Tíminn - 02.08.1974, Blaðsíða 3

Föstudagur 2. ágúst 1974.
TÍMINN
3
Þriggja daga þjóð-
hótíð í Reykjavík
OÓ—Reykjavik. — Reykvikingar
minnast landnáms Ingólfs fyrir
1100 árum með veglegum hátiða-
höidum um næstu helgi. Hefjast
hátiðahöldin laugardaginn 3.
ágúst og standa yfir fram á
mánudagskvöld. Dagskrá verður
fjölbreytt alla dagana, enda
stendur nú mikill undirbúningur
yfir.
Hátiðin hefst þegar á laugar-
dagsmorgun með barnaskemmt-
unum við nokkra skóla borgar-
innar. Visast til auglýsinga um,
hvar og hvenær barnaskemmtan-
irnar verða.
Klukkan 1.30 hefst hátiðasam-
koma við Arnarhól, en þar er ver-
ið að koma fyrir miklu útileik-
sviði. Þar leika lúðrasveitir ætt-
jarðarlög og kl. 14.00 hefst sam-
hljómur kirkjuklukkna höfuð-
borgarinnar og hátíðin verður
sett. Hlaupari kemur siðasta
spölinn með eldinn, sem tendrað-
ur var á Ingólfshöfða og hlaupið
er með til Reykjavikur, og tendr-
ar bál við styttu Ingólfs á Arnar-
hóli, og þar mun loga fram að
Kleppsmólið
óleyst enn
— 30 sjúklingar sendir heim
— heilbrigðisráðherra beitir
sér fyrir lausn
—hs—Rvik. Gæzlumenn á
Kleppsspitalanum munu hefja
störf á ný kl. 3.30 i dag, ef gengið
verður að ákveðnum skilyrðum,
nokkurs konar gagntilboði, sem
þeir hafa sent heilbrigðisráð-
herra. Ráðherra fór fram á það i
gær við gæzlumenn, eða réttara
aðstoðarmenn við hjúkrun, að
þeirynnu fram að næstu mánaða-
mótum, en hann myndi beita
áhrifum sinum til að koma launa-
málum þeirra i lag. Ef það hefði
ekki tekizt fyrir 1. september,
gætu þeir hætt störfum og upp-
sagnafrestur yrði ekki fram-
lengdur frekar.
Algjört neyðarástand rikti á
Kleppsspitalanum i gær vegna
fjarveru þessara 25 gæzlumanna,
sem lögðu niður vinnu vegna
óánægju með launakjör sin, svo
sem áður hefur verið sagt frá hér
i blaðinu. Að sögn Þórunnar Páls-
dóttur, forstöðukonu spitalans,
voru strax sendir heim 30
sjúklingar, en i fyrrinótt gegndu
sérfræðingar i geðsjúkdómum
störfum gæzlumannanna. Ef
áframhald verður á þvi, verður
kostnaður við rekstur spitalans
liklega nokkuð mikill, þvi ekki
eru þeir i 14., hvað þá 12. launa-
flokki, sérfræðingarnir. Vegna
uppsagna starfsmannanna hefur
hlotizt talsverður kostnaður að
auki, svo ekki sé minnst á óþæg-
indin og hversu óæskilegt það er
fyrir alla aðila að nauðsyn beri til
að senda sjúklingana heim áður
en þeir hafa jafnvel náð fullum
bata.
1 viðtali við Höskuld Jónsson,
ráðuneytisstjóra i fjármálaráðu-
neytinu i gær, kom það fram, að
telji menn sig ranglega flokkaða,
sé hægt að kæra til kjaranefndar.
Sagði hann engan ágreining vera
mtlli starfsmannafélags rikis-
stofnana og ráðuneytisins, og þvi
væri málið ekki rekið á þann veg.
Einstaklingar eða einstakir
starfshópar geta hins vegar ekki
rekið mál fyrir kjaranefndinni.
Hrafn Magnússon hjá starfs-
mannafélagi rikisstofnana sagði,
að þeir væru ekki opinber aðili
fyrir gæzlumenn, þar sem ekki
hefði verið haft samráð við þá,
auk þess sem litið væri svo á að
samningurinn milli starfsmanna-
félagsins og ráðuneytisins væri
gildur. Sagði hann að starfs-
mannafélagið væri tilbúið til við-
ræðna um þetta mál, ef ráðuneyt-
ið vildi en svo virtist hins vegar
ekki vera.
Vegna þess, að samningur
starfsmannafélagsins og fjár-
málaráðuneytisins er gildur,
þrátt fyrir prentvillupúkann við
vélritun samninganna, er það
ekki þeirra mál að leysa þennan
hnút. Hins vegar hefur
heilbrigðisráðuneytið tekið að sér
að reyna að leysa þetta, og
spurningin er hvort það getur
gengið að skilyrðum gæzlu-
manna, sem þeir samþykktu að
setja eftir fund sem þeir héldu i
gær. Það kemur væntanlega i ljós
i dag.
miönætti á mánudag, er hátiðinni
lýkur. Við Arnarhól flytur borg-
arstjóri ræðu og flutt verður sam-
felld söguleg dagskrá er Berg-
steinn Jónsson tók saman, og flutt
verður tónverk, er Jón Þórarins-
son samdi I tilefni þjóðhátiðarinn-
ar. Biskup minnist aldarafmælis
þjóðsöngsins.
Kl. 20.00 hefst kvöldskemmtun
viö Arnarhól, og verður þá flutt
margskonar efni i tali og tónum.
M.a. munu leikarar LR flytja at-
riði úr gömlum revium, Gunnar
Thoroddsen minnist aldar-
gamallar stjórnarskrár og þjóð-
dansar verða sýndir, svo eitthvað
sé nefnt. Siðar um kvöldið verður
dansað við nokkra skóla borgar-
innar.
A sunnudag verða hátiðamess-
ur i öllum kirkjum borgarinnar,
og kl. 14.00 verður helgistund i
Grasagarðinum i Laugardal. Kl.
15.00 hefst síðan samkoma á
Laugardalsvelli þar sem fram fer
hljóðfæraleikur, iþróttakeppni Qg
sýnt verður fallhlifastökk, en
hvað forvitnilegast af þvi, sem
þar fer fram, verður sjálfsagt
skákkeppni með lifandi taflmönn-
um, en fótboltavöllurinn verður
notaðursem skákborð. Þar eigast
við þeir Friðrik Ólafsson stór-
meistari og skákmeistari Noregs,
Svein Jóhannessen. Um kvöldið
verður knattspyrnukeppni milli
Reykjavikur og Kaupmanna-
hafnar og jafnframt hátiðasam-
koma I Dómkirkjunni i tilefni
aldarafmælis þjóðsöngsins. M.a.
flytja þar erindi Andrés Björns-
son útvarpsstjóri og Jón
Þórarinsson tónskáld.
A mánudag verða enn barna-
skemmtanir við skólana og sið-
degisskemmtun verður við
Arnarhól. Þar flytur Vilhjálmur
Þ. Gislason minni Reykjavikur,
kórsöngur verður þar og einsöng-
ur og flutt verða atriði úr gömlum
revium.
Um kvöldið verður enn
skemmtun við Arnarhól til að
stytta fólki stundirnar fram á
kvöldið, en þá verður dansað á
Lækjartorgi, i Austurstræti og
Vonarstræti. Kl. 1.00 um nóttina
verður hátiðinni slitið með mikilli
flugeldasýningu sem verður skot-
iö upp frá Arnarhóli.
Sýningar verða i leikhúsum
borgarinnar i tilefni þjóðhátiðar-
innar. Á sunnudag heldur
Kammerhljómsveit Reykjavikur
hljómleika i sýningarhúsinu á
Klambratúni, og á föstudags-
kvöld, verða sýndir þjóðdansar i
Þjóðleikhúsinu og I Fossvogs-
skóla verður sýning á vinnu nem-
enda úr sögu þjóðarinnar I 1100
ár.
Handritasýningin í
Árnagarði
Troðfullt
á hverjum
degi
OÓ—Reykjavik. — Vegna mikill-
ar aðsóknar að handritasýning-
unni i Árnagarði hefur verið
ákveðið að fjölga sýningardög-
um, og verða handritin til sýnis
dagiega kl. 2 til 4. Eftir að sýning-
in var opnuð var aðsókn heldur
treg fyrst i stað, jafnvel þótt ekki
væri opið nema þrjá daga i viku
hverri, en undanfarið hefur að-
sóknin aukizt svo að sýningarsal-
urinn er troðfullur á hverjum degi
; og er þvi gripið til þess ráðs, að
fjölga sýningardögunum.
Sýningin er sérstaklega helguð
landnámi lslands og sögu þjóðar-
innar á fyrri öldum og gefur
þarna að lita mörg fögur og
merkileg handrit sem nýlega eru
komin heim frá Danmörku.Kom-
in er út sýningarskrá á þrem
tungumálum, en fyrst i stað var
skráin eingöngu á Islenzku.
Um miðjan mánuðinn kemur út
á vegum stofnunar Arna Magnús-
sonar hátiðarútgáfa af Land-
námu. I þeirri bók sem er 710 bls.
að stærð eru öll handrit Land-
námu, sem máli skipta.
Fornt skinnhandrit, sem notað hefur verið I fatasnið.
Einmenningskjördæmi eru bezt
A Þjóðhátlðardaginn birti Mbl. útdrátt úr ræðu, sem Bjarni
Benediktsson flutti 21. janúar 1953. Ræða þessi fjallaði um endur-
skoðun stjórnarskrárinnar. 1 ræðunni sagði Bjarni m.a.:
„Þvi lengur sem ég hef setið á þingi og þvi betur sem ég hef virt
fyrir mér gang mála hér og annars staöar, þar sem ég hef reynt að
fylgjast með, er ég sannfærðari um, aö bezta
skipanin i þessum efnum eru einmennings-
kjördæmi með meirihlutakosningu.
Segja má að visu, að hlutfallskosningar hafi
reynzt skaplega á Norðurlöndum, en viöast
hvar annars staðar hafa þær reynzt mjög illa,
og iþeim iöndum, þar sem lýöræði hefur staðið
lengst og náð mestum þroska, eins og i hinum
engilsaxnesku löndum, hafa ætið verið meiri-
hlutakosningar, og tiliögur um breytingar á
þvi fyrirkomulagi aldrei náð aimennu fylgi.
Flest samtök almennings hér á landi hafa meirihlutakosningu um
val stjórnenda sinna. Verkalýösfélögin, og Alþýöusambandiö hafa
með öllu reynzt ófáanleg til þess að taka upp hlutfallskosningar, óg
er þvi borið viö, að of mikil ringuireiö og stjórnleysi mundi leiða af
slikri kosningaaðferö. Gefur það þá auga leið, af hverju þeir, sem
standa fastast á móti þessari kosningaaðferð I verkalýösfélögunum,
viija einmitt koma henni á og viðhalda henni um kosningar til
Alþingis.
Eins er um kosningar i samvinnufélögum og flestum öðrum
félagsskap hérlendis. Ef menn vildu almennt taka upp hlutfalls-
kosningar og einnig þar, sem þeir sjálfir eru sterkastir, væri
skiljanlegt, að þeir vildu einnig hafa sömu aðferð um skipan
Alþingis. Hitt er nánast óskiljanlegt, nema um skemmdarverk sé
að ræða, að þeir, sem berjast meö hnúum og hnefum á móti hlut-
failskosningum I þeim félagsskap, sem þeir sjálfir hafa ráðin I og
er annast um, að einmitt þeir skuli heima hlutfallskosningar viö
skipan sjálfrar löggjafarsamkomu þjóðarinnar”.
Samstæðari meirihluti
Bjarni Benediktsson sagði ennfremur:
„Það er að vísu mikilsvert, aö sem flest sjónarmiö komi fram á
Alþingi. Hinu má ekki gleyma, að ein aðalskyida þingsins er að sjá
landinu fyrir rikisstjórn og löggjöf, svo aö stjórnin geti fariö skap-
lega úr hendi. Þetta verður ekki gert til frambúöar. svo að vel fari,
nema samstiiltur meirihluti sé að baki rikisstjórnarinnar á Alþingi.
Minnihlutastjórn er mesta neyöarúrræöi og samsteypustjórnir
eiga aö visu stundum rétt á sér, en eru ekki hollar til lengdar. Bezta
stjórnarfarið verður, ef við ákveðna er aö sakast um þaö, sem
miður fer.
Liklegast er, aö svo veröi, ef ákveðinn meirihluti er á Alþingi.
Miklu meiri líkur eru fyrir siikum meirihluta, ef einmenningskjör-
dæmi eru, heldur en ef hlutfallsskosningum er beitt, hver aðferö
sem að öðru leyti kann aö vera við höfö.
Sumir segja, aö bæta megi úr þessum ágalla hlutfallskosninga
með listasamsteypum flokkanna. SHkar samsteypur eru þvert á
móti óheppilegar. Hitt er miklu eðlilegra, að þeir sem saman ætla
að vinna, gangi saman I einn flokk eða semji beinlinis um sameigin-
leg framboö i tilteknum kjördæmum eða I heild, svo aö þjóðin geti
fyrir fram séð og áttað sig á, hvaö Iboöi er og hvað til stendur.
Það er rétt, að litlum flokkum er erfiðara um vik þar sem ein-
menningskjördæmin eru, en ef á annaðborö er lifskraftur I þeim, þá
munu þeir lifa þrátt fyrir örðugleika I bili, sbr. t.d. verkamanna-
fiokkinn brezka, sem átti mjög örðugt um langa hriö, einmitt vegna
einmenningskjördæmanna þar i landi, en er nú orðinn stór og
öflugur flokkur, mjög andvigur þvl aö breyta til um hina brezku
kjördæmaskipun.
Þegar tii á að taka á Alþingi, verða smáflokkar að vinna með
öðrum, ef þeir vilja hafa áhrif, og er þá eölilegra, að til slikrar
samvinnu sé stofnað utan þings með sameiginlegum framboðum.
Meö þvi móti á þjóöin sjálf hægara um aö marka stefnuna og velja
á miili hinna mismunandi möguleika, sem eru fyrir hendi”.
Hverjir myndu græða?
Þá vék Bjarni Benediktsson aö þvf, hverjir myndu græöa á ein-
menningskjördæmum. Hann sagði:
„Ýmsir eru meö vangaveltur yfir þvl, hvaöa flokkur muni græöa
á einmenningskjördæmum. Alþýðuflokkurinn og kommúnistar
segja nú, aö samkvæmt þessum tillögum muni Sjálfstæöisflokknum
vera tryggt meirihlutavald á Alþingi.
Auðvitað er um enga slíka tryggingu aö ræöa. Enn fráleitara er þó
hitt, sem heyrzt hefur, aö Framsóknarflokkurinn muni viö þessar
tillögur fá meirihluta.
Aöalatriöið er þó ekki, hvaöa flokkur græöir á þessu I bili. Hitt er
víst, að flokkaskipun rnundi veröa nokkuð önnur I landinu. Að visu
mundiekki I fyrirsjáanlegri framtlö fullkomið tveggja flokka kerfi
komast á, en það mundi sækja I sllkt horf. Hugsanlegt er, aö það
mundi leiða til þess um sinn, aö t.d. Sjálfstæöisflokkurinn fengi
tiitölulega fáa þingmenn kosna, þvl aö meirihlutakosningar leiða til
meiri sveiflu I þingmannafjölda til og frá en hlutfallskosningar, og
slikt fyrirkomulag mundi e.t.v. greiða fyrir svokallaðri „vinstri
samvinnu” I bili. En þeir, sem mest kvarta undan þeirri leiðu
samsuöu og ábyrgöarleysi, sem leiðir af stjórnarsamvinnu sllkri, er
verið hefur undanfarin ár, ættu allra slzt að kvarta undan þvl, þótt
samstæður meirihluti mynaðist á Alþingi.”
Þótt þessi ræöa Bjarna Benediktssonar sé oröin meira en 20 ára
gömul, hefur þaö, scm hér er tekiö úr henni, fulit gildi enn Idag.
Þ Þ
r
Vestur
Skaftafellssýsla
Héraðsmót Framsóknarmanna I Vestur Skaftafellssýslu verður
haldið að Kirkjubæjarklaustri laugardaginn 10. ágúst og hefst
það kl. 21.
Avörp flytja alþingismennirnir Halldór Asgrlmsson og Jón
Helgason.
^ Skemmtiatriði verða auglýst I næsta blaði.