Fréttablaðið - 03.03.2007, Blaðsíða 34

J
óna Ingibjörg Jónsdóttir
er menntaður hjúkrunar-
og kynfræðingur og hefur
um tuttugu ára skeið
hjálpað fólki að vinna bug
á ýmsum vandamálum er
snerta samlíf þess. Hún
segir mikið vatn hafa
runnið til sjávar síðan hún hóf
störf og í byrjun hafi Íslendingar
verið hálfflissandi yfir því að ein-
hver gerði slík fræði að atvinnu
sinni. Tepruskapurinn hefur þó
smám saman flotið að feigðarósi
en hún viðurkennir að henni hafi
þó brugðið í umræðunni undan-
farið er skapaðist varðandi áður-
nefnda ráðstefnu. Margt af því
sem þar hafi komið fram hafi
verið byggt á misskilningi, for-
dómum og fákunnáttu. Þó að orðið
klám sé löngu hætt að stuða hana
kýs kynfræðingurinn yfirleitt að
nota „kynferðislega opinskátt
efni“ yfir efnið því klám sé hlaðið
neikvæðri merkingu.
Umræðan undanfarið hefur nokk-
uð legið á þeirri braut að klám sé
vont en erótík góð og falleg.
Hóran sem glennir sílíkonið fram-
an í lýðinn er óæskilegt myndefni
en heilaga madonnan í fallegum
og ástríkum athöfnum er mun
ásættanlegri. En er virkilega
hægt að flokka efni sem sýnir
kynlíf í þessa tvo flokka að henn-
ar mati?
„Ég legg þessi hugtök að jöfnu,
erótík og klám. Þetta er bæði kyn-
ferðislega opinskátt efni og svo
getur fólk valið hvaða orð fólk
notar eftir því hvað því finnst um
efnið. Að setja allt undir sama
hatt er mikil einföldun. Á meðan
mér finnst efnið vont finnst þér
það kannski gott. Það hefur
engum tekist að skilgreina það
svo vel sé hvað er erótík og hvað
er klám. Femínistar hafa talað
um að erótík sé góð og falleg og
þessi skipting kynlífs í vont eða
gott fer dálítið í taugarnar á mér.
Meðan sumt særir blygðunar-
kennd manns og maður upplifir
það sem argasta klám myndi það
aldrei stuða nágranna þinn. Það
sama er með list og fegurð en það
er samt mikilvægara að fá að
spreyta sig á umræðunni heldur
en ekki. Í umræðunni um klámi
undanfarnar vikur hefur öllum
þessum hugtökum verið steypt í
einn hrærigraut og ég kalla eftir
meiri gagnrýnni umræðu um þau
og þessi mál,“ segir Jóna Ingi-
björg og jánkar því að henni hafi
fundist það frekar klaufalegt
hvernig ráðstefnan var blásin af.
„Hefði þetta fólk fengið gist-
ingu á fyrirhuguðu ráðstefnuhót-
eli hefðum við að minnsta kosti
fengið að heyra sjónarmið þess
en við misstum af því tækifæri.
Við álitum það sekt áður en sektin
var sönnuð. Í þessari umræðu
finnst mér frjálslyndi tengjast
tjáningarfrelsinu að einhverju
leyti. Ég hélt að ég yrði aldrei
sammála ályktun Heimdellinga
sem sögðu það, í tilefni þessa
fjaðrafoks, að hafa bæri í heiðri
reglur réttarríkis: að hver er sak-
laus þar til sekt er sönnuð. Radd-
irnar sem voru háværar vildu
flokka þessa framleiðendur og
fylgilið undir sama hatt þar sem
mansal, barnaklám og allt það
ógeðslegasta af öllu kemur fyrir.
Hugtakið barnaklám er í rauninni
ekki til að mínu áliti því það er
bara eitt: ofbeldi af versta tagi og
ætti eingöngu að kalla sínu rétta
nafni – misnotkun á börnum. Hún
getur verið líkamleg og andleg og
það að viðhafa slíkt ofbeldi er
blanda af hvort tveggja. Ég er
alfarið á móti dýraklámi (dýra-
misnotkun) og kynferðislegri
misnotkun af öllu tagi en það
hefur bara einfaldlega ekkert
með kynlíf að gera. Ofbeldi í kyn-
ferðislegum farvegi er fyrst og
fremst ofbeldi,“ segir Jóna og
áréttar það hversu mikilvægt sé
að hreinsa kynlíf af þeim stimpli.
Undanfarið hafa einmitt alls kyns
staðhæfingar flotið um beint sam-
band milli þess að neyta kláms og
ofbeldis gagnvart konum og börn-
um. Jóna Ingibjörg segir mikið
hafa verið alhæft með slíkt
undanfarið en erfitt er að rann-
saka það, það liggur í hlutarins
eðli. Rannsóknarniðurstöður eru
einnig misvísandi. „Það hefur
ekki tekist að sanna að beint
orsakasamband sé á milli notkun-
ar á kynferðislega opinskáu efni
og ofbeldi gagnvart fólki eins og
sumir gefa í skyn. Þeir einstakl-
ingar sem horfa á ofbeldislitað
gróft klám og eru ofbeldishneigð-
ir fyrir, geta haft aukna árásar-
hvöt á eftir og hefur ekkert með
það kynlíf að gera sem þar fer
fram í myndskeiðunum. Heldur
er það ofbeldið, það að hræða,
meiða og niðurlægja, sem gerir
slíkt og því má allt eins kenna
ofbeldismyndum og tölvuleikjum
um að orsaka slíka hegðun. Ég
held ég tali fyrir munn margra að
það að horfa á ofbeldisefni gerir
mig ekki ofbeldisfyllri heldur
þvert á móti getur það skerpt
huga manns gagnvart því sem
maður vill ekki.“
Forsendur fyrir því að banna
klám segir Jóna Ingibjörg vera
mjög hæpnar, því í fyrsta lagi
þarf að komast að samkomulagi
um hvað sé klám og þar er mikill
vandi á höndum. „Við vitum ekki
hvað klám er en þar sem misnotk-
un eða ofbeldi á sér greinilega
stað, þar er um glæp að ræða og
hefur ekkert með klám að gera.
Ljóst er að ofbeldi er bannað, mis-
notkun á fólki, börnum og dýrum
en það er eins og ég hef áður sagt
– ofbeldi. Þú ert ekki talsmaður
þess þó þú viljir ekki banna kyn-
ferðislega opinskátt efni. Það
þarf að aðskilja þessa hluti og
lausnin er ekki að segja „við vilj-
um ekki sjá þetta“ og banna allt
saman. Það ætti heldur að vekja
upp umræður hvernig efni við
viljum sjá því það er greinilegt að
fólk sækist í að koma höndum
yfir efnið. Þessi umræða má ekki
gera það sem hún gerir svo oft, að
koma slæmu orði á kynlíf.“
Klám á vinsældum að fagna, svo
mikið er víst, og á í harðri sam-
keppni við Bítlana og Paris Hilton
á leitarsíðum internetsins. Og
konur sækja í sig veðrið. Jóna
Ingibjörg segir þær alltaf nota
internetið meira og meira í leit að
slíku efni þó að karlar eigi þar
enn vinninginn. Mesta athygli
vekur að hún segir konur kaupa
álíka mikið af kynferðislega opin-
skáu efni í þar til gerðum búðum
og karlmenn. „Bente Træen er
norskur fræðimaður sem hefur
skoðað þetta og hún segir að
konur séu áhugasamari um þetta
efni en áður. Það má heldur ekki
gleyma því að efnið hefur alltaf
verið aðgengilegt með einum eða
öðrum hætti. Tígulgosinn lá undir
rúmi hér áður og ég vil miklu
frekar geta rætt um það við mín
börn hvað þau sjá, velja það sem
ég horfi á heldur en að stóri bróð-
ir ritskoði þetta og ákveði hvað er
mér fyrir bestu. Konur hafa í
gegnum tíðina átt að vera góðar,
sætar og prúðar og helst hafa
engar meiningar og það má ekki
gleyma því að það er líka kven-
frelsi og kynfrelsi að láta ekki
segja sér það hvað við eigum að
sjá og hvað ekki – ég vil meta það
sjálf og sem betur fer er það að
aukast að konur eru ófeimnari við
að kynna sér og nota sjónræna
örvun.“
Konur vilja líka klám
Klámráðstefnan Snow-
gathering sem halda
átti hér á landi hefur
verið blásin af. Meðan
einhverjir fagna sigri
segja aðrir þetta ósigur
tjáningarfrelsisins. Júlía
Margrét Alexandersdótt-
ir hitti Jónu Ingibjörgu
Jónsdóttur, hjúkrunar-
og kynfræðing, sem
segir konur sífellt sækja
í sig veðrið hvað varðar
kaup á kynferðislega
opinskáu efni og í stað
þess að stinga höfðinu í
sandinn ættum við að
gera kröfur um betra
efni til handa öllum.
Sem betur fer
að það að auk-
ast að konur eru
ófeimnari við að
kynna sér og nota
sjónræna örvun.