Lesbók Morgunblaðsins - 06.10.2007, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. OKTÓBER 2007 15
lesbók
Ástarþríhyrningurinn mun seint
glata notagildi sínu í frásögnum,
svo mikið er víst, en jafnöruggt er
að ákveðnar birtingarmyndir hans
eru orðnar allt að því ónothæfar
sökum ofnotkunar. Í nýlegri skáld-
sögu eftir Cörlu Guelfenbein, Ástin
í lífi mínu, vindur flækjunum sem
slíkri uppstillingu fylgja fram í
skugga herforingjastjórnarinnar í
Chile á níunda áratugnum og póli-
tískur bakgrunnur verksins virðist
einmitt til þess fallinn að veita frá-
sögninni aukinn þunga og skerpa
hornin á þríhyrn-
ingnum. Þegar upp
er staðið reynist það
þó ekki endilega nið-
urstaðan. Höfund-
urinn beinir athygl-
inni mestmegnis að
samskiptum persón-
anna þriggja, og
þeim ástríðum og
hvötum sem grund-
valla samskipti
þeirra. Þetta er
verkinu ekki til
framdráttar þar sem
persónurnar eru all-
ar mjög staðlaðar og
fátt sem þær gera,
hugsa eða segja er til þess fallið að
vekja áhuga. Herforingjastjórnin er
í þessu samhengi eins konar tæki
eða bragð sem notað er
til að skapa kring-
umstæðunum sérstöðu
og framkalla heldur
ódýra dramatík. Það
hversu litlu máli fé-
lagslegur bakgrunnur
verksins reynist skipta
verður til þess að höf-
undi mistekst að yf-
irstíga allt að því inn-
byggðan fyrirsjáanleika
söguþráðarins sem og þá
sterku tilfinningu að
svona lagað hafi maður
séð og lesið margoft áð-
ur, bæði í bókum og
kvikmyndum, og þá hafi
það gjarnan verið betur gert.
Ást á tímum herforingjastjórnar
Björn Þór Vilhjálmsson
Eftir Cörlu Guelfenbein Sigrún Eiríks-
dóttir þýddi. Skáldsaga Bjartur. Reykja-
vík. 2007. 269 bls.
Ástin í lífi mínu
Carla Guelfenbein
Þýdd skáldsaga
BÆKUR
Lesarinn
Það er stundum erfitt að finna tíma til aðlesa bækur algerlega að tilefnislausu
þegar maður vinnur við að lesa á ýmsum
vígstöðvum. Enda ekkert alltaf ástæða til,
það eru forréttindi að liggja í nýútkomnum
bókum eins og núna þegar Bókmenntahátíð
er nýlokið og blessað bókaflóðið að hefjast,
svo ekki sé talað um þann lúxus að fá að lifa
vikum og mánuðum saman í nánu sambandi
við bók eins og Fjallkirkjuna.
En síðast þegar ég var algerlega frjáls les-
ari, síðla sumars og fram á haust, sökkti ég
mér í nýlegar sænskar skáldsögur. Í Sví-
þjóð eru ekki bara skrifaðir krimmar, en
þær bækur sem urðu mér eftirminnileg-
astar eiga það sameiginlegt að taka glæpa-
sagnaformið, teygja það og toga svo ræki-
lega að það verður næstum óþekkjanlegt á
eftir. Mannen som dog som en laks eftir
Mikael Niemi fer með lesandann í mikið
ferðalag um Norður-Svíþjóð í nútíð og for-
tíð. Undir þunnu dulargervi glæpasögunnar
leynist rammpólitísk saga um sænska ný-
lendustefnu og menningarátök milli þjóð-
ernishópa og tungumála sem maður vissi
varla að væru til. Hin bókin sem varð mér
eftirminnileg er Fallet Sandeman eftir
Gabriellu Håkanson. Spæjarinn í þeirri
sögu er náfrænka Jósefs K og ferð hennar
um undirheima Suður-Evrópu og Norður-
Afríku er krydduð með óvenjulega frjóum
kynjafræðilegum pælingum.
Jón Yngvi Hann las sænska reifara í sumar og haust og þótti þeir opna nýja sýn á þjóðina.
Jón Yngvi Jóhannsson bókmenntafræðingur.
Hlustarinn
Ég átti lengi erfitt með að trúa því að tón-listarmaðurinn Beirut hefði aðeins verið
19 ára þegar hann tók upp meistaraverkið Gu-
lag Orkestar. Ýmsar sögusagnir hafa fylgt
Zach Gordon, manninum á bakvið Beirut, síð-
an hann söng og spilaði sig inn í hjörtu indí-
tónlistarnörda og gagnrýnenda í fyrra með
áðurnefndri plötu, sem síðan toppaði lista
margra fjölmiðla yfir bestu plötur ársins. For-
vitni fólks um manninn á bakvið alla snilldina
virðist hafa verið svalað með nokkrum
skemmtilegum goðsögnum. T.d. að platan,
sem einkennist af áhrifum úr sígauna- og
balkan-þjóðlagatónlist, hafi verið tekin upp
eftir margra mánaða flakk Zach um Austur-
Evrópu og að myndina sem prýðir plötu-
umslagið hafi hann rifið úr bók á bókasafni í
Leipzig.
Ég er það lánsamur að hafa séð Beirut á tón-
leikum. Á SxSW hátíðinni í Texas kom hann
fram á einum af sínum fyrstu tónleikum eftir
allt „hype-ið“ og styrkti það mig í þeirri trú að
hér sé á ferð einn magnaðist tónlistarmaður
heims. Ég varð jafnframt að sætta mig við að
hann er við tvítugsaldurinn. Eins og margir
hef ég beðið spenntur eftir næstu skífu Bei-
rut, sem nú er loksins komin. Næstum því. Því
útgáfudagur The Flying Club Cup er ekki
fyrr en 9. október. Plötunni var hins vegar
lekið á netið fyrir þónokkru og var útgáfu
hennar á netverslun iTunes flýtt í kjölfarið.
Líkt og á Gulag Orkestar eru lagasmíðar Bei-
rut á þjóðlaga-nótunum, en nú eru áhrifin víst
sótt til Frakklands. Hvað sem því líður þá er
hér komið framhald við bestu plötu síðasta
árs, sem stenst fyllilega væntingar. Lög eins
og „Nantest“, „Guyamas Sonara“ og „Cherbo-
urg“ með sínum kraftmikla lúðraþyt,
strengjaköflum og ótrúlegum söng Zach skilja
mann eftir orðlausan. Algert meistaraverk.
Eldar Hefur séð Beirut á tónleikum í Texas en nú er að koma út önnur skífa listamannsins.
Eldar Ástþórsson,
framkvæmdastjóri Iceland Airwaves
Það er dálítið sérkennilegt sam-
bland af myndum og tilfinningum
sem mætir lesanda ljóðabókar Þór-
dísar Björnsdóttur, Í felum bakvið
gluggatjöldin. Ákveð-
in kyrrð, tregi og ein-
manaleiki er gjarnan
ríkjandi, jafnvel þung-
lyndisleg firring og af-
skiptaleysi, en jafn oft
er sem heilmikil for-
vitni og glað-
hlakkalegur kraftur
stjórni ferðinni. Síð-
arnefnda tilfinninga-
viðmiðið vegur reynd-
ar salt á mörkum
æðisins, svo mjög að á
köflum blasir við vit-
und sem þrífst best
innanum augnlausa,
sundraða og jafnvel
deyjandi líkama, í
tættri draumaveröld þar sem lík
geta legið í leyni undir dagblöðum í
herbergishorni eða grafin undir
laufhrúgum í afskekktum ljóða-
garði. Þessir tveir pólar, af-
skiptaleysið og æðið, eru stefnu-
miðin í bókinni, og hugarheimur
hennar markast því af öfgum sem
líkja mætti við geðsveiflur.
Þannig er ýmislegt sem kemur á
óvart í skúmaskotum ljóða Þórdísar,
og er knýjandi og ákallandi. Þar er
ljóðið Myndir ágætt dæmi en þar
gefur að líta eftirfarandi kafla:
Ég man enn hversu fallega
hárið hennar brann
meðan hún þræddi nálina,
stakk henni í gegnum auga hans
og saumaði í það mynd af lítilli stúlku
sem stóð uppi á stól fyrir framan
spegilinn
og fléttaði sítt hárið
Sumt hér kann að minna lesendur
á síðustu bók Þórdísar, bókina um
Veru og Línus sem skrifuð var í
samstarfi við Jesse
Ball, en eins og sú bók
gaf til kynna er Þórdís
að sumu leyti blóðþyrst
skáld og mörg ljóð í
þessari bók eru blóð-
rauð á litinn en stund-
um, líkt og í þessu ljóði,
er gróteskri líkams-
afmynduninni ljáð
ákveðin ljóðræna með
margræðu myndmáli.
Hér er slík margræðni
gerð bókstafleg með af-
myndun hins sjónræna
verkfæris (augans) og
fjölföldun myndateg-
undarinnar (minning
sem hug-mynd, saumuð
mynd og spegilmynd), en augu, hár,
speglar og kvenverur af ýmsum
toga eru endurtekin minni í gegnum
bókina. Þá eru sum lengri ljóð bók-
arinnar á borð við Að næturlagi og
Sunnudagur eftirminnileg fyrir það
andrúmsloft sem þar er skapað.
Ljóðin eru þó misjöfn, mörg
stemmningarljóð bókarinnar jaðra
við hálfgerð banalheit, kyrrstaðan
er of mikil, en jafnvel þó manni
finnst ljómann stundum vanta má
rekja ákveðin stef og tóna sem að
lokum koma saman í eftirminnilega
heild.
Glaðhlakkalegur
tregi
Þórdís Björnsdóttir
Björn Þór Vilhjálmsson
BÆKUR
Ljóð
Eftir Þórdísi Björnsdóttur,
Höfundur gefur út. 2007. 82 bls.
Í felum bakvið gluggatjöldin
Þessi bók byrjar með hugmynd. Og
hugmyndin er sú að fjalla um fjöllin
sem maður sér út um bílrúðurnar
þegar keyrt er eftir ákveðnum götum
í Reykjavík. Þetta eru eins konar
fjallvegir. Maður sér fjöll keyri mað-
ur eftir þeim. Þetta er ágæt hug-
mynd. Úr henni getur orðið ágæt
bók.
Fjallvegir í Reykjavík eftir Sig-
urlín Bjarneyju Gísladóttur er ágæt
bók. Hugmyndin er hins vegar betri.
Við lestur bókarinnar hangir þessi
fína hugmynd um fjöllin í bílrúðunum
yfir öllu og spillir fyrir lestrinum. Það
er eins og textunum takist aldrei að
höndla hugmyndina al-
mennilega.
Textarnir eru prósa-
ljóð eða kannski nær því
að vera smáprósar, svo
notað sé hugtak frá Ósk-
ari Árna Óskarssyni.
Textar Óskars Árna eru
hins vegar mun þéttari
og myndrænni.
Hið óvenjulega sjón-
arhorn Sigurlínar Bjarn-
eyjar á Reykjavík og
umhverfi hennar kemst
oft vel til skila. Upphafs-
textinn dregur fram
ákveðna togstreitu á
milli fjallsins og veg-
arins, bæjarstæðisins og
borgarinnar en þar er keyrt suður
Suðurgötu með Keili í framrúðunni.
Eins og margir aðrir textar bók-
arinnar er þessi ekki
nægilega vel unninn.
Of mikið er sagt og í of
mörgum orðum. Text-
arnir vilja oft reyna
um of á þolgæði les-
andans.
Þannig vantar
stundum skýrari þráð í
textana, samhengi.
Einna best heppnaðir
eru textarnir um hætt-
ur á fjallvegum
Reykjavíkur og um
Snorrabraut sem
munstrar dúk í norður.
Yfirhöfuð hefði Sig-
urlín Bjarney þurft að
vinna meira í text-
unum, skerpa á þeim.
Hugmyndin betri
BÆKUR
Ljóð
Eftir Sigurlínu Bjarneyju Gísladóttur. Nyk-
ur, 2007, 36 bls.
Fjallvegir í Reykjavík
Sigurlín Bjarney
Gísladóttir
Þröstur Helgason