Tíminn - 30.06.1974, Blaðsíða 11

Sunnudagur 30. júni 1974.
TÍMINN
11
Áhætta
í sambandi við
nálarstungu
meðhöndlun
Hvalir að deyja út?
— ágreiningur á hvalveiðifundinum
Siöastliðin tvö ár, hafa þúsund-
ir Bandarikjamanna leitaö sér
lækninga, viö ýmsum sjúkdóm-
um, og gengiö undir nálarstungu-
meöhöndlun. Listinn yfir
sjúkdómana viröist endalaus, allt
frá opnum sárum til tauga-
sjúkdóma. Þó að málsvarar
hinnar fornu kinversku nála-
lækningar, varist aðlofa árangri i
hverju tilfelli, fullvissa þeir nær
alltaf sjúklingana um að aðferðin
sé algjörlega hættulaus og örugg.
En i bandaríska Læknablaðinu
(Journal of the American
Medical Association) kom fram
fyrir stuttu slðan, lýsing á nýleg-
um tilfellum, þar sem nálar-
stunguaðferðin ekki aðeins brást,
heldur var völd að alvarlegum
aukaverkunum (eftirahrifum?)
A siðasta ári var safnað saman
sjúkdómssögu slíkra sjúklinga,
en þaö gerðu læknarnir Harold
Green frá Virginia, og Burton S.
Epstein og Bernard Grand frá
Washington, D.C Sjúklingarnir
höföu allir fengið nálarstungu-
meðhöldlun i Virginia og
Columbia, þar sem mönnum, sem
ekki hafa læknamenntun, er leyft
að stunda nálalækningar.
Mikið er rætt og rifizt um oliu á
þessum róstusömu tímum. Langt
er siðan farið var að hagnýta oliu
i smáum stil á oliulindasvæðum,
en allt frá grárri forneskju og
fram á miðja 19. öld var viður
langsamlega mesti aflgjafinn.
Eldsneytið og viðarkolin voru
sótt I skógana. Vaxandi þörf á
viði, m.a. til málmbræðslu, leiddi
viða til skógareyðingar og upp-
blásturs. Siðan um 1850 hafa kol
og olia, þ.e. ævagamlar jurtaleif-
ar I jörð, veriö aðalaflgjafinn æði
viða. Notkun kola var rikjandi
þangað til um 1965, en siðan olia.
Náttúrulegt gas er einnig mikil-
vægtsumsstaðar. Talið er, að kol
séu nú 30-40% aflgjafa veraldar,
olia 40-50% en gas um 10%. 1 sum-
um löndum er vatnsafl allmikið
notað, t.d. hér og I Noregi. Notkun
kjarnorku fer vaxandi, en er að-
eins fá % ennþá. Sumir spá að
hún nægi helmingi af orkuþörf
heimsins um næstu aldamót, en
ennþá eru menn i vandræðum
með hvaða gera skuli við hættu-
leg úrgangsefni kjarnorkufram-
leiðslu.
Ræðum nú ögn um oliuna. Helzt
er talið, að mestöll olia sé mynd-
uð af gróðri hafsins, einkum
þörungum. Þegar jurtirnar deyja
og setjast á botn sjávar, byrja
örsmáar lifverur að sundra þeim
(brjóta niður), en til þeirrar
starfsemi þarf súrefni. Þegar það
þrýtur, hættir starfsemi flestra
bakterianna — og annarra lif-
vera. Til eru þó bakteriur, sem
þrifast og starfa án súrefnis. Þær
lifverur umbreyta smám saman
plöntuleifunum ioliu. Við boranir
Lækningastofur þessara manna
hafa blómgazt og hafa þeir nóg að
gera.
í tveim af þessum sjúkdóms-
tilfellum höföu langar nálar
gengiö inn i lungun. 58 ára gömul
kona hafði leitað til nálarstungu-
sérfræðings vegna langvarandi
taugagigtar. Fljótlega eftir aðra
meðferðina, sem hún fékk, en þá
var margföldum nálum stungið i
bak hennar, fékk hún verki i
brjóstiö og átti hún erfitt með
andardrátt. Læknar á slysa-
varðstofunni, uppgötvuðu vökva i
brjóstholi konunnar og náðu
nærri hálfpotti af blóði. Og af
völdum fylgikvilla, varð konan að
liggja á sjúkrahúsi i tvær vikur.
önnur kona, 64 ára, fór til
nálarstungusérfræðings, vegna
bólgins handleggs sem var af-
leiðing af brjðstholsuppskurði.
„Hann byrjaði að stinga nálum i
handlegginn” sagði konan, „ég
átti i erfiðleikum með að skýra út
fyrir honum, að mér hefði áður
verið sagt að forðast allar nálar-
stungur I sjálfan handlegginn.
Hann hélt þó áfram, og þetta olli
mér töluverðum sársauka.”
Arangur meðhöndlunarinnar var
meiri bólga og meiri sársauki.
á botni Svartahafs og Mexikóflóa
hefur verið hægt að rannsaka,
hvernig ummyndanirnar fara
fram. 1 ljós hefur komið, að fyrstu
merki um oliu finnast á fárra
metra dýpi niðri við botninn.
Reynt er að ákveða aldur jarðlag-
anna á botninum, þar sem borað
er. Virðist liklegast, að það taki
plöntuleifarnar 3-9 þúsund ár að
verða að oliu. Ekki er fært að
vinna nýmyndaða oliuna, þvi það
er of litið af henni og droparnir of
smáir. Það er fyrst er þungi jarð
laganna yfir oliulaginu er orðinn
svo mikill, að olian pressast út úr
myndunarjarðlaginu, að nægilegt
magn er fyrir hendi til vinnslu.
Olian er varla unnin úr lögum
yngri en milljón ára gömlum, svo
þó að olia myndist lika nú á tim-
um, er naumast hægt að vinna
hana (með núverandi tækni) fyrr
en eftir milljón ára eða meira!
Enginn veit, hve mikil olia mynd-
ast árlega, eða t.d. á einni öld.
Olía finnst á nýjum svæðum, nú
t.d. i Norðursjó, og á sennilega
eftir að finnast viðar. Samkvæmt
þeim oliulindum, sem hingað til
hafa fundizt, hefur verið gizkað á,
að 80% af vinnanlegri oliu verði
þurrausin um næstu aldamót eða
fyrr. Sumir telja elztu oliu i jarð-
lögum 450 milljón ára gamla, og
ef siðar hefur myndazt álika mik-
ið, mætti ætla að 650 tonn af oliu
myndist árlega. Allt eru þetta
ágizkanir, einnig það að nú séu til
um 280 þúsund milljónir tonna af
oliu i heiminum. Lika hefur verið
gizkað á, að með núverandi oliu-
notkun taki það aðeins 12 sekúnd-
ur að brenna álika mikilli oliu og
árlega myndast á jörðunni! Er nú
Eitt dæmi i viðbót segir frá 45
ára gömlum manni, sem þjáðist
af ofnæmi og sifelldum astma-
köstum. Hann ákvað að hætta við
meðulin, sem hann tók venjulega
og reyna nálastunguaðferðina.
Þegar hann kom i sjöttu
meöhöndlunina, varð hann allt I
einu að berjast við að ná andan-
um. Til allrar hamingju var
uppgötvað af læknum, að
maðurinn hafði fengið ofnæmis-
kast og fyrirskipuðu þeir þegar
súrefnisgjöf og adrenalin. Siðan
var honum i skyndi ekið á sjúkra-
hús þar sem hann i fleiri daga
varð að vera undir nákvæmu
eftirliti (I gjörgæzlu). ,,,Það er
ekki aðeins sennilegt að nálar-
stungumeðhöldunin hafi algjör-
lega mistekizt” sögðu læknarnir
Carron, Epstein og Grand, „þvi
þaö sem bjargaði lifi þessa
manns var, að læknir var
viðstaddur og áttaði sig strax á
hvaö var að manninum”.
Arangur könnunnar læknanna
þriggja varð til þess að læknar
vara nú fólk eindregið við að
gangast undir nálarstungu-
meðhöndlun, nema eftir ná-
kvæma læknisrannsókn — og
undir beinni umsjón læknis. Og
eins að allar nálarstungu-
lækningastofur hafi stöðugt sam-
band við nærliggjandi sjúkrahús,
svo að hægt sé að leita til þess
meö stuttum fyrirvara ef
eitthvað kemur fyrir. Eins hvöttu
læknarnir til, að öllum sjúkling-
um sé gerð ljós sú áhætta, sem er
samfara nálastungumeðhöndlun.
og fer
mikið hugsað um að spara oliuna
og finna betri aðferðir, bæði við
brennslu og vinnslu. 1 sumu
flögubergi oliusvæðanna er mjög
mikið af oliu, en dýrt er að vinna
hana úr þvi. Til að vinna 1 tunnu
(160 1) af oliu úr flögubergi, þarf
að brjóta og mylja 1,5 tonn. Við
framleiðslu einnar milljónar
tunna af oliu á dag, yrði úrgang-
urinn 1,5 milljón tonn. Mikið er til
af kolum i jörðu, sem nota mætti i
stað oliu. Ýmsir erfiðleikar eru þó
á þvi að vinna og vota kynstur af
kolum. Vinnan i kolanámunum er
erfið, óholl og óhreinleg og oft
hættuleg. Kol menga loftið við
brennslu, en þá rjúka út i loftið
brennisteinn og kolsýringur, ryk
o.fl. varasöm efnasambönd. Við
brennslu þriggja milljarða tonna
af kolum (svipað magn og nú er
notað á ári), fara út i loftið um 500
tonn af úrani, en þau 500 tonn
svara til fjórðungs af þvi úrani,
sem nú er notað til kjarnorku-
framleiðslu árlega. Ef kol eru
notuð, þarf þúsund megawatta
aflstöð tvær milljónir tonna af
kolum ár ári. Organgurinn er
mikill, þ.e.aska og gjall.
Olia, kol og kjarnorka eru ekki
allt! Mikið er reynt að finna nýja
aflgjafa og auka nýtingu eldri afl-
gjafa. Nefna má vatnsafl, jarð-
hita,orku sólargeisla og sjávar-
falla o.fl. Og ekki sizt, að nýta alla
orku miklu betur en nú er gert.
Við tslendingár stöndum vel að
vigi með vatnsaflið og jarðhitann.
Helzta heimildarrit greinarinn-
ar er „Naturens Verden”, 4. hefti
1973 og 2. hefti 1974.
— I.D.
NTB-London. Arlegur fundur al-
þjóðlegu hvalveiðinefndarinnar
hófst i London I gær, og eins og
búizt hafði verið við, kom strax til
ágreinings á milli fulltrúa Banda-
rikjanna og Japans. Fundurinn
hófst i ráðstefnuhúsi við Thamesá
og úti fyrir efndu samtök dýra-
vina til mótmælaaðgerða. 1 ráði
var að skutla plasthval á Thames
i þann mund, sem fulltrúarnir
komu til fundar, en hvalurinn
sprakk áður en hann komst á flot.
Bandarlkjamaðurinn Robert
White lagði i gær á ný fram tillögu
um að hvalveiðum skuli hætt i tiu
á* i þvi skyni að bjarga hvala-
stofninum, en i fyrra lögðu
Bandarikjamenn einnig fram til-
lögu um algjöra friðun. Fujiza
leiðtogi japönsku fulltrúanna
lagðist gegn bandarisku tillög-
unni, þrátt fyrir að náttúru- og
dýraverndarsamtök hefðu hótað
að kaupa ekki japanskar vörur,
hættu Japanir ekki hvalveiðum.
Bandarikjamenn og samtök
dýraverndarmanna leggja á-
herzlu á að hætta sé á að hvölum
verði útrýmt, verði ekki gripið til
róttækra ráðstafana þeim til
verndar. Gagnrýni beinist eink-
um að Japönum og Sovétmönn-
um, sem veiða samanlagt 80%
alls þess hvals, sem á land kemur
árlega. Norðmenn, Islendingar,
Astraliumenn, Brasiliumenn og
Suður Afrikubúar veiða 20%.
Japanski fulltrúinn visaði á bug
kröfunni um friðun og hélt þvi
fram, að ekki væru fyrir hendi
nægileg gögn þvi til sönnunar, aö
hvalir væri að deyja út. Fujiza
lagði áherzlu á, að 10% af þeirri
eggjahvitu, sem Japanir neyta, fá
þeir úr hvalkjöti og að 50.000
manns vinna við hvaliðnaðinn.
Margir hafa bent á, að hvala-
stofninn sé hættulega litill orðinn.
Sumir visindamenn telja, að
takmarkað bann við hvalveiðum
geti nægt til að bjarga stofninum
frá að deyja út.
Fyrstir á
morgnana
Kosninga
sióðu
Framundan eru örlagarikar
kosningar, sem ekki er hægt að komast
hjá að kosti mikið fé. Þeir stuðningsmenn
Framsóknarflokksins i Reykjavik, sem
styrkja vilja flokkinn með einhverjum
fjárframlögum eru vinsamlegast beðnir
að hafa samband við flokksskrifstofuna,
Hringbraut 30, simi 24480.
Leggjum ekki fjöregg þjóðarinnar
í lófa Haag-dómstólsins
x B
Olían kemur