Fréttablaðið - 13.07.2008, Blaðsíða 10

10 13. júlí 2008 SUNNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Í
gær reistu Samtök atvinnulífsins og Alþýðusamband Íslands
minnismerki á Flateyri um Einar Odd Kristjánsson. Mikið
þarf til að koma þegar allir eru á eitt sáttir um að einn maður
hafi átt svo ríkan þátt í að sameina hagsmuni umbjóðenda
beggja þessara samtaka þegar mikið lá við. Það gerðist í
kjarasamningum sem síðar voru kenndir við þjóðarsátt. Af hálfu
Alþýðusambandsins lék Ásmundur Stefánsson þar höfuðhlutverk-
ið ásamt Guðmundi J. Guðmundssyni. Hlutur þeirra var síst minni
en eldhugans.
Þetta var í byrjun árs 1990. En hugsunin átti sér lengri aðdrag-
anda og forsendur í stefnubreytingu í efnahags- og fjármálum á
níunda áratugnum. Nokkrum vikum áður hafði fjármálaráðherr-
ann fengið Alþingi til að samþykkja fjárlög þar sem reiknað var
með vaxandi verðbólgu á milli tuttugu og þrjátíu af hundraði. Það
var sú sýn sem ríkisstjórnin sjálf hafði á áhrif þeirra gamaldags
millifærsluráðstafana sem hún hafði horfið aftur til.
Það var gegn þessari vá sem forystumenn á almennum vinnu-
markaði risu upp. Þeir tóku einfaldlega til sinna ráða. Árangurinn
situr enn í minni manna. Ríkisstjórnir hafa komið og farið af ýmsum
ástæðum í gegnum tíðina en engin sitjandi ríkisstjórn hefur verið
sett til hliðar við efnahagsstjórnina eins og gerðist í þessu tilviki.
En hvað var þessi þjóðarsátt? Orðið er nú um stundir notað um
alla skapaða hluti en þó mest um óskhyggju. Margir kalla eftir
þjóðarsátt án þess að hafa sjálfir nokkuð til málanna að leggja.
Einar Oddur Kristjánsson og Ásmundur Stefánsson vissu hins
vegar gjörla hvað var að og hvers þurfti við.
Inntak þjóðarsáttarinnar fólst í kjarasamningum þar sem sátt
varð um launabreytingar sem þýddu í raun kjararýrnun um tíma.
Þetta var kjarninn í ráðagerð til þess að ná niður þeirri verðbólgu
sem þáverandi ríkisstjórn ætlaði að horfa upp á án aðgerða. Með
öðru móti var ekki unnt að bæta lífskjörin til framtíðar. Það tókst.
Guðmundur Magnússon sagnfræðingur lýsir í nýlegri grein í
Markaði Fréttablaðsins minnisblaðinu sem aðilar vinnumarkað-
arins afhentu ríkisstjórninni til framkvæmdar: „Að efni og fram-
setningu var minnisblaðið eins og efnahagskafli í stjórnarsáttmála
nýrrar ríkisstjórnar, enda sögðu margir á þessum tíma að þunga-
miðja landsstjórnarinnar hefði færst úr Stjórnarráðinu til aðila
vinnumarkaðarins. Þarna voru beinlínis gefin fyrirmæli um ásætt-
anleg viðskiptakjör og hagvöxt, gengi, vexti, verð á búvörum, verð-
lag opinberrar þjónustu, þróun neysluvísitölu og launaþróun hjá
opinberum starfsmönnum.“
Ríkisstjórninni var meira að segja gert að ógilda með lögum
kjarasamninga sem fjármálaráðherrann hafði sjálfur ný samþykkt
og þóttu fela í sér verðbólgutímasprengju. Afturvirkni þeirra laga
var síðar dæmd andstæð stjórnarskrá. Forsætisráðherrann á vissu-
lega heiður skilinn fyrir að aftengja verðbólgutímasprengju fjár-
málaráðherrans þegar honum var ljóst hvað til hans friðar heyrði.
Þjóðarsáttin var ekki gjafapakki í silkiumbúðum eins og margir
virðast halda nú. Hún snerist um erfiða hluti eins og kjaraskerðingu
og nauðsynlegar hliðarráðstafanir. Næsta ríkisstjórn fékk síðan
það hlutverk að viðhalda stöðugleikanum með því að hverfa aftur
til nútíma efnahagsstjórnar. Vel fer á því að merki þess manns sem
hafði nógu sterka hugsjón og sannfæringu til að ryðja lokakafla
brautarinnar skuli risið á Flateyri.
Minnismerki um áhrifaríkan forystumann:
Hvað er þjóðarsátt?
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Eftir Þórlind
Kjartansson
Órói í efnahagsmálum og ótti um þróun þeirra hefur á síð-
ustu mánuðum verið ráðandi á
Íslandi. Þetta er mikil breyting frá
þeirri stemmningu sem ríkt hefur
undanfarin ár, en niðursveiflan nú
er í raun ekki óvænt í ljósi þeirrar
velgengni sem Íslendingar hafa
notið á síðustu árum. En þótt
harðni á dalnum í hagkerfinu er
mikilvægt að missa ekki sjónar á
því að staða Íslands verður áfram
öfundsverð í heiminum.
Það er því engin ástæða til þess
að fyllast bölmóði yfir því sem er í
vændum. Þó er nauðsynlegt að
draga lærdóm af þeirri stöðu sem
við stöndum frammi fyrir og finna
leiðir til þess að aðlaga íslenska
hagkerfið og hagstjórnina að gjör-
breyttum aðstæðum. Gömul
stjórntæki í efnahagslífinu hafa í
raun verið borin ofurliði af stefn-
um, straumum og stemningu á
alþjóðlegum mörkuðum. Þetta
þarf að horfast í augu við, einkum
varðandi þá stefnu sem Íslending-
ar hafa reynt að fylgja í gjaldeyris-
málum.
Alþjóðavæðing og frumkvæði
Í ræðu á ráðstefnu á vegum
Íslensk-Ameríska viðskiptaráðsins
í New York í mars á þessu ári lýsti
forsætisráðherra fjórum þáttum
sem stuðlað hafa að velsæld á
Íslandi. Þeir eru: alþjóðavæðing,
einkavæðing, skattalækkanir og
afnám hafta. Annar lykill að fram-
tíðarhagvexti Íslands kom fram í
nýlegri könnun Global Entrepren-
eurship Monitor. Hún sýndi að
Íslendingar eru mun líklegri en
íbúar í Evróusambandinu til þess
að stunda frumkvöðlastarfsemi.
Þetta er mikilvægur eiginleiki og
ekki sjálfsagður. Jákvætt viðmót
gagnvart nýjungum, einföld skrif-
finnska, tiltölulega lágir skattar og
almenn virðing fyrir athafnasemi
eru þættir sem stuðla að þessari
jákvæðu stöðu.
Undanfarin ár hefur ríkis-
stjórnar forysta Sjálfstæðisflokks-
ins tryggt að þessum þáttum hefur
verið gefinn verðskuldaður gaum-
ur. Frelsi og alþjóðahyggja hafa
þar ráðið för.
Ungir sjálfstæðismenn vilja
halda áfram á þeirri heillavæn-
legu braut að stækka þann markað
sem Íslendingar geta sótt á með
vinnu sína, vörur, þjónustu, hugvit
og fjármagn. Aðild Íslands að
innri markaði Evrópu er mikil-
vægasta stoðin í utanríkisverslun
okkar en fyrirhugaðir fríverslun-
arsamningar við fleiri stór svæði
verða einnig mikil lyftistöng fyrir
íslenskt athafnalíf. Þessir samn-
ingar munu breyta landslagi utan-
ríkisviðskiptanna. Það er vert að
hafa þetta í huga þegar rætt er um
hagsmuni Íslands í alþjóðasam-
starfi. Frelsi til þess að gera
samninga um fríverslun ætti að
vera mikil undirstaða áframhald-
andi alþjóðlegrar sóknar.
Möguleikar í gjaldmiðlamálum
Til þess að viðhalda samkeppnis-
hæfni Íslands þurfa innviðir í
efnahgslífinu stöðugt að vera til
endurskoðunar. Mest aðkallandi
nú er staða gjaldmiðilsins.
Núverandi fyrirkomulag flot-
gengis krónunnar með verðbólgu-
markmiði er ekki ýkja gamalt og
leggja verður kalt mat á það hvort
fyrirkomulagið sé raunhæft með
hliðsjón af því opna og frjálsa hag-
kerfi sem við tilheyrum og viljum
vera hluti af. Vöxtur fjármála-
stofnana og umbreyting þeirra
yfir í alþjóðleg stórfyrirtæki kall-
ar ennfremur á nýjar hugmyndir í
peningamálum og hagstjórn.
Augljóst er að alþjóðlegt sam-
starf er eina raunhæfa lausnin. Nú
þegar hefur verið stigið skref í
þessa átt með samningum við
seðlabanka annarra Norðurlanda-
þjóða um gjaldeyris- skipti.
Með þeim var
undirstrikað
að ógnir sem
steðjað geta
að íslensku
myntinni eru
ekki staðbund-
ið vandamál.
Slíkir samning-
ar, einir og sér,
duga þó tæp-
ast. Það
þarf
tryggara
umhverfi í gjaldeyrismálum sé
litið til lengri tíma, að minnsta
kosti á meðan núverandi aðferð-
um er beitt við vaxtaákvarðanir.
Tenging íslensku krónunnar við
stærra gjaldmiðlasvæði, með
traustum samningum við erlenda
seðlabanka, er raunhæfari kostur.
Miðað við núverandi stöðu er nær-
tækast að líta til tengingar við
evru, þótt auðvitað megi velta fjöl-
mörgum öðrum kostum upp. Til
eru ýmsar leiðir í þessum efnum,
sem flestar eru ókannaðar en vert
er að tæpa á.
Nokkur fámenn ríki í Evrópu
hafa með samningum, á grund-
velli sérstakra samninga við Evr-
ópusambandið, tekið upp evruna
sem gjaldmiðil þótt þau standi
utan sambandsins. Aðild Íslands
að innri markaðnum gefur tilefni
til þess að slíkir möguleikar séu
kannaðir af fullri alvöru. Jafn-
framt hljótum við að skoða ábend-
ingar Guðmundar Magnússonar
og Stefáns Más Stefánssonar um
að aðild Íslands að Evrópska mynt-
kerfinu gæti verið rökrétt útfærsla
á EES samningnum. Allt fer þetta
eftir pólitískum vilja og efnahags-
legum hagsmunum.
Traustari gjaldmiðill og frelsi í
gjaldmiðlamálum
Þá er ennfremur mikilvægt að
hér ríki óskorað frelsi til þess að
skrá hlutafé sitt, eiga viðskipti og
gera upp í þeirri mynt sem henta
hverju fyrirtæki. Æskilegast
væri að jafnvel skattgreiðslur
mætti inna af hendi í fleiri mynt-
um en þeirri íslensku. Með því að
tryggja fyrirtækjum slíkt frelsi
ætti atvinnulífið að hafa flest þau
tæki sem þarf til þess að standast
alþjóðlega samkeppni og halda
áfram að dafna. Þetta er kjarni
þeirra úrlausnarefna sem við
stöndum frammi fyrir í gjaldeyris-
málum.
Umræða um að aðild að ESB og
upptaka evru á þeim grunni sé
eini valkosturinn við núverandi
fyrirkomulag er hins vegar
ekki málefnaleg. Það er
því brýnt að umræða
um gjaldmiðlamál
og peningahag-
fræði sé ekki
vængstýfð af fyr-
irframgefnum
ályktunum eða
lituð af áróðri
fyrir aðild okkar
að ESB.
Höfundur er
formaður
Sambands ungra
sjálfstæðismanna.
Endurskoðum gjaldeyrismálin
Auglýsingasími
– Mest lesið
Pólitískir flóttamenn
Mál Pauls Ramses flóttamanns, sem
sendur var á dögunum til Ítalíu,
hefur ekki farið fram hjá nokkrum
manni. Miklar umræður hafa spunn-
ist um málið og upp á síðkastið hafa
ýmsir dregið trúverðugleika Pauls í
efa. Sumir halda því fram að Paul
stafi engin hætta af því að
snúa aftur til Kenía.
Aðrir hafa sakað hann
um að vera fjársvik-
ari. Enn aðrir efast
um að hann segi satt
um að hafa tekið
þátt í stjórnmálum í
heimalandinu. Lítið
er um sannanir
bak við þessar
vangaveltur.
En eitt er víst, að Paul hefur áhuga
á stjórnmálum, svo mikinn raunar
að hann skartaði bol merktum
framsóknarflokknum á kosninga-
plakötum flokks síns í Kenía.
Íslenskir Framsóknarmenn hljóta að
sýta það að missa þennan góða liðs-
mann á pólitískan flótta. En svo má
færa rök fyrir því að þessa
dagana séu allir framsóknar-
menn á pólitískum flótta.
Fjörugt mannlíf
Enn eru mannabreyting-
ar á tímaritinu Mannlífi.
Sigurjón M. Egilsson
hefur verið látinn fara
úr ritstjórastólnum
eftir rúmlega hálfs árs
viðdvöl. Á fáum árum
hafa Gerður Kristný Guðjónsdóttir,
Reynir Traustason, Kristján Þorvalds-
son og Þórarinn Þórarinsson öll
vermt þennan stól.
Rafbyssuvinir
Hundrað og sjö Íslendingar eru
meðlimir í hópnum „Við VILJUM að
Lögreglan fái rafbyssur“ á tengsla-
netsvefnum Facebook. Öllu fleiri
eru í hópnum „Við viljum EKKI að
lögreglan fái rafbyssur“, eða 511
manns. Ekki þarf að koma á
óvart að sjö meðlimir hóps
þeirra sem heimta rafbyssur
skarta einkennisbúningum
lögreglunnar á auðkennis-
myndum sínum.
steindor@frettabladid.is