Fréttablaðið - 27.07.2008, Blaðsíða 10

10 27. júlí 2008 SUNNUDAGUR
Í
bókinni Arabíukonur segir
Jóhanna frá kynnum sínum
af stúlkunni Fatimu sem
hún hitti á ferðum sínum
um Jemen. Fatima var þá
fjórtán ára gömul en hafði
hætt í skóla vegna þess að ekki
voru efni til þess að halda úti skóla
í þorpinu hennar. Námsviljinn var
þó slíkur að þegar þær hittust sat
Fatima í búð systur sinnar með
lingvafónnámskeið og lærði ensku
á eigin spýtur. Þessi duglega stúlka
varð Jóhönnu innblástur, ekki ein-
ungis fyrir bókina, heldur líka
þegar hún tók við viðurkenningu
Hagþenkis og stofnaði sjóð til
styrktar stúlkum í Jemen sem hún
kaus að kalla Fatimusjóð.
„Ég stofnaði þarna sjóð upp á
350 þúsund krónur. Það eru ekki
miklir peningar en það var það sem
ég átti,“ segir Jóhanna sem ákvað
að flana ekki að neinu og velja vel í
hvað peningunum yrði varið. „Mig
langaði að nota verðlaunaféð til að
hjálpa stelpum í Jemen en ég vildi
líka tryggja að þetta færi ekki í
neina vitleysu svo ég eyddi tölu-
verðum tíma í að leita að einhverj-
um í Jemen sem gæti hjálpað mér
og ég gæti treyst. Það var síðan
ekki fyrr en nokkrum mánuðum
seinna sem ég komst í kynni við
Nouriu Nagi,“ segir Jóhanna.
Nouria þessi hafði þá fyrir um ári áður sett
á stofn miðstöðina YERO (Yemeni Education
and Relief Organization) í höfuðborginni
Sanaa, eins konar skóladagheimili fyrir börn
þar sem þau fengu aðstoð við heimanám,
aukna kennslu og tækifæri til tómstundaiðk-
unar.
Stuðningurinn mikilvægur
Jóhanna skoðaði aðstæður hjá Nouriu og leist
vel á. „Í fyrstu reiknaði ég með að geta styrkt
svona tíu stelpur fyrsta veturinn og sagði frá
þessu á heimasíðunni minni. Viðbrögðin létu
ekki á sér standa og áður en ég vissi af voru
styrktaraðilarnir orðnir svo margir að við
gátum styrkt 37 börn úr sjóðnum,“ segir hún.
En hvers vegna varð Jemen fyrir valinu af
öllum þeim löndum sem Jóhanna hefur heim-
sótt? „Vegna þess að það er að mínu viti eina
landið í þessum heimshluta þar sem er veru-
leg þörf fyrir þetta. Fátæktin er svo mikil og
barnamergð fjölskyldna gríðarleg. Konur
eiga sérstaklega erfitt uppdráttar. Þú þarft
ekki að vera þarna lengi til að finnast þú
verða að gera eitthvað. Það er einfaldlega
ástæðan,“ segir Jóhanna.
Í Jemen er skólaskylda en Jóhanna segir
henni illa framfylgt af yfirvöldum. Um helm-
ingur þjóðarinnar er ólæs og jafnvel talið að
þriðjungur þingmanna kunni ekki að lesa,
ólæsið er þó mest meðal kvenna enda algengt
að aðeins elsti sonurinn í fjölskyldunni fái að
ganga í skóla. Þar að auki er kennslunni sem
börnin fá í skólanum oft ábótavant.
„Í skólum í Jemen eru kannski 80
börn í einum bekk með einn kenn-
ara. Það segir sig sjálft að þau fá
lítið út úr því. Aðstoðin sem þau fá í
YERO-miðstöðinni bætir heilmiklu
við því þar fá þau mikinn stuðn-
ing,“ útskýrir Jóhanna.
Hún segir ekki óalgengt að feður
taki börnin sín úr skóla vegna þess
að borgi sig frekar að senda þau út
að betla.
„Þetta er náttúrlega erfitt og við
reynum að berjast gegn þessu en
fátæktin er svo mikil. Krakkarnir
sem við styrkjum eru allra fátæk-
ustu krakkarnir. Þetta eru börn
sem væru ekki í skóla ef ekki væri
fyrir þennan styrk sem þau fá,“
segir Jóhanna.
Menntun bætir stöðu kvenna
Í YERO-miðstöðinni fá stúlkur
meðal annars kennslu í leikrænni
tjáningu og hannyrðum. Jóhanna
segir gaman að sjá hvernig stúlk-
urnar þroskast og sjálfstraustið
eykst.
„Konur í Jemen halda sig mjög til
hlés en ég finn að það er að breyt-
ast. Fatima er til dæmis orðin 18
ára gömul og hefur þegar fengið
nokkur bónorð en hafnar þeim
öllum vegna þess að hún ætlar í
háskóla. Það er merkilegt að þora
að neita að gifta sig. Samkvæmt trúnni má
ekki neyða konu í hjónaband en hins vegar er
erfitt fyrir stúlku að óhlýðnast föður sínum.
Fatima er heppin því hún á skilningsríka for-
eldra og sem betur fer á það við um margar
stúlkur,“ segir Jóhanna.
Fatima fékk einmitt draum sinn um að
ganga í skóla uppfylltan eftir að fréttist af því
hvernig Íslendingar höfðu tekið til hendinni í
Sanaa. Skólinn í þorpinu hennar var opnaður
á ný og nú stefnir Fatima á framhaldsnám.
„Hún ætlar að læra öll tungumál sem hún
kemst yfir,“ segir Jóhanna og segir blaða-
manni sögu af annarri stúlku sem var svo
ánægð þegar hún lærði að lesa í YERO-mið-
stöðinni að hún rauk beint á fund forstöðu-
konunnar Nouriu til að segja henni að nú væri
hún tilbúin til að fara í háskólann. „Það er svo
mikil bjartsýni í þessum krökkum og það er
það sem mér finnst íslensku stuðningsmenn-
irnir hafa gefið þeim,“ segir Jóhanna.
Í fyrstu styrktu Íslendingarnir bara stúlk-
ur en nú hafa nokkrir drengir bæst í hópinn.
„Það var þarna ein kona í einni af ferðunum
okkar til Jemen sem hafði hitt Nouriu og
sagði mér síðan að hún vildi endilega styrkja
strák. Ég varð voða hissa og spurði hvers
vegna og þá sagði hún: „Vegna þess að ég held
að strákar verði betri menn af því að kynnast
þessari konu.“ Það segir mikið um það hvaða
áhrif Nouria hefur.“
Þörf á nýju húsnæði
YERO-miðstöðin hefur nú sprengt utan af sér
núverandi húsnæði í Sanaa og vitanlega ætla
Íslendingar að bregðast við því. Settur hefur
verið á laggirnar aðgerðahópur undir forystu
Sigþrúðar Ármann í Exedra, skipaður íslensk-
um kvenskörungum úr ýmsum áttum, sem
ætla að halda markað í Perlunni 30. ágúst
næstkomandi.
„Þetta verður Perlusúk,“ segir Jóhanna en
súk er arabíska orðið yfir markað. „Við
erum byrjaðar að safna varningi til að selja
og frá og með 30. júlí verður hægt að koma
með varning til okkar í Síðumúla 15 fyrir
markaðinn. Þarna verða seld föt, veski,
slæður, púðar, teppi og sitthvað fleira. Og
þetta á ekki bara að vera sölumarkaður held-
ur verður þetta skemmtilegur viðburður
með músík og alls kyns uppákomum,“ segir
hún.
Allur ágóði rennur óskiptur í bygginga-
sjóð fyrir miðstöðina. „Við ætlum að safna
fyrir nýju húsi,“ segir Jóhanna. „Til þess að
við getum keypt eitthvað almennilegt og
þurfum ekki að stækka við okkur aftur eftir
örfá ár þurfum við um 30 milljónir. Það er
eins og hvað … ein fjögurra herbergja íbúð í
Reykjavík, en það eru miklir peningar í
Jemen.“
Gott að geta hjálpað
Stuðningsverkefnið í Jemen hefur gefið
Jóhönnu mikið. „Sem manneskja hef ég
grætt á þessu heilan helling. Ég fæ mikið út
úr þessu og finnst þetta óskaplega skemmti-
legt. það er ekki nokkur vafi. Ég finn líka að
fólkinu sem tekur þátt í verkefninu finnst
gott að hjálpa. Ég tala nú ekki um þá sem
hafa farið þarna og séð með eigin augum
hvað þörfin er mikil,“ segir hún.
Starf sem þetta þarf að vinna í góðu sam-
starfi við heimamenn og það hefur Jóhanna
haft að leiðarljósi. „Þetta er engin aum-
ingjagæska. Við viljum gera þetta þannig að
allir haldi sinni reisn. Svona starf verður
ekki unnið nema með fullkominni virðingu
fyrir viðkomandi menningu og við gerum
ekkert þarna nema í samvinnu við Nouriu
og heimafólk. Við komum ekki og segjum
þeim til með yfirgangi.
Ég hef búið í Jemen og ég veit að konur
vilja læra, þær bara hafa ekki tök á því og
því reynum við að breyta. Hins vegar er
nauðsynlegt að virða þeirra hefðir, gera ekki
lítið úr þeim og gera ekki lítið úr trúnni.
Okkur ber líka skylda til að veita aðstoð á
þeirra forsendum. þegar við kaupum þetta
hús til dæmis, sem ég er ekki í nokkrum
vafa um að við gerum, þá er það fyrst og
fremst þeirra mál hvernig þau ganga frá því
húsi og hvað þau hafa þar,“ segir Jóhanna.
Allir vegir færir
Núna, fimm árum eftir að YERO tók til
starfa og rúmum þremur árum eftir að Fati-
musjóðurinn var stofnaður, er fyrsti nem-
andinn, Hanak Al Matari, að fara í háskóla.
„Við erum ofsalega stolt af þessu. Hér á
Íslandi finnst okkur svo sjálfsagt að allir
fari í háskóla ef þeir geta en þarna er það í
raun og veru mjög merkilegur áfangi. Það
að þetta skuli vera fátæk stúlka sem er auk
þess komin á giftingaraldur gerir þetta
síðan enn merkilegra,“ segir Jóhanna.
Hanak er 19 ára og hefur fengið styrk frá
Íslendingum frá upphafi ásamt þremur
systrum sínum sem einnig stefna á háskóla-
nám. „Þetta er dugleg fjölskylda og stúlk-
urnar eru fyrirmyndarnemendur. Faðirinn
er atvinnulaus en er húsvörður í verksmiðju
og fær þannig frítt húsnæði en engin laun.
Þau búa saman hjónin í tveggja herbergja
íbúð með ellefu börn. Móðirin vinnur við
ræstingar en hefur sótt sér fullorðins-
fræðslu hjá okkur og dreymnir um að setja
á laggirnar litla saumastofu. Hún er ólæs og
óskrifandi en vill fikra sig áfram og hvetur
börnin sín til dáða.“
Og hvað skyldi Hanak ætla að læra í
háskólanum? „Hún fer í hagfræði og stjórn-
málavísindi,“ segir Jóhanna brosandi. „Mér
finnst mjög merkilegt að fyrsta stelpan
okkar skuli láta sér detta í hug að fara í þess
háttar nám. Maður hefði kannski haldið að
hún færi í kennaranám eða eitthvað álíka,
án þess að gera lítið úr því. En hún telur sem
sagt réttast að fara í hagfræði og stjórn-
málavísindi sem sýnir að henni finnast henni
greinilega allir vegir færir.“
Íslensk umhyggja í Jemen
JÓHANNA KRISTJÓNSDÓTTIR Áhugi Jóhönnu á Miðausturlöndum kviknaði þegar hún starfaði sem blaða-
maður á Morgunblaðinu og skrifaði erlendar fréttir. Nú hefur hún farið óteljandi ferðir til þessa heimshluta
og er alltaf jafn heilluð. „Það er í raun og veru bara allt; sagan, mannlífið og minjarnar Líka trúarbrögðin
sem mér finnst heillandi og falleg þótt margir séu svolítið hræddir við þau,“ segir Jóhanna.
FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
GÓÐAR VINKONUR Þegar Jóhanna kemur með
ferðamenn til Jemen býður Fatima þeim í mat. Hún
er nú orðin 18 ára gömul og stefnir á háskólanám.
MYND/JÓHANNA KRISTJÓNSDÓTTIR
Þegar Jóhanna Kristjónsdóttir fékk verðlaun Hagþenkis fyrir
bók sína Arabíukonur árið 2005 ákvað hún að nota verðlauna-
féð til góðs og stofna sjóð til styrktar stúlkum í Jemen. Jóhanna
sagði Þórgunni Oddsdóttur frá stuðningsverkefninu, markaði
sem halda á í Perlunni til að safna fyrir húsnæði í Jemen og
fyrirmyndarnemandanum Hanak sem nú er á leið í háskólanám.
Það er svo
mikil bjart-
sýni í þess-
um krökk-
um og það
er það sem
mér finnst
íslensku
stuðnings-
mennirnir
hafa gefið
þeim.
Um 250 börn eru styrkt til náms í YERO-mið-
stöðinni nú og á þriðja tug kvenna sækir þar
fullorðinsnámskeið. Síðastliðinn vetur studdu
Íslendingar allar konurnar í fullorðinsfræðslunni
og helming barnanna.
Hvert barn er styrkt um 270 dollara (um
22.000 krónur íslenskar) á ári en fyrir þá
upphæð getur barnið gengið í skóla, fengið
skólabúning, skólavörur, reglulega læknisskoð-
un, fatnað fyrir stórhátíðir, leiðbeiningar og
aðstoð við heimanám í miðstöðinni þrisvar í
viku, kennslu í handmennt og tónlist (sem ekki
er í boði í Jemenskum skólum) auk þess sem
fjölskylda barnsins er studd með matargjöfum
þegar illa stendur á.
Forstöðukonan Nouria kannar aðstæður allra
sem sækja um og velur vel hvaða börn fá styrk.
Vonast er til að með nýju húsnæði verði unnt
að taka á móti fleiri börnum.
YERO-MIÐSTÖÐIN Í SANAA
AÐSTOÐ VIÐ HEIMANÁMIÐ Nouria borgar kennur-
unum hærri laun en gengur og gerist til að tryggja
að hún fái besta fólkið.
ÞAKKLÁTIR KRAKKAR Ef ekki væri fyrir stuðninginn
sem þessi börn fá frá góðu fólki á Íslandi og víðar
er óvíst hvort þau gætu gengið í skóla.
M
YN
D
/JÓ
H
A
N
N
A
K
R
ISTJÓ
N
SD
Ó
TTIR