Tíminn - 13.12.1983, Blaðsíða 9

ÞRIÐJUDAGUR 13. DESEMBER 1983
9
fyrirfram um lækningu. Hér má spyrja
hvað valdi hverju. Verða hinir trúræknu
og trúarheitu fremur fyrir huglækningu
en aðrir menn? Eða rekja trúmennirnir
bata sinn fremur til huglækninga en
aðrir? Þessum spurningum fær könnun
sem þessi ekki svarað. En eigi mat fólks
á bata sínum við rök að styðjast þá
virðast hinir trúuðu hafa heldur meiri
líkur en aðrir til að hljóta bata af
huglækningu.
1 gögnum okkar eru þrenns konar
upplýsingar sem geta sagt nokkuð til um
það hve alvarleg veikindi hafa verið.
Þetta er, hve langvinnur sjúkdómurinn
hafði verið, hvort maðurinn var vinnufær
eða ekki eða á sjúkrahúsi, og svo hver
sjúkdómurinn var.
Nú skulum við athuga þetta hvert fyrir
sig með tilliti til þess bata sem fékkst.
Batahlutfallið var nær hið sama, 78%
hjá vinnufærum og 69% hjá óvinnufær-
um, hins vegar litlu hærra hjá þeim sem
veikir höfðu verið skemur en eitt ár
(84%) en hjá þeim sem þjáðst höfðu af
kvilla sínum í meira en ár (65%). Þar
sem tilfellin voru aðeins 100 og lýsingar
manna á sjúkdómi sínum stundum óljós-
ar, tókum við það ráð að skipta þeim
aðeins í tvo flokka. í fyrri flokkinn
settum við sjúkdóma sem snnilegt þótti
að hefðu verið mjög alvarlegs eðlis
(krabbamein, hjarta- og æðasjúkdóma,
heila- og nýrnasjúkdóma), en í hinn
flokkinn þær sjúkdómslýsingar sem ekki
þóttu eins skýrar og í mörgum tilfellum
ekki jafnalvarlegs eðlis (farsóttir, gigt og
bakverkir, afleiðingar slysa, sjúkdómar
í öndunarfærum, andlegir erfiðieikar
o.fl.) Þessir tveir flokkar urðu ámóta
fjölmennir. Hér reyndist batinn verulega
tíðari í síðari flokknum (85%) en þó
56% hjá þeim fyrri. Við því var auðvitað
að búast að batinn væri tíðari í síðari
flokknum. Eftirtektarvert er þó að rétt
rúmur helmingur fólks í fyrri flokknum
telur sig finna einhvern bata. Þá má geta
þess að batahlutfallið var ekki marktækt
hærra hjá þeim sem leitað höfðu hug-
lækningar fyrir mörgum árum en þeim
sem höfðu gert það síðar. Að lokum má
bæta því við að þegar um einhvern bata
hafði verið að ræða þá reyndist hann
langvarandi í langflestum eða 90% til-
fellanna. Allir sem töldu sig hafa hlotið
einhvern bata hjá einum þessara hug-
lækna, kváðu hann hafa verið varanleg-
an.
í reynd segja margar tölur hér að
framan nokkuð það sem búast mátti við.
Þó má það heita athyglisvert hve margir
sem þjáðst hafa af langvinnum sjúkdóm-
um, hve margir óvinnufærir og hve
margir sem þjáðst hafa af hinum „alvar-
legri“ sjúkdómum teljá sig hafa hlotið
góðan bata með því að leita lækningar
„að handan" eða með bænum. En því
verður að bæta við að þessar niðurstöður
segja ekkert með vissu um hvernig
batinn raunverulega fékkst. Ekki er
unnt að fullyrða neitt um það á grund-
velli könnunar sem þessar en hún sýnir
greinilega huglægt mat þessara sjúklinga
á bata sínum. Það skal endurtekið að
öðrum aðferðum yrði að beita til að fá
huglægara mat og það yrði að vera verk
læknislærðra manna.
Ur því við erum farin að minnast á
lækna má geta þess að engin togstreita
virðist yfirleitt hafa verið milli hinnar
efniskenndu og hugarlegu lækningar.
Eins og áður hefur verið minnst á voru
langflestir þessara sjúklinga í meðferð
hjá læknum og henni var sjaldan hætt
þótt leitað væri til huglæknis. Það má
því segja að yfirleitt hafi verið um
tvöfalda meðferð að ræða. Þá var hug-
lækningin nær ævinlega eingöngu þannig
að sá sem leitað var til sagðist hafa
samband við framliðinn mann, venju-
lega látinn lækni, og hann átti síðan að
sjá um lækninguna að handan. Eða þá
að beðið var fyrir hinum sjúka. í aðeins
4% tilfellanna var um einhvers konar
líkamlega meðferð að ræða. Það má því
segja að huglæknarnir hafi mjög sjaldan
gripið inn í eða reynt að breyta þeirri
meðferð hjá lækni sem sjúklingurinn var
í. Það var næsta fátítt að sjúklingar
þessir skýrðu læknum sínum frá því að
leitað hefði verið til huglæknis. Aðeins
8% sjúklinganna létu lækni sinn vita.
Eins og áður var minnst á leituðu
flestir til huglæknis af eigin hvötum eða
54, en 33 vegna hvatningar frá öðrum.
Aðeins einn af þessum hundrað bar við
vantrú á læknum. Ekki kom fram í
þessari könnun að samkeppni væri milli
hinna hefðbundnu lækninga og hug-
lækninga. Að vísu taldi um þriðjungur
að erfitt gæti verið að ná fundi lækna og
að þeir hefðu ekki nægan tíma til að
sinna sjúklingum sínum, en aðeins sex
töldu að menntun þeirra væri ábótavant
og nokkru fleiri að dýrt væri að leita
þeirra. í heild varð ekki séð að fólk
leitaði til huglækna vegna vantrúar á
læknum eða gagnrýni á störf þeirra.
Sjaldgæft var að krafist væri greiðslu
fyrir huglækningu, meðal viðtalenda
okkar voru aðeins tveir sem minntust
þess. Oft var huglækninum gefið eitt-
hvað, þ.e. ekkert var sett upp, en
viðkomanda í sjálfsvald sett hvað hann
léti af hendi rakna. Þetta gerðist í 35
tilfellum og tvisvar var gefið til samtaka.
í flestum tilvikum, eða 36, hlaut hug-
læknir enga fjárhagslega umbun fyrir
verk sitt. í fjórðungi tilvika vissi eða
mundi viðkomandi ekki hvernig þessu
hafði verið varið.
Hvaða hugmyndir gerðu viðmælendur
okkar sér um árangur eða árangursleysi
huglækninganna? Yrði enginn árangur
var því aðallega borið við að tilfellið hafi
verið vonlaust (59%) eða þá að viðkom-
andi hafi enga trú á huglæknum (29%).
í 12% tilfella var hæfileikaleysi huglækn-
is eða sambandsleysi við framliðnar
hjálparverur borið við. Ef árangur varð
og maðurinn hlaut bata taldi þriðjungur
(34%) hjálpina hafa komið frá látnum,
litlu færri (30%) hana hafa orðið fyrir
kraft bænarinnar, 24% þökkuðu krafti
frá huglækni, en aðeins 14% trúnni á
bata. Um þriðjungur þessara svarenda
taldi að tvénnt af ofantöldu hefði valdið
lækningu, en slík viðhorf eru meðtalin í
tölunum hér að ofan. Aðeins tíundi hver
maður hafði ekki ákveðnar skoðanir á
orsökum lækningar. Það kom því ber-
lega fram hjá viðmælendum okkar að
þeir töldu hjálpina að handan og mátt
bænarinnar mestu valda um huglækning-
ar.
UGIÐ BATA AF HUGLÆKNINGUM
FYRIR OFAN 0G VIÐ SVIFUM BURT
eftir þetta var sama hvað ég hreyfði mig
mikið, ég hef ekki fundið fyrir verk í
hjartastað síðan. Ég tel mig hafa fengið
lækningu á sjúkleika mínum á yfirnáttúr-
legan hátt sem ég get ekki skýrt nánar.“
„Þegar ég var 17 ára veiktist ég af
heilahimnubólgu. Var mér ekki hugað
líf, og ráðlagði læknir á Heilsuvemdar-
stöðinni móður minni að leita til hug-
læknis sem hann sagði að hefði reynst
honum vel. Eg var rænulítil er hún kom
til mín. Hún tók í hönd mér, og mér
virtist hún tala til einhvers læknis sem
hafði látist í rúminu sem ég lá í. Mér
fannst mikill kuldi og styrkur koma frá
hendi hennar scm streymdi upp hand-
legg minn. Um nóttina fékk ég mikið
kast og var vakað yfir mér og þurfti að
fá mikið blóð. Um morguninn er ég
vaknaði var ég næstum hitalaus og leið
alveg dásamlega. Læknarnir höfðu enga
aðra skýringu á bata mínum en að hann
hefði verið yfimáttúrlegur.“
„Fyrir fjórum árum bjó ég vestur á
Fjörðum. Fékk ég senda bók sem heitir
Valva Suðurnesja. Þar er ömmu minnar
getið og fleiri sem mér voru nákunnugir.
Ég lá fyrir og var að hugsa um það sem
ég las og var með vissar efasemdir. Ég
hef alltaf verið handviss um að ég var
glaðvakandi er ég sá ömmu mína koma
inn gólfið þungbúna og ganga að mér.
Hún tók í hönd mína og um leið
opnaðist þakið fyrir ofan herbergið og
við svifum burt, en mér fannst ég sjá
sjálfan mig eftir í rúminu. Við komum á
stað þar sem voru fyrir hvítklæddir
menn, og fannst mér að það væru
læknar. Ég var lagður á borð, og ég sá
hníf og fann að ég var skorinn upp á
móts við lífið. Mig kenndi mikið til.
Síðan var sama ferðin til baka í rúmið
og um leið og þangað var komið var ég
með sjálfum mér. Kenndi mig til þar sem
ég var skorinn, og var hálfsmeykur við
að skoða mig, en ekkert sá ég, en hafði
það lengi á tilfinningunni að það hefði
verið átt við mig. Ég efaðist ekki
lengur.“
„Kona mín fór til andalæknis í Hafnar-
firði af því hún var með exem sem
sérfræðingar gátu ekki læknað. Ég varð
var við veru í svefnrofunum snemma
morguns. Það laut kona yfir hana og
smurði einhverju hvítu kremi á vit
hennar. Uppfrá þessu fór henni að batna
og batnaði alveg.“
„Á miðilsfundi bað ég um hjálp fram-
liðins læknis við gigtarsjúkdómi. Nokkr-
um dögum síðar sá ég sprautuför að því
er virtist á báðum handleggjum og mér
fór að líða betur.“
„Ég var sex ára þegar ég að nóttu til
horfði á lækni úr öðrum heimi sprauta
móður mína sem haldin var slæmu
exemi. Skömmu seinna varð hún alheil.“
„Varð greinilega var við er huldulækn-
ir kom til mín. Var, að mér fannst,
glaðvakandi, en eins og deyfður. Fann
að hnéð var þuklað og eitthvað gert við
það. Fóreftirþaðdagbatnandi. Mörgum
árum síðar blæddi í sama hnélið. Eftir
að hafa legið í 8 vikur í þessu með
miklum hita var leitað til huldulæknis.
Brá þá strax við að hitinn datt niður á
örfáum dögum og fór mér síðan dagbatn-
andi;“
„Árið 1958 var ég staddur í Reykjavík
(bjó þá úti á landi) og beið eftir spítala-
plássi. Ég átti að ganga undir uppskurð
vegna brjóskloss í baki. Að áeggjan
móður minnar sem ég bjó þá hjá fórum
við til læknamiðils. Þar kom enskur
læknir sem skoðaði mig og lýsti mjög
greinilega þessum sjúkdómi, og sagði
hann að ef leyfi fengist, þá myndi hann
heimsækja mig að nokkrum dögum
liðnum. Svo var það undir morgun stuttu
seinna.... ég lá þá vakandi í rúmi mínu
og hafði nýlega snúið mér til veggjar.
Heyrði ég að hurðin var opnuð og
gengið að rúminu. Síðan var eins og
farið væri höndum um bakið á mér.
Þegar svo heimilisfólkið kom á fætur fór
ég fram og bað móður mína og stjúp-
föður að líta á bakið á mér, og var þar
greinilegt far eftir nálarstungu.“
„Ég var sjúkur og lá í heimahúsi, þ.e.
sjúkrahús var ekki starfrækt. Mér hafði
liðið mjög illa og það gat komið til mála
að taka þyrfti af mér vinstri fót. Gamli
héraðslæknirinn var nýlátinn og nýr
kominn í staðinn. Ég var sofandi, eða
var ég það ekki, ég gat ekki hreyft mig.
Og heyrði fótatak, sænginni var lyft, ég
sá aldrei neinn mann. Eftir það fór mér
að batna.“
„Ég var lögð inn á sjúkrahús vegna
nýrnasteina og stóð til að skera mig upp.
En um nóttina áður fannst mér einhver
vera hjá mér og toga sængina ofan af
mér, og greinilegan andardrátt fann ég.
Um morguninn þegar ég var rannsökuð
voru steinarnir horfnir."
„Þessar frásagnir lýsa vel trú höfunda
þeirra á yfirnáttúrlegar lækningar. Það
ér handan við möguleika könnunar sem
þessar að sýna fram á sannleiksgildi
slíkra frásagna. Ekki svo að skilja, að
ástæða sé yfirleitt til að ætla að menn
segi hér ekki rétt og frómt frá. En þörf
hefði verið ýtarlegra læknisfræðilegra
rannsókna fyrir og eftir bata til að geta
sagt, þótt ekki væri nema með nokkurri
vissu, hvort ástæða væri til að ætla að
batinn ætti sér yfimáttúrlega orsök.
Þrátt fyrir þessar augljósu takmarkanir
kannana af þessu tagi lék okkur samt
forvitni á að athuga þessar meintu hug-
lækningar betur.