Tíminn - 19.03.1987, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 19. mars 1987
Tíminn 13
ljóst að fyrir fólk með lægri tekjur,
þá er þetta mjög mikil kjarabót. En
þetta er einn flatur skattur eins og
útsvarsfyrirkomulagið er og mér
finnst ekki nógu heppilegt að það
virðist vera að þeir sem eru með
miðlungs tekjurnar, þeir fái mesta
skattahækkun, en síðan dragi úr
henni eftir því sem ofar dregur.
Petta þyrfti að vera alveg öfugt,
þannig að eftir því sem þú þénaðir
meira, því hlutfallslegra hærri skatt
borgaðir þú. En það er sjálfsagt ekki
leysanlegt nema með tvær skatta-
prósentur. En það sem er í raun
hagkvæmast við þetta nýja kerfi er
að þú dregur ekki á eftir þér, þ.e. þú
lendir ekki í vandræðum ef þú þénar
vel eitt árið, en lítið það næsta, og
þú veist hvað þú mátt eyða miklum
peningum. Það hlýtur hreinlega að
vera mikill munur.“
- Húsnæðismálin?
„Það er stór flokkur sem kemur
við alla launþega. En það eru margir
sem ekki gera sér grein fyrir því að
þegar nýtt kerfi er tekið upp, þá
getur það tekið 7-10 ár að láta það
ná jafnvægi og virka að fullu. Það er
líka ljóst að fólk sem áður lét sér
ekki einu sinni detta í hug að
fjárfesta í íbúð, það hafði hreinlega
ekki bolmagn til þess samkvæmt
gamla kerfinu, það fer á stjá núna.
Það er líka alveg ljóst að þegar það
er verið að tala um þennan fjölda
umsókna sem eru núna um lán að
það eru geysilega margir sem eru
bara að festa sér lán og eru alls ekki
vissir hvort þeir ætli að byggja eða
ekki. En hvað gera þeir svo þegar
þeir fá lánið? Fara þeir strax og taka
út lánið, eða eiga þeir lánsumsókn-
ina inni? Þetta er náttúrlega spum-
ing sem erfitt er að svara. Ef fólk er
að minnka við sig þá hlýtur að vera
mjög sjaldgæft að það taki þá fullt
lán. En öll kerfi leka og það er
hreinlega mjög mismunandi hvernig
fólk er innrætt og hve heiðarlegt það
er. En það er alveg ljóst að ekkert
kerfi fullkomnast á einum degi.
Þetta kerfi hefur byrjunarörðugleika
eins og allt annað, en þetta er ein
mesta kjarabót sem launþegar á
íslandi hafa lengi fengið.
- Aö lokum Þóra, atvinnumál?
„Hvað uppbyggingu atvinnuveg-
anna varðar, þá er það alveg ljóst,
þegar maður skoðar þróun síðustu
2-3 áratugina, að gróska í atvinnulífi
fylgir alltaf sjávaraflanum. En það
sem manni finnst kannski slæmt í
þessari atvinnumálaumræðu er að
það er ekki mörkuð nein heildar-
stefna. Það eru t.d. ekki svo gífur-
lega mörg ár síðan að einhverjum
datt í hug að opna saumastofu og þar
með voru komnar saumastofur á alla
þá staði sem mögulega var húsnæði
fyrir það. Ég man að það var mjög
mikil hneykslan á því f haust að
menn voru að kanna starfrækslu
skyrtuverksmiðju í Reykjavík. Þeir
voru ekki nógu ánægðir með afköst-
in, og kenndu starfsfólki um. En það
var ekki athugað með hagræðinguna
á fyrirtækinu. Það þyrfti að gera
mun oftar. Ég er bjartsýn á framtíð-
ina, ef við höldum verðbólgunni
niðri og höfum dugnað og þor til að
byggja upp atvinnulífið, þá er ekkert
að óttast. En orð eru ekki nóg, það
verður líka að framkvæma. Það má
auka verðmætasköpunina með ýmsu
móti og það verður að gera.“
„Umfjöllun um loð-
dýrarækt neikvæð"
Valgerður Sverrisdóttir, annar maður á lista Framsóknarflokksins.
Valgerður Sverrisdóttir er í 2. sæti
framboðslista Framsóknarflokksins
í Norðurlandskjördæmi eystra. Hún
stundaði nám við Kvennaskólann í
Reykjavík og útskrifaðist þaðan
með gagnfræðapróf 1967. Veturinn
eftir starfaði hún sem ritari hjá
Rannsóknarstofnun landbúnaðarins
en hélt síðan til Hamborgar og
dvaldi þar í eitt ár við þýskunám.
Jafnframt því námi var hún í hluta-
starfi hjá SÍS. 1972 heldur hún síðan
aftur til æskustöðvanna að Lóma-
tjörn og hefur búið þar síðan. Val-
gerður hefur lagt gífurlega mikið af
mörkum handa Framsóknarflokkn-
um og var fyrst kvenna kosin í stjórn
Sambands íslenskra samvinnufé-
laga.
Hún býr nú félagsbúi að Lóma-
tjörn og stundar loðdýrarækt og
fjárbúskap.
- Hvað er að gerast í loðdýra-
ræktinni núna Valgerður?
„Það hefur verið fjallað nokkuð
um loðdýrarækt í fjölmiðlum að
undanförnu. Þar hefur mér þótt
umfjöllunin óþarflega neikvæð og
því langar mig að benda á nokkrar
staðreyndir, sem gætu orðið til al-
mennra upplýsinga í umræðunni um
þessa tiltölulega nýju atvinnugrein.
Með samþykkt búvörulaganna árið
1985 var ákveðið að á árunum 1986-
1990 verði 1,5 milljarði króna varið
til endurskipulagningar í landbún-
aði, sem að öðrum kosti hefði verið
varið til útflutningsbóta. Ástæður
þessa eru öllum kunnar og fjölyrði
ég ekki um þær að þessu sinni, en
legg áherslu á að þrátt fyrir þessa
stefnubreytingu í landbúnaðarmál-
um verður áfram lögð áhersla á gildi
hefðbundins landbúnaðar fyrir ís-
lenskt þjóðfélag og að tekjur bænda
verði ekki lakari en hjá viðmiðunar-
stéttunum.
Á síðastliðnu ári nutu 95 loðdýra-
bændur opinbers framlags vegna
uppbyggingar loðdýrabúa. Framlag-
ið var um 30% af stofnkostnaði
framkvæmda, þó var aldrei veitt
hærri upphæð en 500 þúsund krón-
um á býli. Auk þessa var lagt fram
fé til skipulegrar uppbyggingar fóð-
urstöðva og skinnaverkunarstöðva.
Áætlað er að um 600 millj. króna
hafi verið varið til framkvæmda í
loðdýrarækt hér á landi á sl. ári. Ef
svo heldur fram sem horfir og áfram-
haldandi uppbygging á sér stað, er
,ekki óeðlilegt að gera ráð fyrir að
árið 1990 muni atvinnugreinin skila
1 milljarði króna á ári í gjaldeyris-
tekjum og skapa 700 ný störf.“
- En hver er reynslan í dag?
„Ja, nú eru rúmlega 7 ár síðan
loðdýrarækt hófst hér á landi að
nýju á meðal almennra bænda og nú
eru um 200 loðdýrabændur í land-
inu. Reynsla þessara ára hefur sýnt
okkur að íslenskir bændur standa sig
með ágætum, þrátt fyrir það að
fræðslu- og leiðbeiningarstarf hafi
verið í lágmarki. Mesti styrkur ný-
liða í þessari grein hefur verið það
samstarf og sá samvinnuandi sem
ríkt hefur á meðal bændanna og þeir
sem lengra hafa verið komnir hafa
aldrei talið það eftir sér að aðstoða
byrjendur. í Noregi er nú til umræðu
að taka upp leiðbeiningarstarf, sem
yrði ekki ósvipað því sem verið
hefur við lýði hér. Norðmenn hafa
kallað það „pabba-kerfið“ og er það
hugsað þannig að ákveðnir bændur
sem hafa sýnt góða frammistöðu í
loðdýrarækt fái greitt af opinberu fé
fyrir það að vera nýliðum til leið-
beiningar, vera þeim sem nokkurs
konar pabbar."
- Hvað með skinnagæði í ref?
„íslensku blárefsskinnin hafa
verið að sækja á með hverju ári
þegar borið ersaman við nágranna-
þjóðir. Því miður voru þau dýr sem
flutt voru inn í upphafi ekki fyrsta
flokks hvað skinnagæði varðar, en
frjósemi var ágæt. Á febrúarupp-
'joði í Danmörku nú í vetur var
meðalverð íslensku skinnanna
( hærra en þeirra sænsku, örlítið
lægra en þeirra dönsku og um 300
íslenskum krónum lægra en norska
meðalverðið, en Norðmenn eru
með besta bláref í heimi.
Eins og fram hefur komið í
fréttum er hægt að framleiða með
sæðingum svo kölluð blue-frost
skinn. Þá eru blárefslæður sæddar
; með silfurrefasæði. Þessi skinn
voru seld núna í febrúar á um 5000
íslenskar krónur, þegar blárefur-
inn var á ca. 2.100 krónur. Sæðing-
ar á ref voru framkvæmdar í fyrsta
skipti hér á landi síðastliðinn vetur
og tókust mjög vel. T.d. hér á
Eyjafjarðarsvæðinu héldu um 70-
80% af þeim læðum sem sæddar
voru. Þetta er einhver besti árang-
ur sem náðst hefur í sæðingum
refa. Til gamans má geta þess að í
Noregi voru á sl. ári sæddar um
50.000 refalæður og við það störf-
uðu um 100 sæðingamenn."
- Enn skinnagæði í minkum?
„Hvað þau varðar, þá var sá
stofn, sem er lang útbreiddastur
hér á landi fluttur til landsins fyrir
örfáum árum frá Danmörku. Þau
dýr sem þá voru í landinu voru öll
drepin, þar sem þau voru sýkt af
„plastmositosa", sem er skæður
sjúkdómur í mink. Allur minkur á
íslandi er því heilbrigður, og er
ekki vitað um annað land í heimin-
um sem stendur svo vel að vígi
hvað það snertir. Um það verð sem
fékkst fyrir íslensk minkaskinn á
uppboðinu í Danmörku í febrúar
er það að segja að þau seldust á að
jafnaði 100 ísl. krónum lægra verð
en þau dönsku, en Danir eru með
besta mink í heimi."
- En hvers vegna lægra verð?
„Að sumu leyti er skýringin á
því að við erum lægri í verði en
nágrannaþjóðirnar sú, að hér er
tiltölulega meira sett á af lífdýrum.
Önnur skýring gæti verið sú, að hér
á landi sé ekki lögð nægileg vinna
í skinnaverkunina og að sögn fram-
kvæmdastjóra uppboðshúsanna
bæði í Danmörku og Noregi tapa
bændur stórfé á því að vanda ekki
betur til þess starfs. Einn starfs-
maður uppboðshússins í Dan-
mörku komst svo að orði þegar
íslendingar voru staddir þar ný-
lega, að það væri sorglegt að vera
vitni að öllum þeint fjármunum
sem töpuðust á lélegri skinnaverk-
un. Bændur væru búnir að leggja
sig fram í marga mánuði við að
fóðra dýrin eins vel og mögulegt
væri, en svo vanræktu þeir margir
hverjir þetta atriði. Þetta gildir
ekki bara um íslenska bændur.“
- Hvað um byggingar?
„Þegar litið er á opinbera út-
reikninga á því hvað kosti að
byggja loðdýrahús kemur strax í
ljós, að sæmilega laghentur og
útsjónarsamur bóndi getur sparað
sér verulegar fjárhæðir í uppbygg-
ingunni með hagsýni, ellegar verið
á góðu kaupi á meðan hann byggir,
ef við viljum frekar orða það
þannig. Það er tiltölulcga mjög
dýrt að byggja loðdýrahús á ís-
landi. Þegar borið er saman við
nágrannaþjóðirnar kemur í Ijós,
að í mörgum tilfellum eiga þau
hús, sem notuð eru hér undir
loðdýr og t.d. í Danmörku ekkert
sameiginlegt nema nafnið. Hér eru
í gildi mjög strangar reglur um
styrkleika húsanna, sem að veru-
legu leyti er eðlilegt vegna veður-
fars hér á landi, en öllu má nú
ofgera. En því verður ekki á móti
mælt, að húsin eru góð og endast
lengi, enda erum við að byggja yfir
loðdýrarækt, sem á sér langa fram-
tíð í landinu."
- En fóðurstöðvar?
„Eitt af því sem var hvað mest
haldið á lofti þegar loðdýrarækt
var endurvakin á íslandi var það,
að hér fengist miklu ódýrara fóður
en þekktist erlendis. Nú standa
mál þannig að fóður er lítið ódýr-
ara hér en gengur og gerist erlend-
is. Þegar litið er á hvernig verðið
er samansett kemur í ljós, að hér
er um 50% af verðinu hráefnis-
kostnaður, en t.d. í Noregi um
80%. Skýringin er að sjálfsögðu
sú, að hér erum við með nýjar
fóðurstöðvar, sem á hvíla miklar
skuldir og þar af lciðandi mikill
fjármagnskostnaður, en þar eru
þær löngu komnar yfir erfiðustu
rekstrarárin."
- Markaðsmálin?
„Já, framleiðsla okkar íslend-
, inga er eins og dropi í hafið á
hinum alþjóðlega markaði, jafnvel
þó að hún aukist verulega á næstu
árum. í Noregi hefur loðdýrabænd-
um fjölgað um 1.600 síðan um
1980 og í Danmörku heldur meira.
Einliverjir kunna þvi að draga þá
ályktun að markaðurinn sé fullur
og íslendingum væri best að leggja
niðurskottið. í því sambandi vil ég
segja það, að á síðasta ári voru
framleidd um 33 millj. minka-
skinna í hinum vestræna heimi og
um 5 milljónir refaskinna. Á marg-
nefndu febrúaruppboði í Dan-
mörku seldust öll minkaskinn, sem
boðin voru, og yfir 90% refa-
skinna. Uppboðið sóttu um 500
kaupendur, sem er mjög gott.
Ekkert bcndir því til þess að eftir-
spuin sér minnkandi heldur fremur
hið gagnstæða, enda vinnur sér-
stakt fyrirtæki, „Saga furs of
Scandinavia" eingöngu að því að
afla markaða og auglýsa vörur
framleiddar úr loðskinnum. Fyrir-
tæki þetta er í eigu norrænu loð-
dýraræktarsambandanna og starf-
rækir 7 skrifstofur víðsvegar um
heiminn. Það er óhætt að segja að
það beri ábyrgð á markaðssetningu
um helmings skinnafrámleiðslunn-
ar í heiminum. Til að fjármagna
starfsemina fær „Saga" 1% affram-
leiðsluverðmæti þeirra skinna sem
seld eru í gegnum norræna sölu-
kerfið. Það er stórkostlegur ávinn-
ingur fyrir íslenska loðdýrarækt að
hafa getað átt samvinnu við loð-
dýraræktarsamböndin á hinum
Norðurlöndunum. Á næsta ári cr
reiknað með að ísland verði full-
gildur aðili að norræna loðdýra-
ræktarsamstarfinu. Norðurlöndin
hafa náð ákveðnu frumkvæði í
loðdýrarækt, m.a. með gæða-
stimplinum „Saga“, sem allir þeir
sem meðhöndla skinnavöru vita að
þýðir úrvalsvara. Eitt af markmið-
um Saga-fyrirtækisins er að „koma
pelsunum niður á jörðina“ eins og
forstjórinn hefur orðað það. Með
því meinar hann að hann vill gera
pelsinn að eðlilegum þætti í lífi og
tilveru karla sem kvenna. íslend-
ingar gætu t.d. velt því fyrir sér
hvort þeir gætu ekki komist af með
ódýrari bíl, en þess í stað keypt
pelsa fyrir bæði hjónin.“
- Að lokum, Valgerður!
„Fram til þessa hafa íslensku
skinnin verið seld á uppboðum á
Norðurlöndunum sem eru í eigu
bænda annars vegar og hins vegar
í London hjá fyrirtæki sem heitir
Hudson Bay and Anings Ltd. og
hefur verið í einkacign. Það er 300
ára gamalt uppboðsfyrirtæki á
skinnavöru, en þrátt fyrir það tóku
eigendurnir þá ákvörðun nú í vetur
að selja fyrirtækið finnska loðdýra-
ræktarsambandinu. Eins og málin
standa í dag er ekki vitað hvaða
áhrif þetta kemur til með að hafa
á sölu skinna í London, en sam-
kvæmt samnorrænum samningi
loðdýraræktarsambandanna má
ekkert uppboðshús innan þeirra
taka á móti skinnum frá öðru landi
innan samtakanna án þess að þau
fari í gegnum loðdýraræktarsam-
böndin í viðkomandi landi.
Það ríkir því nokkur óvissa um
framtíð Hudson Bay uppboðshúss-
ins, ekki síst vegna þess að Finnar
keyptu einvörðungu „viðskipt-
avildina“, en ekki uppboðshúsið
sjálft. Margt bendir því til þess, að
samvinnuformið á sölu loðskinna
verði allsráðandi í framtíðinni.
- SÓL