Fréttablaðið - 27.08.2006, Blaðsíða 65

SUNNUDAGUR 27. ágúst 2006 25
R
V
62
12
A
Á tilboði í ágúst 2006Öflugar gólfþvottavélar
frá TASKI
499.836 kr.
TASKI Swingo 750 B
Lítil og nett, en þó afkastamikil vél.
Raunhæf afköst 750m2/klst
738.807 kr.
TASKI Swingo 1250 B
Hentar meðalstórum
fyrirtækjum og stofnunum.
Raunhæf afköst 1250m2/klst
414.943 kr.
TASKI Swingo 450
Einstakleg lipur vél sem hentar
vel þar sem er þröngt.
Raunhæf afköst 450m2/klst
Gleðilegar ræstingar
– og farsælan vinnudag!
TASKI 750 B og 1250 B bjóðast
einnig á rekstarleigu.
Hafðu samband við rágjafa
RV og kynntu þér málið.
HALLDÓR GUÐMUNDSSON
> SKRIFAR UM BÓKMENNTIR
Þegar Günter Grass kom til Íslands í boði bókmenntahátíðar árið
2000 var farið með hann í bíltúr um Kaldadal í Borgarfjörðinn. Á
Kaldadal þurfti oft að stoppa á þessum bjarta en kalda haustdegi
því þýska skáldið vildi fara út og teikna. Ég sé hann fyrir mér sitj-
andi á steini mitt í grjótauðninni með blað og blýant, í þykkri her-
stöðvaandstæðingaúlpu, með pípustert undan svipmiklu yfirvar-
arskegginu, mælandi umhverfið með því að líta hvössu augnaráði
yfir kringlótt gleraugun. Hann er upphaflega myndlistarmaður,
hefur fengist við teikningu, grafík og höggmyndir. Teiknistíll hans
er ekki ósvipaður ritstílnum, svolítið ofhlaðinn, fullur af ýktum
smáatriðum en samt er eitthvert undarlegt samræmi yfir mynd-
heildinni.
Teiknarinn frá Danzig
Þessi stíll, ásamt næmri athyglisgáfu og litríkum frásagnarhæfi-
leika birtist strax í fyrstu og frægustu skáldsögu Grass, Blikk-
trommunni (1959). Sem um leið er einstæð mynd af horfinni ver-
öld Austur-Prússlands, því hún gerist í heimabæ skáldsins, Danzig,
sem nú er Gdansk í Póllandi. Þar fæddist hann árið 1927 og þegar
hann komst til einhvers vits var Hitler kominn til valda. Danzig
átti að heita sjálfstæð borg en nasistar innlimuðu hana í Þýskaland
árið 1939. Grass ólst upp við þjóðernis- og hernaðarhyggju nasista
enda lögðu þeir sérstaka rækt við þetta svæði, og hófu svo seinni
heimsstyrjöldina með innrás í Pólland. Drengurinn Günter lifði
sig inn í þennan heim og gekk til liðs við Hitlersæskuna.
Blikktromman er fyrsti hluti hins svonefnda Danzig-þríleiks,
hinar bækurnar eru Köttur og mús og Hundaár; tveir fyrstu hlut-
arnir hafa komið út á íslensku. Danzig er Grass það sem Grindavík
er Guðbergi. Þótt þeir hafi skrifað fjölda bóka og sumar gerist
annars staðar, er þetta það sögusvið sem þeir kunna best, heima-
völlurinn í höfundskapnum. Og nú er Grass kominn aftur á þessar
slóðir, hefur fyllt eyður minninganna með ótal fínlegum strikum í
sjálfsævisöguverkinu „Þegar laukurinn er skrældur“, flett lögun-
um utanaf myrkri gleymskunnar.
Sársauki minninganna
Það hefur ekki farið framhjá neinum að Grass segir frá því í þess-
ari bók að síðustu mánuði stríðsins, þá á átjánda aldursári, barðist
hann með hersveitum SS. Hann hefði mátt segja okkur það fyrr. Þó
hafa fáir höfundar verið jafn óhlífisamir í uppgjöri við fortíð þjóð-
ar sinnar, snúist jafn eindregið gegn fegrun hennar. Nasisminn
bólusetti hann gegn allri alræðishugmyndafræði og Grass gerðist
sósíaldemókrati, tók meira að segja einu sinni þátt í kosningabar-
áttu Willy Brandt (og skrifaði um það bók: Úr dagbók snigils).
Greinarhöfundur minnist þess að hafa fylgst með því á alþjóðlegu
rithöfundaþingi fyrir tuttugu árum þegar Grass tók sanntrúaða
fulltrúa austantjaldsríkjanna til bæna. Hann var maður efans,
ekki sigurgleðinnar og síðbúin sameining Þýskalands lagðist illa í
hann.
Grass hefur ekki dregið fjöður yfir það að bók hans geymir ótal
sársaukafullar minningar; hér segir hann líka í fyrsta sinn frá
afdrifum síns fólks þegar Rauði herinn hrakti þann þýska á brott
frá Danzig og rússneskir hermenn nauðguðu móður hans. Hann
frétti það hjá systur sinni, eftir að móðir þeirra var fallin frá. Hún
gat aldrei talað um það við hann, fremur en svo margir af þeim
sem lifðu hörmungar stríðsins gátu nokkurn tímann komið orðum
að þeim.
„Fyrst þarf maður að verða nógu gamall til að þora yfirleitt að
taka þá áhættu að skrifa um sjálfan sig,“ sagði Grass í viðtali í vor.
Það hefur verið sagt að hann skuldi lesendum sínum skýrari svör.
En þeir skulda honum líka að lesa þessa bók, fylgjast með því
þegar hann glæðir auðnina lífi einsog á Kaldadal forðum.
Halldór Guðmundsson
Günter Grass
Ný þýðing á metsölubók-
inni Norwegian Wood
eftir Haruki Murakami
er komin út. Bókin er
sú 41. í Neon-bóka-
flokki Bjarts sem er
helgaður nýjum og
nýútgefnum erlend-
um skáldverkum í
fremstu röð. Uggi
Jónsson íslensk-
aði bókina.
Haruki Mur-
akami þarf vart
að kynna fyrir
íslenskum lesend-
um. Hann er einn vinsæl-
asti rithöfundur samtímans og
hafa fjórar bækur hans þegar
komið út í íslenskri þýðingu. Bókin
Norwegian Wood fjallar um Toru
Waranabe sem heyrir uppáhalds-
lagið sitt með hljómsveitinni
Bítlunum. Hann minnist
þess þegar hann var
ungur námsmaður í
Tókýó og rifjar upp
kynni sín við fyrstu
ástina, Naoko.
Bókin var fyrst
gefin út í Japan og
seldist þar í fjórum
milljónum eintaka.
Síðan hefur hún verið
þýdd á fjölda tungmála
og setið á metsölulist-
um um allan heim.
Ný þýðing bókar
eftir Murakami
METSÖLUHÖFUNDURINN
MURAKAMI Ný þýðing af bók
Murakami, Norwegian Wood,
er komin út hjá Bjarti.
Ritið, tímarit Hugvísinda-
stofnunar, kom nýverið út
og er þemað að þessu sinni
miðaldir. Ritið prýðir að
venju greinar af margvís-
legum toga, þýðingar og
ljósmyndir.
Svanhildur Óskarsdóttir er annar
ritstjóri Ritsins: 3/2005, tímarits
Hugvísindastofnunar, og hún segir
að tímaritið sé mjög mikilvægur
vettvangur til að ræða um fræðin
á íslensku. „Þetta er ritrýnt tíma-
rit svo farið er yfir greinar sem
birtast í því af öðrum fræðimönn-
um og lagt mat á þær. Ritið nýtist
líka í kennslu og þess vegna höfum
við haldið í að hafa það þematengt
svo hægt sé að ná utan um ákveðin
fræðasvið með markvissum
hætti,“ segir Svanhildur. Hún
segir að jafnframt hafi Ritið þýð-
ingu fyrir fólk utan fræðasamfé-
lagsins og greinarnar veki oft
athygli almennings. „Ýmsir áskrif-
endur að Ritinu eru ekki háskóla-
fólk og þarna eru oft greinar sem
koma almenningi við.“
Aðspurð um af hverju miðaldir
hafi orðið fyrir valinu segir Svan-
hildur að valið hafi að vissu leyti
verið persónulegt fyrir hana. „Ég
fæst mest við miðaldir og þetta er
síðasta heftið sem ég ritstýri,“
segir Svanhildur sem er búin að
vera annar tveggja ritstjóra í tvo
árganga, fyrst með Jóni Ólafssyni
og núna með Gunnþórunni Guð-
mundsdóttur. „Þetta eru samtals
sex hefti sem ég hef komið að og
mig langaði til að gera miðöldun-
um til góða í mínu síðasta hefti.
Hérna eru mjög öflugar rannsókn-
ir á sviði miðaldafræði og eru í
rauninni á mörgum sviðum. Þetta
eru sagnfræðingar, bókmennta-
fræðingar, fornleifafræðingar
og fólk sem er farið að rann-
saka listasögu.“
Í hefti Ritstins fer að
sögn Svanhildar mest fyrir
greinum um bókmenntir,
þótt ýmislegt fleira sé
þar að finna, eins og ljós-
myndasería Árna Ein-
arssonar sem nefnist
Miðaldir úr lofti. „Svo
langaði okkur til þess
að fjalla ekki bara
um íslenskar mið-
aldir heldur huga
líka að evrópskum mið-
aldabókmenntum,“ segir Svanhild-
ur sem bendir í þessu sambandi á
grein Ásdísar Magnúsdóttur um
franskt miðaldaverk.
Einnig minnist Svanhildur á að
ristjórana hafi langað til að lengja
í miðöldunum og birta grein eftir
franskan fræðimann sem ræðir
um að miðöldum ljúki
ekki fyrr en með
iðnbyltingunni á
átjándu öld.
„Þannig megi
segja að ýmis ein-
kenni miðaldamenn-
ingar haldi áfram
fram yfir þann tíma
sem venjulega er
miðað við þegar er sagt
að miðöldum ljúki, í
kringum fimmtán hund-
ruð,“ segir Svanhildur og
bætir við að í Ritinu séu
einnig greinar eftir íslenska fræði-
menn sem teygja sig út fyrir hefð-
bundinn tímaramma miðaldanna.
Þýðingar erlendra fræðigreina
hafa alltaf verið mjög mikilvægur
hluti Ritsins. „Þessar greinar eru
oft mikið notaðar við kennslu og
Ritið hefur þess vegna nýst kenn-
urum við háskólann mjög vel,“
segir Svanhildur. Í þessu hefti
Ritsins eru þrjár þýddar greinar
og er að mati Svanhildar skemmti-
legt að höfundar þeirra koma allir
hver frá sínu landinu, Frakkinn
Jacques Le Goff, danski fræði-
maðurinn Preben Meulengracht
Sørensen og Íri sem starfar í
Bandaríkjunum og heitir Peter
Brown. „Þetta eru ólíkir fræði-
menn sem hafa þó allir haft mikil
áhrif á sitt fræðasvið,“ segir Svan-
hildur Óskarsdóttir.
annat@frettabladid.is
Ekki ritað í fílabeinsturni
SVANHILDUR ÓSKARSDÓTTIR OG GUNNÞÓRUNN GUÐMUNDSDÓTTIR Ritstjórar þriðja tölu-
blaðs árgangsins 2005 af Ritinu, tímariti Hugvísindastofnunar Háskóla Íslands.
FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI