þennan
hátt, þar sem margir þættir spila inn
í verð á verkum. Ef við skoðum kaup
Listasafns Íslands, þá erum við bæði
að kaupa verk eldri listamanna og
ungra, en verk þeirra eru alla jafna
ódýrari, hvort sem konur eða karlar
eiga í hlut. Það er ekki hægt að
reikna meðalverð verka eftir kynjum
á þennan hátt, einfaldlega vegna
þess hvað verkin eru ólík. Því er ekki
hægt að jafna saman hvort verið er
að kaupa stórt verk eftir Jón Stef-
ánsson eða ljósmynd eftir unga
konu, svo dæmi sé tekið. Þetta er
ekki sambærilegt. Ég tel að það sé
ekki mikill verðmunur milli kynja, ef
tekin eru verk ungra listamanna. Því
lengra sem farið er aftur í listasög-
una, eru karlmenn meira áberandi,
og því eðlilegt að frá þeim tímum séu
til fleiri verk eftir karla.“
Listrænt mat – ekki kynjakvóti
Þorbjörg Gunnarsdóttir deild-
arstjóri safnadeildar Listasafns
Reykjavíkur, segir að hjá safninu sé
engin kynjakvótastefna í inn-
kaupum, heldur sé farið eftir sam-
þykktum safnsins um að leggja beri
listrænt mat á þau verk sem til
greina komi að kaupa. Hún segir
líka erfitt að leggja mat á kaupverð
verka, því þar geti þriðji aðili verið
inni í viðskiptum, verð sé stundum
trúnaðarmál, og greiðslur fyrir verk
geti dreifst á lengri tímabil.
„Það er engin markviss stefna að
minna sé keypt af verkum kvenna
og að lægri upphæðir séu greiddar
fyrir þau.“ Þorbjörg segir að eðli
málsins samkvæmt séu æ fleiri verk
kvenna keypt til safnsins, og bendir
á sömu skýringu og Dagný; æ fleiri
konur stundi myndlist og vegni vel á
því sviði. „Stóru söfnin kaupa meira
af verkum eftir þá listamenn sem
eru þekktir og búnir að koma sér
fyrir í greininni, en minna eftir unga
og lítt þekkta listamenn, sem hafa
ekki sýnt mikið. Listasafn Reykja-
víkur er líka bundið af því að við er-
um með þrjú stór einkasöfn, Kjar-
val, Ásmund og Erró, og við reynum
að kaupa inn í göt í safni þeirra. Þeir
eru jú allir karlmenn, og verk þeirra
dýr, sérstaklega verk Kjarvals. Ef
við eigum kost á að kaupa góð Kjar-
valsverk sem okkur þykir ómissandi
í safnið sem ber nafn hans, þá geta
farið í það nokkrar milljónir, sem er
stór hluti af því fé sem við höfum til
listaverkakaupa ár hvert.“
Í ljósi þessara upplýsinga frá
söfnunum, virðist það hafa talsverð
áhrif á kynjahlutfall í listaverka-
kaupum efni, hverjir iðnastir séu við
að sýna verk sín. Þar þyrfti að kanna
þætti eins og þann hvort karlar eigi
oftar frumkvæði að því að sýna eigin
verk, eða þeim sé oftar boðið að sýna
í almennum sýningarsölum. Fleiri
atriði væri vert að kanna í þessu
sambandi, til dæmis, hvort söfnin
þyrftu hugsanlega að leita fanga víð-
ar en á formlegum sýningum, – til
dæmis á vinnustofum listamanna.
Enn annar þáttur sem kann að hafa
áhrif eru almennar aðstæður
kynjanna til listsköpunar, bæði list-
rænar, félagslegar og efnahags-
legar. Þær Þorbjörg og Dagný eru
þó sammála um að með nýjum kyn-
slóðum stækki hlutur kvenna í
myndlistinni jafnt og þétt, eins og
félagatölur SÍM gefa vísbendingu
um. Listasöfnin starfrækja bæði
innkaupanefndir.
En sýningin á verkum Huldu-
kvennanna í íslenskri myndlist
stendur áfram í Þjóðminjasafninu –
fram á vor.
Sjálfsmynd Louisu Matthíasdóttur
frá sumarsýningu Listasafns
Reykjavíkur í Kjarvalssal 1999.
Myndlist | Ýmsar ástæður fyrir kynjamismun í innkaupum Listasafnanna
Ekki kynjamunur á verði
verka ungra listamanna
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is