Tíminn - 07.05.1971, Blaðsíða 6

6
TIMINN
ALDREI MISSIR AMOR MARKS
Leikklúbbur stúdenta
1971:
Ástarsaga úr sveitinni
eftir
Jens August Schade.
Ástarsaga úr sveitinni, sem
Leikklúbbur stúdenta 1971
frumsýndi á skírdag í hrör-
legri vöruskemmu við Lóu-
götu, getur naumast talizt stór
brotið tímamótaverk á heims-
bókmenntalegan mælikvarða,
en þrátt fyrir það hefur hún
þó sitthvað til síns ágætis.
Þetta er lítill og laglegur lof-
söngur um bimneska ást og
holdlega og aðrar hollar lífs-
nautnir. í þessari sögu sinni
dregur danska skáldið hvergi
amsúg, og er því ástaróður
þess miklu fremur í ætt við
kveðskap þrastar, sem yrkir
sín litlu Ijóð á grein. Auðsætt
er, að Schade hefur orðið fyr-
ir talsverðum áhrifum frá
frönskum höfundum, sem eiga
mestum vinsældum að fagna
í leikhúsum við breiðgötur
Parisar, svo nauðalík seem Ást
arsaga hans úr sveitinni er
skemmtileikunum' frönsku,
bæði f anda og úrvinnslu. Það
kveður þó að vísu við klið-
mýkri og ljóðrænni tón hjá
Schade heldur en skáldbræðr-
um hans frönsku.
Enda þótt hik í spori, þving-
un í látbragði og annar viðvan
ingsbragur hái þeim Guðrúnu
Sveinbjamardóttur og Sigríði
Sigurðardóttur þó nokkuð,
bjóða þær báðar af sér svo kven
legan þokka og blíðu, innileik
og hlýju, að þeim fyrirgefst
margt. Þrátt fyrir skiljanleg
víxlspor, eiga þær þannig dá-
fagra spretti og virðingarverð
tilþrif. Ágúst Guðmundsson
hefur svo furðugott vald yfir
geði ,röddu og limum, að hon-
um tekst að lýsa lífsviðhorfi
Blumenkrantz og ástarvímu án
teljandi hnökra. Af öðrum leik
endum ólöstuðum bera Björg
Ámadóttir og Helgi Krist-
bjamarson af sakir hnitmiðun-
ar, sérgáfu og sannar innilif-
FÖSTUDAGUR 7. maí 1971
unar. f dagstofu Steffensen-
hjónanna, þar sem óyndi,
ólund og ástleysi býr, fara
Björg og Helgi á slíkum kost-
um, að reyndustu leikarar gera
naumast betur. Að Sverri
Hólmarssyni sópar ekki sér-
lega mikið í hlutverki Somm-
'ers, ritstjóra, enda virðist leik
svið ekki vera vettvangur
hans.
Seint koma sumir leikdóm-
ar, en koma þó. Gagnrýni mina
mætti með nokkru sanni
flokka undir eins konar eftir-
mæli, þar sem stúdentar hafa
orðið að leggja niður sýningar
vegna prófanna. Mjög hefur
dregizt úr hömlu að hripa þess
ar línur sökum óvæntra vor-
anna hjá undirrituðum. Ég bið
því Leikhúsklúbb stúdenta,
leikendur og alla þá, sem að
sýningunni hafa unnið svo og
lesendur blaðsins, velvirðingar \
á seinskrifum mínum.
Halldór Þorsteinsson_{
Hafþór Helgason:
Hver er staða
íslenzka böndans?
Jú það er komið 1971, fyrsta
eða annað árið í áratug (eftir
því hvar menn byrja talningu)
sem verður sá tækniþróaðasti
og vélvæddasti áratugur sem
jarðar börn hafa augum litið.
Vísindamenn hafa skapað sér
orðstfr sem nálgast dýrkun.
Geimfarar eru langtum vinsællí
en forsetar. Verkfræðingar og
tæknimenn metast um gildi sitt
í þjóðfélaginu og keppast um að
hyggja sem stærst og áhrifa-
mest o.s.frv.
Jafnvel svokallaðir skærulið-
ar eru hreyknir af morðum og
skemmdarverkxun undir ýmsu
yfírskyni og fyrir bragðið tekn-
ir í þjóðhöfðingja tölu (er það
furða að vanþroskaðir æsku-
menn sjái sér og ofbeldishneigð
sinni þama verðuga fyrir
mynd?).
í þessu sem öðru er mannin-
um ákaflega hætt við öfgum.
Það eru líklega einhversstaðar
takmörk, þar sem þessi öfug-
þróun á eftir að enda með skelf-
ingu.
Er hægt að leiða hugann að
því, sem áður var? Mönnum er
það kannski erfitt, enda auðveld
ast að halda þvi fram, sem bezt
á við á hverjum tíma.
Hvemig var þetta áður fyrr?
Voru vísindin og viðskiptajöfr
arair þá til staðar? Nei, ekki var
það nú. Það var eitthvað sem
fæddi af sé þessar stéttir á
samt fjölda annara stétta á öU-
um sviðum, þetta eitthvað er
nefnilega BÓNDINN, maðurinn
sem yrkti jörðina, maðurinn
sem sá öðrum mönnum fyrir
lífsviðurværi.
Hver skyldi vera staða
BÓNDANS í hejmi vísinda og
viðskipta, í heiminum sem hann
skóp sjálfur.
Ég held að okkur þætti þetta
léleg fjárfesting hjá bóndanum
ef við sæum hana í einföldu
reíknisdæmi, það þykja íst
ekki nein sæmdarböra sem éta
móður sina út á gaddinn.
BÓNDINN getur lifað án vís-
inda, viðskipta og iðnaðar, sem
hami raunar gerði fyrrum en
geta sömu stéttir lifað án hans?
Nei, það er bóndinn, sem gerir
öðrum stéttum kleift að a'.rrfa
og stækka, Skyldi það ekki vera
tilgangurinn að allir gætu lifað
við betri kjör með auknum vís-
indum og viðskiptum, en er sú
raunin?
Þessa dagana niá sjá í blöðum
hverja auglýsinguna
annarri sem bjóða jarðir til
sölu með alls konar skilmálum.
Það em kannski þessar auglýs
ingar, sem lýsa kjömm bænda-
stéttarinnar bezt. Það er hryggi-
legt til þess að vita að okkar
þróaða þjóðfélag sé að éta
bændastéttina út á gaddinn.
Hvað veldur þessari afturför
og öfugþróun?
Bóndinn getur risið upp, það
þarf aðeins að vekja hann af
væmm blundi, og þegar hann
vaknar þá mega einhverjir vara
sig.
Ef við skoðum málin niður í
kjölinn kemur ýmislegt í ljós.
Allt kerfið miðar að þv£ að
halda bóndanum niðri. Lána-
starfsemin er svo svívirðileg og
óeðlileg í alla staði að bóndinn
getur sig hvergi hrært og verð-
ur að lúta öðmm stéttum í kjör-
um og lífsvirðingu.
Ríkisvaldið hefur þrengt að
bóndanum. Skyldi nokkmm
manni finnast það eðlilegt að
jarðimar, hver einasta, séu svo
veðsettar, sem raun ber vitni?
Hefur ykkur dottið í hug að
skoða veðbókarvottorðin? Þau
em mjög þétt skrifuð. Allar aðr
ar stéttir hafa knúið fram kjara-
bætur með ýmsum meðulum.
Launþegar fengu launauppbæt-
ur. Svo vom landbúnaðar vör-
ur niður greiddar (og verða
sjálfsagt fram yfir kosningar en
varla lengur). Opinberir starfs-
menn fengu mikla launabót. Svo
fór að heyrast um verðstöðvun.
Þá tóku menn að hækka vömr
sínar, hver sem betur gat. Nema
bóndinn! Það er nefnilega nefnd
sem ákveður vömverð bóndans.
Niðurgreiðslur leysa engan
vanda, það vita allir að þær em
aðeins hálmstrá, sem viðkom
andi ríkisstjóra getur gripið til.
Ef einhverjir héldu að niður-
greiðslumar væm til hagsbóta
fyrir bóndann eða í hans þökk,
þá get ég fullyrt að svo er ekki.
Niðurgreiðslur era bændum að-
eins til tjóns og gefa almenningi
rangar hugmyndir um fram-
leiðsluverð, og þá þegar niður-
greiðsiuhi er hætt finnst' þess-
Þarna er raunverulega verið
að blekkja eða skulum við segja
múgsefja almenning í þeim til-
gangi að halda bóndanum niðri.
Ríkisvaldið staglast oft á því
hve verkföll séu neikvæð og á
allan hátt ósæmandi, er nokkur
von til þess að hinar vinnandi
stéttir aðrar en bændur falli frá
verkfalls hugmyndunum, þegar
hagur bóndans, sem aldrei hefur
Efnisskrá síðustu sinfóníu-
hljómleika var alrússnesk, en
ekki sérlega áhugaverð sem
slík. Flutt vora þrjú verk frá
áranum kringum síðustu alda-
mót, Pólovetsadansar úr ígor
fursta eftir Borodin, píanó-
konsert nr. 2 eftir Racli-
maninof og loks Myndir á
sýningu eftir Mússorgskí í
hljómsveitarbúningi Ravels.
Nei, það verður varla sagt, að
um spennandi efnisskrá hafi
verið að ræða, því að öll eru
þessi verk margþvæld, og raun
ar aðeins eitt þeirra, Myndir
á sýningu, getur talizt í flokki
meiri háttar tónverka. l>að
vantar raunar ekki að píanó-
konsert Rachmaninofs sé
glæsilega samansettur sem
glansnúmer. En hann er orð-
inn hræðilega gamaldags og
gömlu Hollýwoodtrikkin. sem
farið í verkfall og lætur sér
nægja það, sem ríkisvaldið
skamtar honum, er bágbom-
astar allra vinnandi manna og
jafnast oftast ekki á við hinn
mannsæmandi atvinnuleysis-
styrk sem heldur uppi fjölda
manns víðsvegar um landið, þó
svo að öll blöð séu full af at-
vinnu-auglýsingum.
Hér er orðin þörf á breyting-
um. Ríkisvaldinu ber skilyrðis-
laust að bera hag bænda fyrir
brjósti. Þar er ærið verkefni
eigi vel til að takast og komast
hjá alvarlegum árekstrum. Þó
segir mér svo hugur, að þeir
háu herrar séu ekki beint að
hugsa um bændur þessa stund-
ina heldur sinn eiginn hag. Sá
dagur mun koirta að bændur
vakna og rísa^upp sem einn
maður. Sé rikisvaldið að bíða
eftir því, þá lízt mér ekki á blik
una. Þá á eftir að hrikta í mörg-
um stólpanum. í þessu tækni-
þjpðfélagi er bóndinn að drag-
ast aftur úr. Varla er við öðm
að búast, þegar allt er gert til
þess að gera honum lífið erfið-
ara og binda hann böndum. Er
nokkuð vit í því að aðrar stéttir
skulu fá sínar kjarabætur á
kostnað bóndans eins og tíðkast
svo mjög hér á landi. Er það
einu sinni komu út tárum á
mörgu stúlkubami, verka
núorðið næstum eingöngu á
hláturtaugamar. Rögnvaldur
Sigurjónsson var einleikari í
þessu verki, og hann kann allt
sem til þarf við flutning þess
og getur leikið sér að öllum
nauðsynlegum blæbrigðum, að
ekki sé talað um tæknina, sem
er honum barnaleikur. Hins
vegar var Rögnvdldur langt
frá því í essinu sínu að þessu
sinni. í leik hans vantaði þá
snerpu. sem er hans aðalein-
kenni sem píanóleikara (þar
á hann sér raunar fáa líka) og
á köflum datt manni í hug, að
hann hefði helzt áhuga á að
ljúka þessu af sem fyrst. Sama
má raunar segja um hljóm-
sveitina, undir stjórn Wodizc-
kos. því að hún var allt of
devfðarleg og gat alls ekki
um nýtsömu einfeldningum að
á fætur bóndinn sé að* hækka vörur sin-
ar.
IHUÖMIEIKASAL
^tnr
Rússnesk rómantík
ekki hlægilegt, að háttsettir
opinberir starfsmenn skuli fá
tollfrjálsan innflutning bíla
sinna, á sama tima og bóndinn
borgar alt að kr. 66.000,00 í toll
af einni dráttarvél.
Reksturs kbstnaður hefur
stigið ótrúlega síðustu ár hjá
bændum landsins.
Framleiðslukostnaður land-
búnaðarins fer síhækkandi enda
annars vart að vænta þar sem
bændum er sífelt íþyngt meir
og meir með auknum álögum og
kvöðum.
Hvað hefur ríkisvaldið gert)
til að lækka framleiðslukostn- |
aðinn? Það er ekki langt siðan )
að innflytjendum var leyft að )
hækka álagningu á dráttarvél- j
um. Þá var söluskattur hækkað-j
ur og síðan álagning á vara- •
hlutum gefin frjáls. Eftir þessi
frægðarverk getur ríkisstjóm-!
in sannarlega verið upp með j
sér, sem hún og er. Það er nefni
lega enginn vandi að bjarga sér
fram yfir kostningar á verð-
stöðvun og niðurgreiðslum. En
þetta er skammgóður vermir.
Bændur landsins eru aðþrengd-
ari nú en oft áður, og nú munu
þeir standa saman sem einn
maður til þess að verja hags-
muni sína og lífsstarf.
nýtt þau fáu en ljósu tæki-
færi að láta ljós sitt skina.
Satt að segja hefði verið
meira gaman að heyra Rögn-
vald og hljómsveitina leika t.d.
Píanókonsertinn eftir Jón Nor-
dal, sem Rögnvaldur mun hafa
leikið nýlega i Noregi, en sá
konsert er ekki aðeins eini
íslenzki píanókonsertinn. held
ur þar að auki sérlega
skemmtilegt verk, sem má
leika aftur og aftur án þess
að valda leiða. Það er raunar
lífsspursmál. að íslenzk verk
séu lcikin oftar en einu sinni
og oftar en tvisvar. því aðcin«
með því móti er hægt að
sanna hvað þau eru. Nýtt verk.
sem aðeins er flutt einu sinm.
hefur næstum enga möguleika
á að sanna tilverarétt sinn, og
mætti þvi allt eins liggja
kyrrt í skrifborðsskrúffunni.
Leifur Þórarinsson