Morgunblaðið - 10.02.2007, Blaðsíða 48

48 LAUGARDAGUR 10. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
prófa nýja hluti. Við Evelyn vottum
Ellu og börnum þeirra innilega sam-
úð okkar.
Helgi Sigurðsson.
Fallinn er vinur minn, Garðar Vig-
fússon, Húsatóftum á Skeiðum. Hon-
um kynntist ég um 1965 og áttum við
farsælt samstarf í tæpa tvo áratugi.
Á þessu tímabili ófst á milli okkar
vináttuþráður sem aldrei slitnaði, þó
svo hin síðari ár hafi samverustundir
verið fáar. Við áttum sameiginlegan
starfsvettvang á þessum árum, naut-
gripasæðingar, og áhugamál okkar
beggja var ungmennafélagshreyfing-
in. Hann lifði og starfaði alla ævi í Ár-
nessýslu en ég í Borgarfirði á þessum
fyrrgreindu árum.
Að vera sæðingamaður var þá ný-
leg starfsgrein á Íslandi og þótti orðið
sæðingamaður, töskutuddi eða sæð-
ari, vera á mörkum velsæmis og
fékkst ekki skráð í bækur hins háa
dómsmálaráðuneytis. Magnús Ósk-
arsson, kennari og tilraunastjóri á
Hvanneyri, lagði til að notað væri
orðið frjótæknir og varð svo. Á ár-
unum fyrir 1970 voru frjótæknar
orðnir tveir tugir eða kannski þrír.
Árið 1972 var stofnað Frjótækna-
félag Íslands. Undirritaður, Garðar
og Finnbogi Arndal, Hvanneyri,
skipuðum fyrstu stjórn félagsins.
Þetta var snúið verkefni. Fé-
lagsmenn voru dreift um land og ekki
sjálfgefið að fá tíma til að hittast. Fé-
lagsmenn kveinkuðu sér undan að-
sópsmiklum og stjórnsömum héraðs-
höfðingjum sem skömmtuðu naum
laun, í sumum héruðum var enginn
frídagur. Garðar Vigfússon var hús-
bóndahollur með afbrigðum og sam-
viskusamur í starfi en gerði sér
glögga grein fyrir nauðsyn þess að
bæta stöðu þessarar nýju stéttar. Á
stjórnarfundum var oft tekist á um
hversu hratt skyldi fram ganga að
koma á umbótum. Reytti ég Garðar
til reiði á stundum í ákafa mínum.
Hann var ekki langrækinn vegna
þessa og við nánari eftir. Garðar var
sáttfús og glaðlyndur og vildi áreið-
anlega enga óvildarmenn eiga. Hann
var engu að síður býsna fastur fyrir
og stefnufastur. Hann lék á als oddi á
góðum stundum.
Við áttum saman góðar stundir
sem ég þakka og sendi fjölskyldu
hans kveðju mína.
Guð blessi minningu um góðan
dreng.
Ófeigur Gestsson.
Með Garðari Vigfússyni er geng-
inn ötull og traustur liðsmaður frjáls-
íþróttahreyfingarinnar. Hann fékk
snemma áhuga á íþróttinni og sýndi
það í verki með störfum sínum í henn-
ar þágu, enda sprottinn upp úr
íþróttasinnuðu umhverfi ungmenna-
félagshreyfingarinnar.
Af hógværð sinni sóttist Garðar
sjálfur ekki eftir neinum sérstökum
frama í hreyfingunni, en reyndin varð
sú að til hans var í síauknum mæli
leitað þegar inna þurfti af hendi störf
sem kröfðust árvekni og réttsýni,
einkum í sambandi við mótahald. Um
langt árabil var Garðar í framvarð-
arsveit dómara á flestum stærri mót-
um á vegum Frjálsíþróttasambands-
ins og annarra mótshaldara vegna
þeirra kosta sem hann hafði til að
bera.
Það var Garðari einnig mikið
ánægjuefni að sjá í afkomendum sín-
um og frændgarði íþróttafólk sem
verið hefur áberandi í frjálsíþróttalífi
okkar og fylgdi hann því eftir af mikl-
um áhuga. Fyrir mikil og giftudrjúg
störf í þágu Frjálsíþróttasambands-
ins var hann sæmdur gullmerki þess
árið 1987.
Frjálsíþróttasambandið vill að
leiðarlokum þakka Garðari fyrir mik-
il og góð störf um leið og það sendir
fjölskyldu hans innilegar samúðar-
kveðjur.
Minningin um góðan liðsmann og
félaga mun lifa meðal þeirra sem
fengu tækifæri til að starfa með hon-
um að frjálsíþróttamálum.
Frjálsíþróttasamband Íslands.
Garðar
Vigfússon
Vegna mistaka
runnu tvær greinar um
Rannveigu saman í
Morgunblaðinu á út-
farardegi hennar.
Við birtum því greinarnar aftur og
biðjum hlutaðeigandi velvirðingar.
Elsku amma, nú ertu loksins komin
til afa og það gleður mitt hjarta. Alltaf
þegar ég hugsa til ykkar, þá hugsa ég
✝ Rannveig Krist-jana Jónsdóttir
fæddist í Hörgsdal á
Síðu 20. desember
1924. Hún lést á
Landspítalanum í
Fossvogi 30. janúar
síðastliðinn og var
útför hennar gerð
frá Digraneskirkju
9. febrúar.
um tímana í Birki-
hvamminum, þar var
alltaf gaman að koma í
heimsókn, það var allt-
af tekið hlýlega á móti
manni og alltaf var
kexboxið fullt, en á
yngri árum mælist oft
kærleikur í kexi og hjá
ykkur var alltaf nóg til
af því. Ég man tímann
þegar ég var svo reiður
við foreldra mína fyrir
að flytja úr Búrfelli í
bæinn að ég vildi fá að
búa hjá ykkur alveg, en
það breyttist nú fljótt eftir að ég átt-
aði mig á því hvað það var oft fiskur í
matinn hjá ykkur. Mér þótti það alltaf
leiðinlegt að þú og afi höfðuð ekki
lengri tíma saman á gullárunum, en
hann var alveg einstakur smiður og
vandvirkari mann er erfitt að finna.
Það sama átti við um þig og á ég enn
bæði mokka- og leðurjakkann sem þú
saumaðir fyrir afa og þá mun ég ætíð
varðveita.
Megi guð geyma ykkur og ég er
viss um að afi er búinn að rækta rós-
irnar fyrir heimkomu þína til hans og
það mun eflaust verða sjóbirtingur í
matinn.
Takk fyrir allar dásamlegu minn-
ingarnar, ykkar
Kjartan.
Með nokkrum orðum langar mig að
minnast ömmu minnar Rannveigar
Jónsdóttur eða ömmu Ranný eins og
við bræðurnir kölluðum hana. Hún
amma bjó í Birkihvamminum þegar
við uxum úr grasi og reglulega vorum
við þar í heimsókn, var það alltaf jafn
minnisstætt. Það var alltaf nóg að
gera í Birkihvammi, oft vorum við að
smíða með afa í skúrnum, grófum eft-
ir möðkum fyrir veiðina í grænmet-
isgarðinum og lékum með frænd-
systkinunum sem bjuggu í næsta
húsi. Bæði afi og amma voru afskap-
lega handlagin og eigum við bræð-
urnir nokkrar gersemar sem þau hafa
gert. Afi smíðaði og lakkaði í skúrn-
um með tækjum sem hann hafði sjálf-
ur búið til, eins og borðsöginni sem
einu sinni var þvottavél og amma
saumaði allt sem mann langaði í og
voru mokkajakkarnir sérstaklega eft-
irsóttir frá henni. Ég man oft eftir
mér sitjandi við eldhúsborðið hjá
ömmu borðandi táfýluost eða bestu
spælegg í heimi og ræðandi við hana
um daginn, veginn og pólitíkina. Því
miður var ömmu ekki hlíft við minn-
isveikinni sem hefur hrjáð svo mörg
systkina hennar og tók hún sjúk-
dómnum með mikilli ró og var búin að
undirbúa sig og sína eins og hægt var.
Þótt að amma hafi ekki verið há í
loftinu var hún stór persónuleiki og
mikil gersemi.
Elsku amma, ég veit að það er tekið
vel á móti þér hinum megin. Ég er
innilega þakklátur fyrir allar góðu
stundirnar sem ég fékk að eiga með
þér, megi minning þín lifa með af-
komendunum um ókomna tíð.
Guðjón Geirsson.
Rannveig Kristjana
Jónsdóttir
Mikil og merkileg
kona hefur kvatt. Það hefur reynst
þeirri einföldu sál sem þetta skifar
um megn að reyna að kveðja vinkonu
mína hana Höllu eða lýsa henni svo
sæmandi sé með orðum. Þess vegna
þykir mér rétt að gefa Höllu sjálfri
orðið í ljóði hennar sjálfrar. Ljóðið
Dögun er lýsandi fyrir hvernig Halla
tókst á við líf sitt allt í blíðu og stríðu
og hvernig hún þroskaðist og óx með
lífinu sjálfu:
Við strengi ljóðs og ljóssins kvika blik
lít ég þig um ögurstund í draumi
Árdagsbirtan myrkrið mylur
myndir fara á kreik
mótast
magnast
mjakast nær
mér við vanga finn
mildan andvara
en ferskan þó
munninn snertir
mjúkt svo augun strýkur
mér að vitum andar þeirri frétt
sem minning neisti af fari nýrra tíma
og ljóshviðurnar lyfta sér á flug
og leika, glitra, sundrast þar og hér
svo létt og tært
og litaregnið syngur
Við ljóðsins kvika blik og ljóssins strengi
þig loks ég finn og allt er núna breytt
(Hallgerður Gísladóttir: Í ljós)
Höllu tókst einhvern veginn alltaf
að finna eitthvað nýtt, bregðast við
því af innlifun hvað sem á dundi í lífi
hennar „… og allt er núna breytt“.
Ef fólk almennt brygðist við á svip-
aðan hátt í lífi sínu væri mannheimur
annar.
Megi góðar vættir styðja alla þá
sem nú hafa misst Höllu úr lífi sínu.
Ingibjörg Hafstað.
Hallgerður Gísladóttir er látin eftir
langa og hetjulega baráttu. Samkenn-
arar hennar og nemendur í þjóðfræði
við Háskóla Íslands munu sakna
hennar sárt. Allt frá árinu 1991 og
fram á síðasta ár kenndi Hallgerður
reglulega námskeið í þjóðfræðinni um
matargerð og matarmenningu Ís-
lendinga enda var þetta viðfangsefni
henni afar kært. Afrakstur rann-
sókna hennar er m.a. að finna í bók-
inni Íslensk matarhefð, frá 1999, sem
beðið hafði verið með mikilli eftir-
væntingu. Bókin má teljast einn af
Hallgerður Gísladóttir
✝ HallgerðurGísladóttir,
cand. mag., fags-
tjóri Þjóðháttasafns
á Þjóðminjasafni Ís-
lands, fæddist í Sel-
dal í Norðfirði 28.
september 1952.
Hún lést á Landspít-
alanum við Hring-
braut 1. febrúar síð-
astliðinn og var
jarðsungin frá Nes-
kirkju 9. febrúar.
máttarstólpum ís-
lenskra þjóðfræðirann-
sókna og er til vitnis
um djúpa og yfirgrips-
mikla þekkingu Hall-
gerðar á íslenskum
þjóðháttum, sem og
þann hlýhug sem hún
bar til samverkafólks
þjóðháttadeildar Þjóð-
minjasafnsins um land
allt. Hallgerður var
jafnframt virt í hópi
þeirra fjölmörgu fræði-
manna sem hún kynnt-
ist á alþjóðlegum ráð-
stefnum um matarhætti og vann með
í fjölþjóða samstarfsverkefnum.
Hallgerður var sérlega vinsæll,
hvetjandi og góður kennari. Allt frá
því hún hóf fyrst að kenna í þjóðfræð-
inni í prófessorstíð Jóns Hnefils Að-
alsteinssonar og fram undir það síð-
asta byggði hún markvisst upp
samstarf á milli þjóðháttadeildar
Þjóðminjasafnsins og þjóðfræðinema
og kennara við Háskóla Íslands. Báð-
ir nutum við hennar frábæru leið-
sagnar um völundarhús þjóðhátta-
deildarinnar í okkar rannsóknum. Við
munum sakna hennar.
Við sendum fjölskyldu hennar sam-
úðarkveðjur.
Fyrir hönd samkennara í þjóðfræði
Terry Gunnell og
Valdimar Tr. Hafstein.
Það var á áttunda áratugnum sem
Hallgerður Gísladóttir steig inn á svið
þjóðháttafræða á Íslandi. Fyrsta end-
urminning mín um hana er af fundi
þar sem fjallað var um yfirstandandi
heimildasöfnun um fráfærur á Ís-
landi. Hún birtist sem fjallmyndarleg
kona í vínrauðri, efnismikilli ullar-
kápu með svartan hatt á höfði. Minnti
í nokkru á hugmyndir mínar um útlit
og framgöngu biskupsfrúa á fyrri öld-
um. Fráfærurannsóknunum var
hrundið af stað fyrir tilstuðlan stúd-
enta í samvinnu við þjóðháttadeild
Þjóðminjasafns Íslands. Þetta verk-
efni átti eftir að færa Hallgerði til
safnsins þar sem hún síðan vann alla
starfsævina.
Hún öðlaðist strax traust þeirra
starfsmanna safnsins sem fyrir voru.
Þeirri stöðu hélt hún æ síðan og þegar
nýir starfsmenn bættust í hópinn áttu
þeir vísan liðsmann í Hallgerði. Hún
helgaði tíma sinn starfi við þjóðhátta-
deildina sem nú heitir þjóðháttasafn.
Hélt uppi nánu og trausti sambandi
við heimildamenn safnsins sem er
undirstaða þess að vel takist til um
efnisöflun í heimildabankann.
Hallgerður ólst upp á stóru heimili í
Seldal í Norðfirði. Uppvaxtarárin
mótuðu hana sterkt. Hún miðlaði
samferðafólki sínu fróðleik og vitn-
eskju úr æsku bæði hvað varðaði
verkkunnáttu og andleg efni. Áhuga-
svið hennar var fjölbreytt og spannaði
mörg svið. Efst á blaði voru þjóðhætt-
ir hvers konar með sérstaka áherslu á
matarhætti Íslendinga. Eftir hana
liggur fjöldi greina og bók um mat og
matargerð. Hún var jafnframt and-
ans manneskja, naut þess að lesa
bækur og ljóð og fékkst talsvert við
ljóðagerð sem sér stað í ljóðabók sem
kom út fyrir rúmum tveimur árum.
Hún tamdi sér afar vandað og kjarn-
yrt málfar sem speglaði uppeldi henn-
ar og menntun. Hallgerður var Ís-
lendingur í bestu merkingu þess orðs.
Síðasta stórvirkið var umsjón með
gerð margmiðlunarefnis og allri
textagerð á grunnsýningu Þjóðminja-
safns Íslands. Í því verki nutu sín
hennar stærstu eðliskostir, kjarkur
og þolgæði. Sumarið 2004 lagði hún
nótt við dag og lagði á óeigingjarnan
hátt sitt af mörkum svo markmið um
opnun sýninga safnsins næðist á til-
settum tíma. Sótti heimildir og þekk-
ingu til sérfræðinga innan safns og ut-
an í því augnamiði að tryggja gæði
textanna. Það hefðu ekki margir gert
betur.
Þegar Halldór J. Jónsson, okkar
góði samstarfsmaður frá fyrri tíð,
frétti andlát Hallgerðar varð honum á
orði að það væri mannskaði þegar
fólk eins og hún félli frá á besta aldri.
Bætti svo við, að allt hennar skap-
lyndi og viðmót hefði sett jákvætt og
gott mark á umhverfið. Að leiðarlok-
um eiga þessi ummæli einkar vel við.
Það voru einmitt þor og jákvæður
hugur sem komu sér vel þegar syrti
sorglega að undanfarin misseri. Við
safnmenn stöndum í þakkarskuld fyr-
ir verk hennar við varðveislu og rann-
sóknir menningararfsins. Megi þau
verða eftirlifendum leiðarljós og
hvatning.
Lilja Árnadóttir.
Það var í garðinum hjá Höllu, Árna
og Imbu í Háagerði vorið 1981 sem
ákveðið var að kanna grundvöll fyrir
kvennaframboði. Fyrr um daginn var
laugardagskaffi hjá Rauðsokkum. Úti
fyrir skein maísólin og hitinn steig og
steig. Þetta var dagur til að skapa.
Um sumarið hófst ævintýrið þegar
hópur kvenna hittist viku eftir viku í
Norræna húsinu til að ræða markmið
og leiðir í kvennabaráttunni. Halla
var ein af þeim. Kvennamenning,
hugmyndastefnur femínismans og
kvennaframboð, allt var þetta brotið
til mergjar í umræðum sem oft á tíð-
um urðu harðar en um leið vekjandi
og ögrandi. Halla var hikandi í fyrstu
eins og við hinar en smátt og smátt
sannfærðumst við og niðurstaðan
varð kvennaframboð.
Ég kynntist Höllu í háskólanum á
áttunda áratugnum þegar mótmæli
voru nánast daglegt brauð. Við vorum
að krefjast hærri námslána og mót-
mæla hernum sem er nú loksins far-
inn. Það sópaði að Höllu með sterkan
svip og óstýrilátt hárið. Hún var að
austan og kvað fast að. Það var
skáldataug í henni, enda náfrænka
Vilborgar Dagbjartsdóttur skáld-
konu. Í Rauðsokkahreyfingunni
kynntumst við fyrir alvöru eftir
kvennaárið 1975. Þetta var skemmti-
legur tími með sönghópum og
kvennahátíðum, útgáfu Forvitinnar
rauðrar og mótmælaaðgerðum af
ýmsu tagi til að vekja athygli á stöðu
kvenna. Halla var mjög virk í hreyf-
ingunni og afar liðtæk í söngnum með
sterka og fallega rödd. Þau voru ófá
kvöldin sem enduðu með söng í Skóla-
strætinu þar sem Halla og Árni
bjuggu um skeið í kommúnu ásamt
fleira skemmtilegu fólki.
Sumarið eftir kosningarnar og sig-
ur okkar 1982 unnum við Halla saman
að verkefni á vegum þjóðháttadeildar
Þjóðminjasafnsins sem fólst í að taka
viðtöl við gamalt fólk á elliheimilum.
Við gengum herbergi úr herbergi á
Hrafnistu og röktum garnir úr körl-
um og kerlingum um æsku og upp-
runa, húsakost og mataræði, sjó-
mennsku og saumaskap og hvað eina
sem bar á góma. Við kynntumst
mörgu skemmtilegu fólki og fengum
söguna beint í æð. Ég gleymi ekki hve
Halla var upprifin yfir sannkölluðum
herramanni sem bauð upp á koníak
og sýndi henni forláta skatthol frá 18.
öld ættað úr búi læknisins Struense í
Kaupmannahöfn. Haustið eftir fannst
okkur og fleiri konum innan sagn-
fræði kominn tími til að fá kennslu í
kvennasögu í Háskóla Íslands. Við
tókum okkur til, skrifuðum sagn-
fræðiskor og báðum um að Sigríður
Th. Erlendsdóttir yrði fengin til að
halda námskeið fyrir okkur. Það varð
úr og áttum við fjörugar samveru-
stundir í náminu. Síðar lagði Halla
sitt af mörkum til kvennasögunnar
með rannsóknum á eldhússtörfum og
mataræði Íslendinga en eldamennska
hefur löngum verið í verkahring
kvenna. Á síðustu árum hafa leiðir
okkar einkum legið saman í gegnum
fræðin en þar var hún virk meðan
kraftar leyfðu.
Nú hefur Halla gengið sinn lífsveg
á enda, svo allt of fljótt og ekki annað
að gera en að þakka samfylgdina og
iðrast þess að samverustundir skyldu
ekki verða fleiri á undanförnum ár-
um. Að leiðarlokum sendi ég fjöl-
skyldu Höllu mínar innilegustu sam-
úðarkveðjur.
Kristín Ástgeirsdóttir.
Ég kynntist Höllu síðla árs 1975
þegar hún var nýkomin frá námi í
Kanada og ég frá Noregi. Þetta var á
þeim árum þegar róttækar vinstri
hreyfingar blómstruðu sem aldrei
fyrr og að sjálfsögðu tóku þau Halla
og maður hennar Árni Hjartarson
þátt í þeirri hreyfingu. Halla og Árni
bjuggu þá ásamt frumburði sínum,
nokkurra mánaða gullfallegri stúlku, í
kommúnu ásamt nokkrum öðrum.
Þar flugu gullkornin í pólitíkinni og
þótt fólk væri sjaldnast sammála áttu
allir það sameiginlegt að trúa ekki á
kapítalismann og vera á móti erlendri
hersetu og þátttöku Íslands í Nató.
Eitt af því sem spratt upp úr rót-
tækri hreyfingu þessa tíma voru sam-
tök sem nefnd voru Alþýðumenning.
Halla tók virkan þátt í kór Alþýðu-
menningar. Hún hafði yndi af að
syngja og naut sín sjaldan eins vel og
þegar lagið var tekið í góðum vina-
hópi. Ég hef aldrei kynnst neinum
sem hefur kunnað jafn mörg ljóð og
söngtexta og hún. Halla kunni bók-
staflega alla texta, enda var mikið
sungið í heimahúsum, á baráttufund-
um og í útilegum. Ég sé Höllu fyrir
mér glaða og káta að segja sögur eða
lesa þær og fara með ljóð á sinn
heillandi hátt. Hún fékk mig til að lesa
ýmislegt sem hafði ekki vakið áhuga
minn áður, svo lifandi og skemmtileg-