Tíminn - 16.07.1988, Blaðsíða 4

4
Laugardagur 16. júlí 1988
jj§„. HELGIN
Fataþvottur í Níl, skammt frá Luxor.
Sigríöur Thorlacius:
Á hraðferð um fornöld
Eitt af þröngum basarstrætum Kairóborgar, Khan el Khalili.
EGYPTALAND
Moldbrún borg teygir sig frá grænu belti við Níl, þegar
flugvélin lækkar sig yfir gulbrúnni eyðimörk.
Þetta er furðulegt land. Þessi eina lífæð, fljótið, hið lengsta
á jörðinni sé talið frá upptökum til ósa yfir 6.500 km, skapar
lífsmögulcika á bökkum sínum, auk nokkurra vinja, annars er
það eyðimörk, sandöldur, sem skipta lit frá Ijósgulu í rauðgult,
svo langt sem augað eygir.
Samt var það hér, sem hámenning blómstraði fyrir 4-5
þúsund árum og allt fram til okkar tímatals og það eru leifar
þessarar menningar sem sífellt draga menn að sér, fáfróða sem
sérfróða um hina fjölmörgu, dularfullu þætti hennar.
Auðvitað fara hyggnir ferðalangar ekki til Egyptalands á
heitasta tíma ársins, en stundum verða menn að sæta þeim
tækifærum sem gefast og séu menn komnir svo langt sem til
eyjar Afródítu, Kýpur, þá er nánast sjálfgefið að freista þess
að fara um leið á vit við leyndardóma pýramída og annarra
fyrirbæra hins forna menningarríkis.
Greinarhöfundur, Sigríður Thorlacius, ásamt Kain Sahalia, sem var leiðsögu-
maður hópsins í Egyptalandi.
Hitinn er yfir 40° í skugganum í
Kairó og þegar við hjónin leggjum í
gönguferð yfir eina Nílarbrúna legg-
ur slíkan hita af gangstéttinni að
nauðsynlegt reynist að ná sér í
skó með þykkari sólum. En það er
ekki að sjá á krakkahópunum, sem
við mætum, að þau finni fyrir að
ganga berum iljum á götunni. Þau
eru kát og heilsa með glensi, reyna
sum fyrir sér hvort ferðamenn séu
nógu heimskir til að gefa aura, en
aðallega skemmta þau sér við að
viðra enskukunnáttuna. Þetta eru
ekki mögur tötrabörn, heldur skóla-
krakkar á heimleið.
Undir kvöld setjumst við á veítinga-
stað á 31. hæð gistihússins og horfum
yfir Níl og sjáum þá allt í einu
pýramídana miklu birtast úr móðu
dagsins. Eiginlega trúi ég því ekki að
ég sé á þessum stað, svo fjarlæg
hefur hugmyndin um að heimsækja
Egyptaland verið fram á síðustu
stundu.
Að rnorgni næsta dags er okkur
skotið inn í ferðamannuhóp, sem
komið hefur frá ísrael, en saman-
stendur þó af fólki ýmissa þjóða.
Leiðsögumaður er stórmyndarleg
stúlka, sem sannarlega heldur at-
hygli okkar vakandi þá tvo daga,
sem hún annast okkur. Hún kann
sögu lands síns og rekur hafa af
áhuga og innlifun.
Fyrst er farið í Egypska safnið,
sem frægt er fyrir marga og merka
muni, sem þar eru varðveittir, þó
útlendingar hafi fyrr á öldum sópað
með sér ótölulegum grúa hinna
merkustu fornminja úr landi, svo
sem sjá má í söfnum flestra stór-
borga. Sahalia leiðsögukona okkar
rekur fyrst megindrætti í sögu hins
forna ríkis, en beinir okkur svo
þangað sem geymdir eru þeir munir,
sem 1922 fundust í gröf faraósins
Tutankamons. Hann var í sjálfu
sér lítt merkur, ríkti aðeins níu ár og
dó 18 ára gamall. Breskur fornleifa-
fræðingur, Carter að nafni, var sann-
færður um að hann hefði þó verið i
grafinn í Konungadalnum gegnt
Luxor og þráaðist við og leitaði þar
árum saman, þar til hann loksins
fann gröfina og innsigli dyranna
ósnert. Úr þessari gröf komu ókjör
af verðmætum munum úr gulli og
öðrum efnum, auk kistunnar, sem
smurlingur faraósins hvíldi í. Skilst
mér að yst hafi verið steinkista, þá
gullroðin trékista og innst gullkista
utan um líkamann, þar á margfræg
helgríma úr gulli. Trékistan er enn á
sínum stað í gröfinni og smurlingur-
inn þar í, en allir aðrir munir, sem í
gröfinni fundust eru í safninu í
Kairó. Innan í vafningunum um
smurlinginn voru 143 gripir, skart,
hnífar, verndargripir o.s.frv. Eink-
um þótti athyglisvert að þar voru
þrír gripir úr járni og eru það elstu
minjar um þann málm í landinu.
Þessi gröf er sú eina af gröfum
faraóanna, sem var nánast óhreyfð
þegar Carter fann hana, grafarræn-
ingjar höfðu aðeins komið inn í
hellana framan við grafhvelfinguna
sjálfa og að vísu rótað í munum þar,
en virðast fátt hafa numið á brott. Er
menn nú skoða þessar gersemar,
hugsa þeir jafnan: Hvað hefur þá
ekki verið lagt í grafir hinna miklu og
frægu konunga?
Grafir konunganna
Tutankamon tók við völdum eftir
að mikil trúarleg bylting hafði átt sér
stað. Forveri hans Akhnaton braut
niður veldi musterisprestanna og
innleiddi einn guð, sólguðinn Aton,
í stað mörg hundruð guða, sem
tilbeðnir voru áður. Leitt hefur verið
getum að því, að þessi eingyðistrú
hans kunni að hafa verið upphaf -
eða afleiðing trúar Gyðinga á Jahve,
því á hans dögum hafi ísraelsmenn
verið þrælkaðir í Egyptalandi. Það
var Akhnaton, sem var kvæntur
hinni frægu Nefertiti, en nafn hennar
mun þýða: Hin fagra kemur.
En hvers vegna lögðu þessir kon-
ungar slíka áherslu á að búa sér svo
vegleg grafhýsi, sem uxu stig af stigi,
þar til pýramídarnir og grafirnar í
Konungadalnum urðu til?
Sahalia gefur okkur þá skýringu,
að þeir hafi trúað því, að allir mundu
þeir rísa upp eftir dauðann og nota
þá hinn sama líkama, en meðan þeir
dveldu í þeim heimi, sem þeir fyrst
hurfu til, var þeim nauðsynlegt að
hafa til afnota þau veraldlegu gæði,
sem þeir höfðu notið í jarðlífinu. Því
varð að ganga svo frá, að hvert
þeirra líffæri yrði tiltækt og því voru
innyflin tekin úr líkamanum og
gengið frá þeim í allskonar fögrum
kerjum, því ekki hefði tekist að
verja smurlingana rotnun hefðu þau
verið á sínum stað. Þess vegna varð
einnig að birgja þá af góðum gripum
í gröfunum eða a.m.k. gera af þeim
myndir á grafarveggina.
Gagnslaust er að reyna að lýsa
öllum þeim undurfögru gripum, sem
þarna bar fyrir augu. Einkar elsku-
legar voru myndirnar af faraó og
drottningu hans, þessum barnungu
systkinum, sem unnust hugástum,
gáfu hvort öðru gjafir, færðu guðun-
um fórnir, ekki síst þeirri merkilegu
gyðju Hathor, sem ýmist er táknuð
sem kona með kýrhom og eyru, sem
kýr eða bara undur falleg kona með
kýrhorn á höfðinu og tákn sólarinnar
milli hornanna, sem alltaf er hennar
einkenni. Hún var tákn lífsmagns og
ástar.
Það væri miklu meira en dagsverk
að skoða þetta safn, en okkur er
ætlað að sjá fleira þennan dag. Nú
er ekið yfir Níl í æði hrörlegt hverfi
og numið þar staðar, sem götur eru
uppgrafnar, enda verið að leita
fornra minja. Fyrst er komið að
kirkju, sem helguð er heilagri Bar-
böru og okkur sagt að sé kannski
elsta kristna kirkjan, sem vitað sé
um. Hún tilheyrir söfnuði Kopta.
Fyrsta kristna trúboðið hér annaðist
Markús guðspjallamaður og kristni
náði mikilli útbreiðslu í landinu, en
ekki virðast þeir trúbræður okkar
hafa verið sérlega umburðarlyndir.
Þar varð síðan til sérstök kirkju-
deild, hin koptíska, en nú eru aðeins
10-15 hundraðshlutar Egypta
kristnir, hinir eru múslímar.
En þarna bak við hrörlega útveggi
og sóðalegar, niðurgrafnar tröppur,
leyndist þessi gamla kirkja og á sér
fagurlega útskorna brík milli kórs og
kirkju. Verið var að syngja messu,
svo við fengum ekki að ganga í
kirkjuna. Messusöngurinn líktist
ekki þeim hljómum, sem við höfum
heyrt annarsstaðar við slíkar athafn-
ir, til þess var tónninn of „austur-
lenskur".
En Sahalia vill leiða okkur á fleiri
staði í þessu moldarhverfi og hoppar
léttfætt á undan okkur yfir moldar-
byngi og tæpar spýtnabrýr, þar til
komið er að enn öðrum óhrjálegum
dyrum. Þar inni er allt í moldryki,
því fyrirhugað er að hressa upp á
innviði hússins, sem fyrrum var
kirkja, en er nú og hefur lengi verið
elsta synagoga Gyðinga í Egypta-
landi. Sagan segir að kristni söfn-
uðurinn hafi orðið að selja Gyðing-
um kirkjuna til að fá upp í skatta.
En fleiri sagnir fylgja staðnum. Fyrr-
um stóð húsið á Nílarbakka og
einmitt þarna átti körfuna, sem Mós-
es var í, að hafa rekið að landi. Enn
bröltum við yfir ófærur og komum
nú að lítilli kirkju, sem einnig er
býsna rusluleg. Þar er bent á þrep
niður í lítinn helli og sagt að þar hafi
María og Jósef falið sig með Jesú,
þegar þau voru landflótta í Egypta-
landi.
Óneitanlega gerast menn nú þyrst-
ir og heitir, enda hitinn yfír 40° í
skugganum og í þessum þröngu
húsasundum er hvergi andvari. Þá
smeygir Sahalia sér inn um dyr í einu
skotinu og blasir þá við stærðar t
verslun með allskonar minjagripi.
„Hér getið þið fengið drykki“, segir
hún og bendir okkur á afhýsi. Þar
stendur gamall og skítugur ískassi
þeirrar tegundar, sem mulinn ís er