Morgunblaðið - 10.09.2006, Blaðsíða 4

4 SUNNUDAGUR 10. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Mér finnst það afar áleitinspurning hvernigReykjavík verður eftir10 ár. Tónlistar- og ráð-
stefnuhúsið verður ekki lítill hluti af
þeirri breytingu; það er sérstakt og
mun hafa mikið að segja. En við
verðum líka að vinna meira með
skipulagið þannig að hjarta borg-
arinnar verði í miðbænum. Það þarf
að auka þau félagslegu gæði sem
hann hefur upp á að bjóða til að
treysta ímynd borgarinnar. Það þarf
að gæða miðbæinn fjölbreytilegu lífi
svo hann verði ekki safn eins og
hann er sumpart nú eftir að höfnin
dó hægt og rólega,“ sagði Ólafur
Elíasson listamaður í samtali við
Morgunblaðið í Feneyjum. Þar var í
gær opnuð kynning á Tónlistar- og
ráðstefnuhúsinu í Reykjavík í sér-
stökum Íslandsskála á tvíæringi um
byggingarlist sem þar er nú haldinn
í tíunda sinn. Hannaði Ólafur skál-
ann í samstarfi við danska arkitekta.
Áætlaður kostnaður við byggingu
tónlistar- og ráðstefnuhússins nem-
ur 12 milljörðum króna og við upp-
bygginguna alla við austurhöfnina
um 45 milljörðum króna. Inni í þeirri
tölu er m.a. bygging hótels fyrir níu
milljarða og verslunar- og skrif-
stofuhúss með íbúðum á efstu hæð,
nýjar höfuðstöðvar Landsbankans
og sérstakt vatnatorg milli tónlistar-
hússins og hótelsins. Framkvæmdir
hófust fyrr á árinu og er gert ráð
fyrir að tónlistar- og ráðstefnuhúsið
verði opnað í mars árið 2010.
Ólafur var spurður hvort tónlist-
ar- og ráðstefnuhúsið og önnur upp-
bygging í austurhöfninni þýddi ekki
í raun að Reykjavík fengi nýja
ásjónu. „Þetta hús á eftir að verða
perla í bænum, íkon, merkilegt og
skemmtilegt hús. En bær er ekki
bara eitt hús, bær er breytingum
undirorpinn og þessi uppbygging er
hluti af því. Og um leið breytist
ímynd borgarinnar hægt og rólega.
Mér finnst sem um nokkuð langt
skeið hafi ekki verið hugsað mikið
um borgina sem samfélag út frá mið-
bænum. Það hefur verið sköpuð
mikil togstreita við miðbæjarsvæðið
með uppbyggingu utan þess, til
dæmis á Kringlusvæðinu og í út-
hverfum. Við þurfum að fá lífið aftur
inn í bæinn. Það er rauður þráður í
nútímahugmyndum um miðbæj-
arsamfélag. Oft hafa miðbæir verið
byggðir upp og þeir staðið og fallið
með iðnaðarstarfsemi. Í Reykjavík
var höfnin lífgjafinn en sú starfsemi
sem þar var fjaraði smám saman
út.“
Í þessu sambandi sagði Ólafur það
vera sérstakt áhugamál sitt að fá
Listaháskólann niður í miðbæinn.
„Ekki endilega til að búa til betri
list, heldur til að bæta samfélagið í
miðbænum og til að skólinn glatist
ekki í hendur einhverrar bygging-
arspámennsku í úthverfum. Við
verðum að skoða þetta allt í sam-
hengi. Það er kannski ekki alveg nóg
að fá bara listaháskólann í miðbæ-
inn, sem er mitt áhugamál, eða fjár-
málamiðstöð. Það þarf líka að efla
annað líf svo að fjölbreytnin megi
verða sem mest. Við verðum að geta
litið á miðborgina sem hjarta bæj-
arins, tákn borgarinnar. Það þarf
ekki að hafa í för með sér að út-
hverfin þróist ekki. Deyi innbærinn
geta þau hins vegar ekki staðið und-
ir bæjarímyndinni ein og sér. Þá
vatnar undan henni og það er eins og
borgin verði ekki til,“ sagði Ólafur.
Ísland tekur nú í fyrsta sinn þátt í
Feneyjatvíæringnum um bygging-
arlist og borgarskipulag sem stend-
ur til 19. nóvember. Sýningin fjallar
um lykilþætti sem snúa að þróun
stórra borga um allan heim og þátt-
tökuþjóðir eru 50. Sýningin þykir
einhver mikilvægasti vettvangur í
heimi fyrir kynningu á bygging-
arlist. Tónlistar- og ráðstefnuhúsið
ásamt tilheyrandi skipulagi og upp-
byggingu í miðborginni tengist vel
yfirskrift tvíæringsins í ár sem er:
Borgir, byggingarlist og samfélag.
Náttúran hafin upp úr efninu
Ólafur Elíasson hefur komið að
hönnun hússins og er höfundur
hjúpsins sem umlykur bygginguna.
Fékk danska arkitektastofan Henn-
ing Larsen Tegnestue hann til liðs
við sig eftir árangursríkt samstarf
við hann við hönnun nýja óperuhúss-
ins í Kaupmannahöfn. Frum-
hugmyndir hjúpsins eru sóttar í ís-
lenska náttúru, jafnvel stuðlaberg.
Úr því verður til veggur sem byggist
upp á strendingum úr stáli og gleri
sem eru eins og grjótdrangar að
formi. Hluti glersins verður litaður
svo byggingin breytist eftir birtu
ljóssins og áfallshorni, bæði innan
frá sem utan. Á sýningunni er líkan í
fullri stærð af fjórum slíkum strend-
ingum og veitir hann innsýn í hvern-
ig byggingin mun ræða við umhverf-
ið í samræmi við birtuna. Einnig er
frumsýnt í Feneyjum líkan af bygg-
ingunni sem hægt er að opna og
þannig má gægjast örlítið inn í hús-
ið. Í skálanum er einnig að sjá
myndræna framsetningu verksins í
heild.
„Hér gerum við tilraun til að
kynna húsið í miklu stærra sam-
hengi. Hugmyndin hjá yfirvöldum á
Íslandi, Portus og Landsbankanum,
sem að verkefninu í austurhöfninni
standa, var að kynna tónlistar- og
ráðstefnuhúsið í alþjóðlegu sam-
hengi. Tengjast með því miklu
stærri samræðu um hvað er að ger-
ast í byggingarlist. Ísland er orðið
hluti af alþjóðasamfélaginu og því
eðlilegt að kynna húsið hér frekar en
bara heima. Um leið er Reykjavík
kynnt sem alþjóðleg borg og hrund-
ið af stað alþjóðlegri samræðu um
hvað er að gerast á Íslandi yfirleitt,“
sagði Ólafur. Hann segist ekki búinn
að fullskapa hjúp tónlistarhússins,
kveðst vera að reyna að klára það
um þessar mundir. Að öðru leyti er
verið að teikna húsið og vinna um 50
manns á fullu við það dag hvern að
reyna að láta hugmyndirnar ganga
upp.
„Það hefur talsvert verið unnið út
frá íslenskri náttúru í byggingarlist
heima, stuðlabergið er til dæmis
sýnilegt í arkitektúr þar. Markmiðið
nú er ekki bara að byggja á slíkum
hefðum heldur yfirfæra þær til sam-
tímans. Umbreyta hugmyndinni í
samræmi við nútímalausnir í bygg-
ingarlist. Við erum að reyna að upp-
hefja þær úr efninu og með því að
vinna húsið allt í gler þar sem hið ís-
lenska ljós mun síast í gegn.
Aðalhlið hússins sem að bænum
snýr veit mót suðri, til ljóssins. Sólin
skín mest á suðurhliðina og gefur
mismikla birtu eftir árstíðum. Eins
og við vitum kemur hún rétt upp fyr-
ir Reykjanesfjöllin í svartasta
skammdeginu og myndar frábært
samspil birtu og skugga í bænum.
Við erum sem sagt að vinna með
ljósið á hinum ýmsu árstíðum og
samspil arkitektúrsins og bæjarins.“
Samræða hins náttúrulega ljóss
og birtunnar sem fer inn í húsið
„Það hefur gengið ágætlega finnst
mér að draga fram samræðu milli
náttúrulega ljóssins og þeirrar birtu
sem kemur inn í húsið. Þar er ég
akkúrat staddur í sköpuninni þessa
dagana. Viðfangsefnið er hversu
mikið ljós þarf inn í strendingana,
steinana, og inn í húsið úr birtunni
fyrir utan. Við úrlausn hugmynd-
arinnar um að fá birtuna inni í hús-
inu til að tala við ljósið fyrir utan
reynum við að gera hlutina ekki allt-
of flókna. Spurningin sem ég spyr
stöðugt arkitektana er: Hvernig
gengur þetta upp? Hvernig getum
við búið til hús sem í einhverju formi
andar með lífinu í bænum og ljósinu
í bænum, í takt við árstíðirnar og
samlífið í miðbænum? Allir höfum
við styrkst í hugmyndinni um húsið
og allir vilja að það verði virkilega
sérkennilegt og sérstakt. Ég reyni
að haga mér í takt við kostnaðar-
ramma verksins og fer því ekki al-
veg út í hið útópíska,“ sagði Ólafur.
Húsið verður drifkraftur á
margt í samfélaginu
Dorrit Moussaieff forsetafrú opn-
aði sýninguna í Feneyjum fyrir hönd
Þorgerðar Katrínar Gunnarsdóttur
menntamálaráðherra og Vilhjálms
Þ. Vilhjálmssonar borgarstjóra.
„Menn eru mjög spenntir fyrir
þessu – húsið á eftir að verða stór-
kostlegt tækifæri fyrir Ísland til að
fanga athygli umheimsins á mörgum
sviðum. Með ráðstefnum og stórum
fundum á veturna og tónlistar- og
menningarviðburðum þar sem við
sögu kæmu merkustu listamenn.
Þetta getur orðið til þess að Ísland
nái virkilegri fótfestu í alþjóðlegu
samhengi á 21. öldinni,“ sagði Dorrit
í samtali við Morgunblaðið í Fen-
eyjum.
„Húsið verður drifkraftur á margt
í samfélaginu, áhrifa þess mun gæta
víða. Til dæmis hefur maður sem
rekur stærstu skemmtiferðaskipa-
þjónustu heims þegar hringt í mig
og spurt hversu mörgum skipum
höfnin getur tekið við þegar húsið
verður vígt. Það sýnir þann áhuga
sem húsið er þegar farið að vekja.
Það sköpunarverk sem hér er að sjá
á sýningunni er alveg með ólíkindum
snjallt. Ísland á eftir að öðlast mikla
viðurkenningu út á þá mótuðu hug-
mynd sem hér er lögð á borð.
Ég fylltist mikilli bjartsýni hér
daginn fyrir opnunina. Einn um-
svifamesti byggingahönnuður
Bandaríkjanna, Gerald Heinz, var
þá hjá okkur. Hann stendur að álíka
byggingu í Miami á Flórída og hann
var frá sér numinn af okkar húsi.
Hann staldraði við í klukkustund og
tók myndir í bak og fyrir. Það segir
sitthvað. Ég held að húsið muni fara
vel í þeirri umgjörð sem Reykjavík-
ursvæðið er. Það mun gjörbreyta yf-
irbragði miðborgar Reykjavíkur og
borgarinnar allrar. Ég held að borg-
in þurfi á þessu að halda.
Menn skulu aldrei vanmeta mögu-
leika verkefnanna. Við gætum í
krafti hússins náð til okkar hlutfalls-
lega óheyrilega háum skerf af helstu
menningarviðburðum heims og al-
þjóðlegum fundum og ráðstefnum.
Ekki síst vegna þeirra forréttinda
sem það öryggi er sem við njótum.
Við höfum verið laus við hryðju-
verkaógnina og skulum vona að svo
verði áfram því þá mun okkur vegna
vel,“ sagði Dorrit.
Hún sagði að lokum að sér fyndist
hlutdeild listamanna í hönnun og
hugmyndavinnu vegna tónlistar- og
ráðstefnuhússins í Reykjavík skipta
miklu fyrir afurðina. „Vonandi á
svona lagað eftir að aukast stórum
og ég vona að ungir listamenn fái í
auknum mæli að koma að verk-
efnum sem þessu. Ég hef vakið at-
hygli útlendra mannvirkjahönnuða á
þessari aðkomu og því meiri
stemmningu sem við getum skapað
fyrir Íslandi því kraftmeira verður
landið í vitund þeirra. Með því gætu
aukist möguleikar ungra listamanna
á þátttöku í verkefnum sem þessu,
þótt af minni stærðargráðu væri til
að byrja með. Það gæti síðan undið
upp á sig,“ sagði Dorrit.
Tónlistar- og ráðstefnuhúsið kynnt í sérstökum Íslandsskála á tvíæringi um byggingarlist í Feneyjum
„Húsið á eftir að verða perla í bænum“
Morgunblaðið/Ágúst Ásgeirsson
Í byrjun Ólafur Elíasson kynnir verkefnið við upphaf sýningarinnar.
Eftir Ágúst Ásgeirsson í Feneyjum
»Feneyjatvíæringurinn ásviði byggingarlistar og
borgarskipulags var opnaður í
gær.
» Ísland tekur þátt í þessumviðburði í fyrsta sinn í ár og
kynnir Tónlistar- og ráðstefnu-
húsið við Austurhöfn í Reykja-
vík, ásamt breytingum og
skipulagi sem því tengist.
» Íslenski sýningarskálinn erhannaður af Ólafi Elíassyni
í samvinnu við Henning Larsen
Tegnestue, en þar er myndræn
útfærsla af verkefninu í heild.
Í HNOTSKURN
Prins Björgólfur Guðmundsson og Þóra Hallgrímsson ræða við Michael
prins af Kent við opnun íslensku sýningarinnar í Feneyjum.