Tíminn - 19.12.1978, Blaðsíða 19

Þriðjudagur 19. desember 1978
19
I storm-
viðrum stjórn-
málanna
Einar Olgeirsson: Uppreisn al-
þýðu. Greinar frá árunum
1924-1939 og um þau ár.
Mál og menning, Rvik. 1978
319 bls. kilja.
Islenzkum sósialistum hefur
löngum veriö aö því mikill
stuðningur, hve marga rit-
snjalla menn þeir hafa átt í si'n-
um hópi. Einar Olgeirsson hefur
lengst af verið i fylkingarbr jósti
á þvi sviði sem öörum i
sósialistiskribaráttu. 1 pappirs-
kiljunni, Uppreisn alþýöu eru
birtar allmargar greinar og rit-
gerðir sem hann ritaði á árun-
um 1924-1939, og nokkrar sem
siðar hafa verið samdar en
fjalia um atburði og málefni
þessa timaskeiðs. Engin rit-
gerðanna er ný, þær hafa allar
birzt áöur og flestar i Rétti. Rit-
geröirnar iþessaribókeru mjög
mislangar og sumar aðeins ör-
stuttar, en þær eiga þaö allar
sameiginlegt aö vera mjög læsi-
legar og flestar eru mjög fróö-
legar. Hér er þess enginn kostur
aönefna eöa rekja efni allra rit-
geröanna en ég vil sérstaklega
benda á nokkrar. Ritgeröirnar
Fyrir 40 árum og Endurminn-
ingar úr baráttusögu Verka-
mannsins sem fjalla báðar um
upphaf sósialistiskrar verka-
lýösbaráttu á Akureyri, eru
mjög fróölegar og skemmtiieg-
ar, þótt menn veröi sennilega
ekki á eitt sáttir um efni þeirra
nú fremur en þær birtust fýrst.
Inngangurinn aö sögu
Rousseaus er einnig mjög
skemmtilegur aflestrar
greinargóöur og vel saminn.
Enn vil ég nefna tvær greinar
sem mér þóttu fróölegar og
skemmtilegar: Rautt misseri i
Reykjavik 1921 og Voröld rauör-
ar reisnar, en sú ritgerö er
yngst þeirra sem i bókinni eru
samin 1972.
í þessu ritgeröasafni er nær
algjörlega sneytt hjá hinni
frægu ritdeilu þeirra Einars og
Jónasar Jónssonar, sem háö var
á 4. áratugnum. Eiiitiö sýnis-
horn er þó birt af henni og mur
greinin Menntampnnirnir próf-
lausu og kommúnisminn vera
hluti þess. Þetta sýnishorn hefð:
betur veriö látið eiga sig. Át
minu mati kemur þaö sam
hengislaust inn i bókina og gefui
engan veginn rétta mynd a).
þessari deiiu, né heidur af mál-
flutningi Einars Olgeirssonar.
Til þess viröist mér þessi
greinarhlutieinkennastum of af
skítkasti og hreinum skömm-
um. Þetta hygg ég gefa ranga
mynd af þessari ritdeilu, þótt
þeir Einar og Jónas gætu vissu-
lega veriö hinir skemmtilegustu
skammarkjaftar þegar svo bar
undir og áttu þar oft óskiliö mál.
Nú kann vel svo aö fara aö
margir veröi til þess aö segja
semsvo: Þessi bök hefur ekkert
gildi/ hún er ekkert nema
áróöur. Nema hvaö? Auövitaö
eru flestar greinarnar áróöurs-
greinar. Þær eru skrifaöar sem
slikar af foringja stjórnmála-
flokksmitt i önn dagsins oghinu
pólitiska strlöi. En þær hafa
mikiö heimildagildi fyrir þá
sem vilja kynna sér það tlmabil
I sögu 20. aldarinnar sem þær
fjalla um. Þær hafa ekki
heimildagildi sem sagnfræði-
legar ritgeröir, fullar af sögu-'
legum staöreyndum, heldur
sem áróöursgreinar, sem sýna
okkur hvernig foringi stjórn-
málaflokks leit á málin hvernig
málin horföu viö frá bæjardyr-
um Islenzkra sósialista á öðrum
fjóröungi þessarar aldar. Og
vafalaust hafa þessar greinar
haft mikiö áróöursgildi á sinum
tlma, þótt okkur nútlmamönn-
um þyki mörgum taliö um f jötr a
og fátækt, þrælahald og leiguþý,
næsta margtuggið og
merkingarsnautt.
Einar Olgeirsson er ritsnjalj
maöur meö afbrigðum og allar
eru ritgeröirnar i þassari bók
mjög vel skrifaðar, læsilegar og
fjörlegar.
Mál ogmenning gefur bókina
útoger frágangurhennar góður
eftir þvi sem hægt er aö ætlast
tii um pappírskiljur.
Jón Þ. Þór
Ný þjóðsagna-
útgáfa
Ólafur Davíösson: Islenzkar
þjóösögur I-II.
Þorsteinn M. Jónsson bjó til
prentunar.
Bjarni Vilhjálmsson sá um út-
gáfuna.
Bókaútgáfan Þjóösaga, Rvik.
1978.
Flestir íslendingar munu
kannast viö nafn Ólafs Daviðs-
bókmenntir
sonar þjóðsagnasafnara, en fáir
vita mikiö um manninn og hiö
mikla fræöastarf hans. Ólafur
Davfðsson fæddist áriö 1862 og
lést af slysförum 1903. Hann var
prestssonur noröan úr landi, tók
stúdentspróf I Reykjavik og hélt
slöan til náms I náttúrufræöum
viö Kaupmannahafnarháskóla.
1 Höfn dvaldist hann i 15 ár, en
sneri þá heim próflaus. Og eins
ogsvo margir þeirra Islending-
a , sem snúiö hafa próflausir
héim frá borginni viöSundiö átti
hann eftir aö vinna stórvirki á
sviöi islenzkra þjóöfræöa.
Þegar i æsku hóf ólafur þjóö-
sagnasöfnun slna. Hann las
Þjóösögur Jóns Arnasonar ung-
ur og tók eftir þvi, aö margar
þeirra sagna, sem honum voru
sagöar sem barni var ekki aö
finna i þvi mikla safnriti. Þetta
varð til þess að hann tók aö
skrásetja sögur- og hélt þvi
áfram allt til dauöadags.
Útgáfan, sem hér er til um-
fjöllunar er þriöja útgáfa af
þjóösögum ólafs Daviössonar.
Þorsteinn M. Jónsson gaf sög-
urnarútá Akureyriáriö 1945, og
hannbjó þessa útgáfu til prent-
unar, þótt honum entist ekki
aldur til aö fylgja útgáfunni til
loka. Bjarni Vilhjálmsson þjóö-
skjalavörður tók þá aö sér um-
sjón verksins, sá um setningu
slðasta hlutans og gekk frá út-
gáfunni. 1 formálsoröum gerir
Bjarni stutta grein fyrir útgáf-
unni.
Steindór Steindórsson fyrrum
skólameistari ritar mjög itar-
legá og fróölega grein um Ólaf
Daviösson. Hann greinir þar frá
asvi hans og fræöastörfum. Sú
grein er mjög vel samin, eins og
vænta mátti fráhendi Steindórs.
Siöan tekur viö önnur góö grein
eftir Bjarna Vilhjálmsson og
fjallar um Þorstein M. Jónsson
og þó einkanlega um þjóðsagna-
útgáfu hans.
Síöan taka viö þjóösögurnar
sjálfar og eru þær flokkaöar I
heföbundna flokka, en þess skal
getiö, aö flokkuninni hefur
nokkuð verið breytt frá 2. útgáfu
þessa safns.
Þessi útgáfa á þjóðsögum
Ólafs Davlðssonar er mjög vel
úr garöi gerö. Brotiö er þægilegt
og bandiö fallegt. Sá hængur er
þó á, aö sums staöar viröast
hafa orðiö mistök viö prentun
þanníg aö línur veröa misskýrar
og þrykkiö ójafnt. Er þetta held-
ur hvimleiður galli á annars
skemmtilegri útgáfu.
Jón Þ. Þór