Tíminn - 26.11.1980, Blaðsíða 8

Tíminn - 26.11.1980, Blaðsíða 8
8 Miðvikudagur 26. nóvember 1980. Bragi Árnason: Geta Íslendingar nýtt innlendar orkulindir í þeim mæli að þeir verði óháðir innflutningi eldsneytis Methanol i stað diesel- olití: Fram til þessa hefur mér eink- um oröiö tiörætt um framleiðslu bensins og methanols, en minna um framleiöslu annarra oliuteg- unda sem nú eru notaöar hér á landi. Megin ástæöan er sú aö ef framleiða á eldsneyti úr vetni og kolefni og kolefnisgjafinn er inn- lendur (mór, kolsýra eöa kolmónoxiö) eöa jafnvel kol, þá sýnast aöferöir, þar sem fram- leitt er methanol og ef til vill siöan bensin, hæfa betur islensk- um aðstæöum, heldur en aöferðir þar sem framleidd er blanda oliu- tegunda, sem siðan þarf aö hreinsa. Bensin framleitt á Is- landi gæti aö sjálfsögöu komiö i staö þess sem nú er flutt inn. En bensín er aöeins um 1/6 af heildar eldsneytisinnflutningnum, af- gangurinn er þykkari oliur eins og t.d. dieselolla. Og hvaða inn- lent eldsneyti gæti komiö I staö hennar? Methanol er i raun mjög gott eldsneyti. baö veldur minni mengun en bensln eöa dieselolia, auk þess sem þaö er um 15% ódýrara en bensin, miöað viö orkuinnihald. Akveöiö magn methanols inniheldur hins vegar aöeins um helming þeirrar orku, sem er i' sama magni bensins. Ef taka ætti upp notkun methanols á bila i staö bensins, þyrfti þvi aö dreifa tvöfalt meira magni elds- neytis og eldsneytisgeymar bfla yröu aö vera tvöfalt stærri miöaö viö aö billinn kæmist sömu vega- lengd. Loks þyrfti aö gera nokkr- ar breytingar á núverandi benslnvélum til aö þær gætu brennt methanoli. Ef framleiöa á eldsneyti á núverandi bilakost landsmanna, er þvi aö öllum lik- indum heppilegra aö þaö veröi bensin fremur en methanol, enda þótt bensin sé nokkuö dýrara i framleiöslu. Hvaö varöar dieselvélakost þjóöarinnar þá kemur hins vegar vel til greina aö taka smám saman upp notkun methanols I stað dieselolíu. Dieselvélar eru i skipum og stærri bilum, þar sem litlu máli skiptir þótt stækka veröi eldsneytisgeyma. Diesel- vélar má, án þess aö gera á þeim nokkrar breytingar, keyra á blöndu af methanoli og dieseloliu, þannig aö magn þess fyrrnefnda sé allt aö 30%. Og meö nokkrum breytingum á vélunum er unnt aö brenna i þeim hreinu methanoli. baðer þvi ekki fráleittaö hugsa sér aö unnt sé aö byggja upp elds- neytisgerö á Islandi I áföngum á þann hátt aö hefja framleiöslu á methanoli, sem fyrst í staö yröi alfariö breytt i bensin. begar þvi marki væri náö aö fullnægja bensinþörf þjóöarinnar, mætti svo halda áfram ab auka eldsneytisframleiösluna á þann hátt aö framleiöa einungis methanol, sem smám saman leysti af hólmi innflutta dieseloliu og aörar oliutegundir. Vetni hagkvæmasta eldsneyti framtiðar- innar: bær athuganir, sem ég nú hefi rakið miöast allar viö að fá úr þvi skoriö, hvaöa leiöir eru álitleg- astar, ef tslendingar hyggja á framleiðslu eldsneytis í mjög ná- inni fram«íft. Leibi frekari athug- Síðarí hluti un i ljós aö hagkvæmt kunni aö vera aö framleiða eldsneyti eftir einhverjum þeim leiðum, sem hér hefur veriö drepið á, virðist ekk- ert þvi til fyrirstööu aö hefja mættislika framleiöslu innan 5-10 ára eftir aö ákvörbun hefur veriö tekin. Ef litiö er til lengri tima er hins vegar alsendis óvist, hvort fram- leiösla eldsneytis á þann hátt sem hér hefur verið lýst, sé hagkvæm- asta lausnin á eldsneytismálum Islendinga. bvert á móti er ýmis- legt, sem bendir til, aö jafnvel um næstu aldamót kunni aörar leiðir aö reynast mun hagkvæmari. 1 staö þess aö tengja vetnið kol- efni og framleiða á þann hátt fljótandi eldsneyti er vel hugsan- legt aö brenna einungis vetninu. Vetni er margra hluta vegna heppilegt eldsneyti, þar kemur ýmislegt til. Til aö framleiöa þaö er hægt aö nota næstum hvaöa orkulind sem er og eina hráefnið sem þarf er vatn. Notkun vetnis veldurnæstum engri mengun, þvi þegar þaö brennur myndast að- eins vatn. Vetni er með öörum oröum hreint eldsneyti. Vetni má nota til aö knýja allar geröir afl- véla sem nú eru notaöar. baö er mjög gott eldsneyti á þotuhreyfla og venjulegar bensinvélar og meö þvi aö gera á dieselvélum nokkr- ar breytingar er unnt aö knýja þær vetni. begar vetni er brennt I aflvélum, bensin eöa dieselvél- um, er nýtni eldsneytisins um 50% betri, en þegar brennt er oliu eöa bensini. Nú þegar hefur nokkrum bensínbilum verið breytt þannig aö þeir ganga fyrir vetni. Sumir þessara biia geta þó gengiö jöfn- um höndum fyrir vetni og bensini. Og aö sögn eru borgaryfirvöld i Vestur-Berlin aö láta smiöa 40 vetnisstrætisvagna fyrir al- menningssamgöngukerfi borgar- innar. bá fara fram i Bandarikjunum allmiklar rannsóknir á þvi, aö nota vetni sem eldsneyti á þotur. Eru Lockheed flugvélasmiöjurn- ar þar fremstar i flokki. Af niöur- stööum, sem nú liggja fyrir er ljóst að vetni hefur ýmsa kosti fram yfir núverandi þotuelds- neyti. Meginkosturinn er þó ef til vill sá, hversu létt þaö er miöað viö orkuinnihald. Til dæmis mundi breiðþota sem flýgur yfir Atlantshafiö og nú flytur með sér 75 tonn af eldsneyti aöeins þurfa aö flytja meö sér 25 tonn ef hún brenndi vetni. Ýmsir telja aö vetni sé mjög hættulegt eldsneyti vegna þess hve þaö er eldfimt. baö er hins vegar álit sér- fræöinga, aö vetni sé aö öllum likindum hættuminna flugvéla- eldsneyti en þaö sem nú er notað. Tilþessa hefur lítiö veriö hugaö aö þeim möguleika aö nota vetni sem eldsneyti á skipum. Ástæöan kann aö vera sú, aö eldsneytis- notkun skipa er tíltölulega lítill hluti af heildar eldsneytisnotkun heimsins. Islendingar hafa hér sérstööu þvi skipafloti þeirra not- ar um fjóröung alls eldsneytis sem flutt er til landsins. Vetni ætti ekki siður aö vera nothæft elds- neyti fyrir skip en bila og þvi fyllsta ástæöa tii aö viö gefum þeim möguleika nokkurn gaum. Margt bendir til aö vetni veröi i vaxandi mæli notaö sem eldsneyti og muni jafnvel I framtiöinni veröa ein af aðal eldsneytisteg- undum mannkynsins. Viröist þar ráöa mestu minnkandi oliu- og jarögasbirgöir jaröar og ört vax- andi mengun andrúmsloftsins, ef uppfylla á hraövaxandi orkuþörf meö þvi aö brenna kolum eöa ööru eldsneyti, sem inniheldur kolefni. Hitt er svo afturóljósara, hvenær tekiö veröur aö nota vetni sem eldsneyti sem nokkru nemur. Ýmsir telja aö svo veröi þegar á þessari öld, en aörir tæpast fyrr en aö 50 árum liönum. Helsti þröskuldurinn i vegi fyrir þvi aö taka upp notkun vetnis nú er sá, aö til aö dreifa þvi og geyma þarf allt aðra tækni en þá sem notuö er viö fljótandi eldsneyti. bessi tækni er þó til og hefur þegar ver- ib notuö til aö geyma og dreifa vetni i miklum mæli. Auk þess hafa á siöustu árum oröiö veru- legar framfarir i þessum efnum. Samt sem áöur er geymslutæknin enn of dýr tíl aö vetni geti keppt við annað eldsneyti. Aö velathuguðu máli þá held ég aö vetni veröi tæpast notaö sem eldsneyti i heiminum sem neinu nemur á þessari öld. bó ber aö hafa í huga, aö miklar rannsóknir fara nú fram i heiminum, á þeim möguleika aö nota vetni i staö nú- verandi eldsneytistegunda. bess- ar rannsóknir gætu leitt til þess áöur en varir aö vetni kynni aö reynast hagkvæmasta eldsneytiö á vissum löndum, einsog t.d. á Is- landi, þar sem næg vatnsorka er fyrir hendi. Vetni er án efa lang ódýrasta eldsneytiö, sem unnt er aö fram- leiöa á Islandi. Einnig er fram- leiðslutæknin miklu einfaldari en þegar um er aö ræöa aðrar teg- undir. Sé t.d. miöaö við aö fram- leiöa vetni á sama hátt og nú er gertí Áburðaverksmiöjunni og að raforkan til framleiöslunnar kosti 15 mill/kWh og sé jafnframt tekið tillit til þess aö orkunýtni vetnis, þegar þvi er brennt i sprengi- hreyflum, er um 50% betri en orkunýtni bensins, mundi vetnið vera jafndýrt eldsneyti og bensin ef bensiniö kostar 278 $/tonn. Meöal innflutningsverð bensins áriö 1979 var 26% hærra. Sé hins vegar gert ráö fyrir þeim endurbótum á framleiöslu- tækni vetnis sem nú eru fyrir- sjáanlegar, yrði vetniö jafndýrt og núverandi innflutt eldsneytí ef þaö siöar nefnda kostar 208 $/tonn. Ef aöeins er litiö á fram- leiöslukostnaöinn, ætti þannig framleitt vetni þvi aö vera miklu ódýrara en bæöi bensin og diesel- olia og nálgast jafnvel að vera samkeppnisfært viö svartoliu, ódýrasta eldsneytiö sem nú er flutt til landsins (núverandi inn- flutningsverð 186 $/tonn) Lokaorð: Arið 1979 fluttu Islendingar inn unnar oliuvörur fyrir um 54 mill- jaröa króna, en sú upphæö nam þá um 18,5% af heildarinn- flutningi landsmanna. Frá tækni- legu sjónarmiöi viröist i raun ekkert þvi' til fyrirstöðu aö draga úr þessum innflutningi og jafnvel að losna alveg viö hann. En hversu hagkvæmt er þá fyrir Is- lendinga aö taka upp eldsneytis- Bragi Arnason. gerö? Mundi innlent eldsneyti vera samkeppnisfært viö það sem flutt er inn? Og jafnvel þótt svo sé, er þá skynsamlegt aö virkja orkulindir landsins til aö fram- leiöa eldsneyti, fremur en aö nýta þær I annan orkufrekan iðnað? Og siöast en ekki sist hafa tslending- ar fjárhagslegt bolmagn til aö ráöast I jafn kostnaöarsamar framkvæmdir og eldsneytisgerð. Vinnuhópur Orkustofnunar gerir ráö fyrir aö stofnkostnaður verksmiðju, sem framleiðir 110 þús. tonn af bensini á ári, sé 225 milljarðar króna. bar af eru 67% eöa um 150 milljarðar stofn- kostnaöur vatnsaflvirkjunar, sem framleiddi nauösynlega raforku en raforkuver yröi aö sjálfsögöu einnig aö byggja ef selja ætti raf- orku til stóriöju. 75 milljaröar eru þvi hinn eiginlegi stofnkostnaður bensi'nverksmiöjunnar, en þaö er nokkuöminna en viö mundum nú greiða fyrir fjögurra ára ben- sinbirgöir. Verði á næstu árum hafist handa um aö framleiöa bensin á Islandi mundi framleiösluverö þess að öllum likindum veröa 25- 50% hærra, en núverandi inn- flutningsverð. Sé haft i huga hversu óstöðugt oliuverö er nú i heiminum og jafnframt hve mjög olia hefur hækkað á undanfömum árum, þá hlýtur sú spurning aö vakna hvort þessi verömunur veröi ekki úr sögunni innan ör- fárra ára. En jafnvel þótt svo veröi ekki, þá hljótum viö samt aö velta þvi fyrir okkur hvort ekki væriskynsamlegt aö greiða nokk- uö hærra verð fyrir innlent elds- neyti, heldur en innflutt ef viö á þann hátt gætum losnaö viö þaö öryggisleysi sem viö nú búum við i öflun eldsneytis. Hjá öðrum þjóðum er slíkt öryggi talið þó nokkurs virði. Brasiliumenn framleiða nú þegar töluvert magn af eldsneyti innanlands og þetta eldsneyti er um tvöfalt dýrara en það sem þeir flytja inn. bó telja þeir kosti innlendrar eldsneytisgeröar ótvi- ■ræöa og hafa nú uppi áætlun, þar sem stefnt er að þvi aö I landinu veröi i framtiöinni eingöngu notaö innlent eldsneyti. 1 Banda- rikjunum eru kostir innlendrar eldsneytisgeröar ekki eins þungir á metunum og í Brasilíu. bó frétti ég nýlega aö bandariskir sér- fræöingar telji, aö af öryggis- ástæðum þá megi innlent elds- neyti vera um 40% dýrara en inn- flutt. Aö lokum langar mig til aö minnast li'tillega á þann kost, aö nýta innlenda orku til stóriöju fremur en til eldsneytisgerðar, en um þaö hefur mér aö undanfömu fundist aö sýnist sitt hverjum. baö mál vel vera aö verksmiöjur, sem framleiöa ál, kisiljárn, kisil- málm eða magnesium geti i framtiðinni greitt hærra verö fyrir raforku en eldsneytisverk- smiöja. En viö skulum einnig hafa I huga aö allar ofantaldar verksmiöjur, aö eldsneytisverk- smiöjunni undanskilinni fram- leiöa afuröir, sem viö veröum aö selja á erlendum markaöi í haröri samkeppni viö erlend stórfyrir- tæki og á þeim markaöi rfkir oft óvissa bæöi um sölu og verö. Og framleiöum viö ekki eldsneyti til eigin þarfa, þá veröum viö aö halda áfram aö kaupa þaö er- lendis frá hvaö sem þaö kostar. Framleiöum viö hins vegar elds- neyti til eigin þarfa, þá erum viö aöframleiöa afuröir sem eru okk- ur lifsnauösynlegar og auk þess fyrir öruggan innlendan markaö. Jafnframt mundi þá þjóöin losna viö það öryggisleysi sem flestir viröast sammála um aö hún búi viö nú, hvað varöar öflun elds- neytis.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.