Tíminn - 28.12.1973, Blaðsíða 9

Föstudagur 2H. desembtM’
TÍMINN
9

V,
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tómas Karlsson.
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiöslusími 12323 — aug-
lýsingasfmi 19523. Askriftagjald 360 kr. á mánuöi innan lands,
i lausasölu 22 kr. eintakiö.
Blaöaprent h.f.

I
Hráolíuverðið tvöfaldað
Þau tiðindi hafa að vonum vakið mikla at-
hygli og ugg, að helztu oliuframleiðslurikin
samþykktu á fundi i Teheran i siðustu viku að
tvöfalda hráoliuverðið. Sú hækkun mun koma
til viðbótar þeim hækkunum á oliuverði, sem
áður voru orðnar. Ljóst er af þessu, að oliuverð
mun enn halda áfram að stórhækka á næstu
mánuðum og hafa ófyrirsjáanleg áhrif til verð-
hækkunar og samdráttar á mörgum sviðum.
í flestum löndum eru efnahagsmálin til nýrr-
ar endurskoðunar vegna þeirra afleiðinga, sem
fylgja hækkun oliuverðsins og oliuskortinum.
Fyrirsjáanlegt er, að mjög viða verður gripið
til hinna róttækustu aðgerða.
Hjá þvi verður vitanlega ekki komizt, að Is-
lendingar taki efnahagsmál sin til endurskoð-
unar með tilliti til þessara atburða. Verðbólga
hefur verið hér mikil á siðasta ári, og eiga er-
lendár verðhækkanir stærstan þátt i henni. Þvi
er þó ekki að neita, að sumar orsakirnar hafa
verið af innlendum toga spunnar.
Það er til dæmis óhjákvæmilegt, að þessir
nýju atburðir hafi veruleg áhrif á þá kaup-
gjaldssamninga, sem nú er unnið að. Það er
ekki ofsagt, að þeir hafi gjörbreytt viðhorfinu,
siðan samningaviðræður hófust. Opinberir
starfsmenn hafa gert sér þetta ljóst, og bera
nýir samningar þeirra og rikisins þess ljósan
vott. Þeir taka fullt tillit til þess nýja ástands,
sem hér hefur skapazt. Þess vegna er aðal-
áherzla lögð á það að bæta kjör hinna lægst-
launuðu, en vitanlega eiga þeir að hafa for-
gangsrétt, eins og nú er ástatt.
Fyrir launafólk skiptir nú tvimælalaust
mestu máli að reyna að tryggja það, sem hefur
áunnizt siðustu árin, jafnhliða þvi, sem stefnt
er að þvi að bæta hlut hinna lægstlaunuðu.
Þetta verður bezt gert með þvi að reyna að
halda verðbólgunni sem mest i skefjum. Al-
menn veruleg kauphækkun nú, myndi aðeins
verða vatn á myllu verðbólgunnar. Hún myndi
ekki veita launþegum neinar raunhæfar hags-
bætur, en gera erfiðleikana vegna oliumálanna
enn örðugri viðfangs.
Sú var tiðin, að forustumenn núverandi
stjórnarandstöðuflokka bentu óspart á það,
að verðbólgan væri ekki öðrum en bröskurum
til hags. Nú keppast þeir hins vegar við að auka
hana af öllum mætti. Morgunblaðið ræðst dag-
lega á opinbera starfsmenn fyrir að hafa ekki
samið um meiri almennar kauphækkanir.
Jafnframt reynir það að knýja aðra launþega
til sem mestrar kröfuhörku. Forráðamenn
Sjálfstæðisflokksins hafa það ekki sér til af-
sökunar, að þeir viti ekki hvað þeir eru að gera.
Ofstæki þeirra er hins vegar svo mikið, að þeir
hika ekki við að reyna að magna verðbólgueld-
inn, ef það gæti orðið til þess að gera rikis-
stjórninni örðugra fyrir.
Að óreyndu verður þvi ekki trúað, að þessi
áróður leiðtoga Sjálfstæðisflokksins beri til-
ætlaðan árangur. Almenningur sér, hér eins og
annars staðar, að oliumálin hafa skapað nýjan
og mikinn vanda, sem enn er ekki séð fyrir
endann á. Þess vegna verður nú að sýna gætni
og ábyrgð. Þannig getur þjóðin bezt mætt þeim
erfiðleikum, sem biða framundan. En jafn-
hliða hvetur þetta til þess, að reynt sé að gera
tekjuskiptinguna réttlátari með þvi að bæta
hlut þeirra, sem verst eru settir. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Ráðstefna Araba
og ísraelsmanna
** Erfitt sáttastarf risaveldanna
Hinn 21. þess mánaðar hófst
i Þjóðabandalagshöllinni i
Genf friðarráðstefna
Arabarikjanna og tsraels.
Ráðstefnan stóð að þessu sinni
ekki nema i tvo daga. en þá
var ákveðið að fresta henni
fram yfir áramót, m.a. með
tilliti til þingkosninganna,
sem fara fram i tsrael 31. þ.m.
Sá árangur náðist strax. að
skipuð var nefnd herforingja
frá Israel og Egyptalandi.
sem fjalla skal um brott-
flutning þessara aðila frá
Súezskurði. en fullt samkomu-
lag hefur enn ekki náðst um
svokallaða vopnahléslinu,
eins og siðar verður vikið að.
Þrátt fyrir þetta samkomulag
verður ekki sagt, að friðsam-
legur blær hafi hvilt yfir þess-
um fyrsta þætti ráðstefn-
unnar. Eitt væntanlegra þátt-
tökurikja, Sýrland, neitaði á
siðustu stundu að senda
fulltrúa, og mun ástæðan m.a.
hafa verið sú, að lsrael hafi
borið fram körfur um lista yfir
herfanga.sem Sýrland neitaði
að afhenda. Liklegt er þó taliö,
að Sýrland taki þátt i fram-
haldi ráðstefnunnar. Fulltrúar
viðstaddra deiluaðila fluttu
allir ræðu og var tónninn ekki
með neinum sáttablæ. Eink-
um var Ebba Eban, utan-
rikisráðherra tsraels,
ósveigjanlegur i málflutningi
sinum, þvi að hann gaf óspart
til kynna, að tsrael myndi
aldrei láta öil herteknu svæðin
af hendi. Þá myndi ísrael ekki
veita neinum hlutdeild að
stjórn Jerúsalem. Utanrikis-
ráðherra Egyptalands, Ismail
Fahmy, stimplaði ræðu Ebans
sem kosningaræðu og taldi
hana afsakanlega frá þvi
sjónarmiði. Nokkurt dæmi um
andrúmsloftið á ráðstefnunni
er það, að utanrikisráðherra
tsraels neitaði að sitja við
hliðina á hinum auða stóli
Sýrlands, en fulltrúarnir sitja
við hringborð. Niðurstaðan
varð sú, að breytt var um
sætaröðun, og varð hún
endanlega þessi: Sameinuðu
þjóðirnar, tsrael, Sovétrikin,
Sýriand, Jórdania, Banda-
rikin, Egyptaland. Eins og
þessi upptalning ber með sér,
verða þátttökuaðilar i ráð-
stefnunni sjö, en aðeins sex
mættu að þessu sinni. Siðar er
hugsanlegt, að fleiri bætist
við, eins og Libanon, sem á
landamæri að tsrael, og
frelsishreyfing Palestinu-
Araba. Fyrst um sinn verður
ráðstefnan aðeins bundin við
þau riki, sem hafa átt i
hernaðarátökum fyrir botni
Miðjarðarhafsins, ásamt
risaveldunum tveimur og
Sameinuðu þjóðunum.
FRIÐARRÁÐSTEFNA
Arabarikjanna og ísraels var
kölluð saman á grundvelli
ályktunar Oryggisráðsins frá
22. október siöastl,, en hún
gengur venjulega undir
nafninu ályktun 338. Ályktun
þessi var samþykkt sam-
hljóða eftir að Bandarikin og
Sovétrikin eru búin að koma
sér saman um efni hennar að
tjaldabaki. Efni ályktunar-
innar var þriþætt. t fyrsta
lagi voru striðsaðilar hvattir
til að hefja vopnahlé tafar-
laust. t öðru lagi voru þeir
hvattir til að framfylgja fyrir-
mælum ályktunar öryggis-
ráðsins 242 frá 22. nóvember
1967. 1 þriðja lagi voru þeir
svo hvattir til að hefja
viðræður á framangreindum
grundvelli um varanlega
lausn deilunnar.
Deiluaðilar urðu við þeim
tilmælum, að hefja vopnahlé,
en þó dróst það i 2-3 daga að
það kæmist á til fuilnustu.
Astæðan var sú, að tsraels-
menn töldu sig þurfa að
styrkja stöðu sina á vestari
bakka Súezskurðarins, og
héldu þvi áfram hernaðarað-
gerðum þar. Egyptar hafa
siðan krafizt þess, að vopna-
hléslinan verði miðuð við vig-
linuna 22. október, þegar
umrædd ályktun var sam-
þykkt, en tsraelsmenn hal'a
talið.aðhún eigi að miðast við
þann tima, þegar l'ullt vopna-
hlé komst á, Viðræður hófust
um þetta milli herforingja frá
báðum aðilum, en þegar þær
báru ekki árangur, hættu
Egyptar þátttöku i þeim. Þær
hafa nú verið hafnar að nýju á
vegum ráðstefnunnar i Genl',
eins og áður sgir.
Mikið þóf hefur verið um
það, hvaða aðili ætti að kalla
ráðstefnuna saman. Arabar
hafa viljað láta Sameinuðu
þjóðirnar, eða nánar tiltekið
Oryggisráðið, veita ráðstefn-
unni forustu. ísraélsmenn
hafa verið þvi mótfallnir, þar
sem þeir telja Araba og
fylgisrfki þeirra ráða yfir
Sameinuðu þjóðunum. Ilinn
15. þ.m. samþykkti Oryggis-
ráðið að boða til ráðstefn-
unnar, en allir fulltrúar
rikjanna, sem eiga fast sæti i
Oryggisráðinu, sátu hjá við
þá atkvæðagreiðslu og taldi
framkvæmdastjóri S.þ. sér
ekki mögulegt að hefjast
handa undir þeim kringum-
stæðum, Niðurstaðan varð sú,
að tsraelsmenn fengu þvi
framgengt, að Bandarikin og
Sovétrikin boðuðu sameigin-
lega til ráðstefnunnar og
veittu henni forstöðu, en Sam-
einuðu þjóðunum væri boðin
aðild að henni og fram-
kvæmdastjóri þeirra setti
hana. Forustan hvfldi hins
vegur iill á risaveídunum
tveimur.
Það mun hafa verið ósk
Araba, og einnig Breta og
Frakka, að öll rfkin, sem eiga
fast sæti f Oryggisráðinu, ættu
aðild að ráðstefnunni. tsraels-
menn voru hins vegar mót-
fallnir þátttöku Breta og
Frakka. Kfnverjar munu ekki
hafa látið uppi neina ósk i
þessum efhum,
ALYKTUN Oryggisráðsins
frá 22. nóv. 1967, sem venju-
lega gengur undir nafninu
ályktun 242, myndar eins
konar dagskrá fyrir ráðstefn-
una, enda var þessi tillaga
samþykkt af báðum aðilum á
sinum tima. Aðalefni hennar
er þetta: tsraelsmenn skili
aftur landsvæðum, sem þeir
hertóku i styrjöldinni 1967.
Palestfnu-Arabar fái réttláta
lausn mála sinna. Sjálfstæði
allra rikja i þessum heims-
hluta skal viðurkennt og þeim
tryggður friður innan öruggra
landamæra.
Kins og búast mátti við,
hafa deiluaðilar túlkað þessa
ályklun mismunandi. Það hef-
ur ekki dregið úr ágreiningn-
um, að tillagan var samþykkt
á fjórum tungumálum, og ber
textum ekki saman. Sam-
kvamit l'ranska og rússneska
textanum ber tsraels-
mönnum að skila öllum her-
teknum , svæðum, en sam-
kvæmt enska lextanum ber
þeim að skila svæðum, sem
þeir hertóku, en þar vantar, að
greinilega sé tekið Iram, að
um öll svæðin sé að ræða. 1
þetta orðalag hengja Israels-
menn^ig og segjast ekki þurl'a
að skila öllum svæðunum
samkvæmt ályktun 242.
Þetta verður áreiðanlega
eitt mesta deilumálið á ráð-
stefnunni. Arabarikin munu
krefjast þess, að Israel skili
öllum herteknu svæðunum, en
tsrael mun aðeins vilja skila
nokkrum hluta þeirra. Þessa
afstöðu mun tsrael m.a.
byggja á þvi, að það þurfi að
fá verjanleg landamæri, en
um slikt sé ekki að ræða, ef
öllum herteknu landsvæðun-
um verði skilað.
Annað mikið deiluefni verða
yfirráðin yfir Jerúsalem.
Fram að júnistyrjöldinni 1967.
heyrði arabfski hlutinn af
Jerúsalem undir Jórdaniu.
Arabarikin munu krefjast
þess, að þau fái yfirráð þess
hluta borgarinnar f sinar
hcndur. Ekki sizt mun Feisal
konungur Saudi-Arabiu fylgja
þessari kriilu fram af trúar-
legum ástæðum.
Þriðja deiluefnið verður svo
framtiðarlausn á málum
Palestinu-Araba. Ef til vill
mun það reynast vanda-
samast. Sú hugmynd virðist
eiga talsverðu fylgi að fagna,
að Palestinu-Arabar, fái að
stofna sérstakt rfki i þeim
hluta Palestinu, sem féll
Jórdaniu i skaul, þegar
tsraelsrfki var stofnað, en
tsrael hertók i júnistyrjöldinni
1967. Bæði tsrael og Jórdanfa
munu þó andsnúin þessari
hugmynd. Jórdania gerir til-
kall til að fá þetta land aftur.
Mikili agreiningur virðist vera
um þetta efni milli Jórdanfu
annars vegar og flestra
annarra Arabaríkja hins veg-
ar.
Af hálfu Arabarikjanna er
nú minni fyrirstaða en áður
varðandi viðurkenningu á
tsrael, ef samkomulag næst
um framangreind atriði. Þá
munu þau einnig fús til að
fallast á, að gæzlulið frá
Sameinuðu þjóðunum verði
staðsett beggja megin þeirra
landamæra, sem samið
verður um, og öryggi þeirra
tryggt á þann hátt.
Þ.Þ.