Morgunblaðið - 18.02.2007, Blaðsíða 34

þeirra en varningurinn er upp og
ofan, jafnvel ættaður frá
austurlöndum. Stríðsmenn hefðu
ekki unnið marga sigra með þessu
glingri. Ef þú hefur komið inn í eina
slíka verslun hefurðu séð þær allar.
Leiðangursmenn afgreiddu
minjagripakapítulann í Bluff,
undirritaður hélt á braut með einn
sporðdreka í fórum sínum, sá var
ekki til stórræðanna, löngu búið að
hjúpa hann bláglæru plasti.
Skammt sunnan við Bluff kvíslast
vegurinn, Málfríður skipaði oss:
„Haldið í vestur, ungu menn“. Á
þjóðveg 163 fórum við von bráðar
framhjá þorpinu Mexican Hat.
Maður þarf ekki að reyna á
hugmyndaflugið til að komast að
ástæðunni fyrir óvenjulegri
nafngiftinni er heljarmikill drangur
kemur í ljós við bæjarmörkin.
Nú fór óðum að styttast í einn af
hápunktum ferðarinnar, Monument
Valley. Skyndilega risu í fjarska,
þessar margkvikmynduðu,
mikilfenglegu hamraborgir og
drangar. Áhrifin voru ólýsanleg,
maður sat bergnuminn, síðan fór ég
að mynda sem óður væri gegnum
rykuga framrúðuna og þakkaði síðar
almættinu fyrir einfalda
útþurrkunarmöguleika stafrænu
tækninnar.
Hér hafa náttúruöflin mótað
rauðan sandsteininn í hrífandi,
ójarðnesk form sem gnæfa yfir
hrjóstrugum dalnum. Hann liggur í
svipaðri hæð og Snæfellsjökull, og er
um 30 þúsund ekru þjóðgarður og
friðland Navajo ættbálksins.
Fátækleg kofaræksnin þeirra standa
á tvist og bast um garðinn í
himinhrópandi mótsögn við
ægifegurð staðarins. Sum staðar í
þyrpingum en flestir á stangli, lítt
áberandi í kyrkingslegu kjarri og
eyðimerkurgróðri. Reykurinn úr
skorsteinunum oft það eina sem ber
vott um að hér eru hýbýli manna.
Frumbyggjarnir sjá um vörslu
þjóðgarðanna í N.-Ameríku og er
þeirra aðal tekjulind.
Alls munu „monument“ skaparans,
og dalurinn dregur nafn sitt af, telja á
fjórða tuginn og ferðalangurinn
nýtur náttúrunnar vel frá
útsýnisstöðum við þjóðveg 163.
Stuttur afleggjari liggur að
gestasetri garðsins, látlausri
byggingu sem hýsir minjasafn,
sögusýningu, John Ford safn,
skyndibitastað, en mestur hlutinn er
lagður undir
minjagripakaupmennskuna. Af
veröndinni blasa við stórbrotnir
rauðsteinsrisarnir, hver af öðrum;
Elephant Butte, Sentinel Mesa,
Camel Butte, Rain God Mesa, að
ógleymdum Þremur systrum, sem
eru miðsvæðis, en rétt við þær er
John Ford’s Point,
eftirlætistökustaður leikstjórans. Ein
systranna kemur eftirminnilega við
sögu í The Eiger Snction (’75), eftir
Eastwood.
Monument Valley var
eftirlætisleiksvið Fords og er m.a.
bakgrunnur The Searchers (’56), sem
af mörgum er talinn besti vestri
kvikmyndasögunnar. Meistaraverk
Jónanna tveggja um tvíræðni
siðfræðinnar og lifir að eilífu í
þessum magnaða ramma utan um
rismikla túlkun Waynes á
hermanninum sem kemur heim úr
stríðinu og þráir að endurheimta
fjölskylduna. Leitar í sjö, hatursfull
ár að bróðurdóttur sinni sem hefur
verið rænt af indjánum, til þess eins
að komast að því að hún vill ekki snúa
til baka. Let’s go home, Debbie, segir
The Duke, hörkutólið horfir biðjandi
í augum á frænku sinni, augnablikið
er blítt sem blágresi í þessu bergstáli
kvikmyndanna. Þess má geta að í
tilefni hálfrar aldar afmælis The
Searchers var hátíðarútgáfan
markaðssett (DVD) hérlendis í
janúar.
Alls hafa um 70 kvikmyndir verið
teknar í dalnum, svo við höldum
okkur við meistara Ford, þá filmaði
hann á þessum slóðum, að einhverju
eða öllu leyti, m.a. stórvirkin
Cheyenne Autumn (’64), Fort
Apache (’48), How the West Was
Won (’62), My Darling Clementine
(’46), She Wore a Yellow Ribbon (’49)
(með hrikalega góðum Wayne), og
Stagecoach (’38), fyrsta stórvirki
þeirra Jónanna í sameiningu og eitt
af lykilverkum vestrasögunnar.
Fjöldi nafntogaðra og ólíkra
leikstjóra hafa nýtt sér töfra dalsins,
m.a. John Woo, (Mission: Impossible
II. (’00); Dalurinn kom við sögu 2001:
A Space Odyssey (’68), eftir meistara
Kubrick; Honum brá fyrir á ferðalagi
Forrest Gump (’94), eftir Robert
Zemeckis, og svo mætti lengi telja.
Við ókum um 20 km hringveg um
svæðið, á milli djásna þessa
kunnuglega höggmyndasafns
skaparans. Gráni sigldi notalega með
okkur eftir meinfýsnum
troðningunum; Jafnfær í móbergsurð
sem malbiki.
Það var erfitt að slíta sig frá
þessum langþráða áfanga en tíminn
leið, óhjákvæmilega brunaði Gráni
aftur út á 163 og Málfríður minnti á
að okkar beið rúmlega tveggja
stunda akstur til Grand Canyon.
Nokkrir metrar af Miklagljúfri
Landslagið við veginn, milli
tveggja af stórbrotnustu
náttúruperlum Ameríku, bliknar
nokkuð í samanburðinum. Við ókum
lengi í undirhlíðum Black Mesa, sólin
skein í heiði og hellti brennandi
júnígeislum yfir gróðursnauða,
daufgula mela en í fjarlægð fögur
fjallasýn. Af og til birtust óspennandi
smáþorp við veginn og enn færri,
blómleg býli þar sem naut vatns, og
skjöldóttur búpeningur stiklaði
sílspikaður og júgurmikill um
íðilgræna haga. Síðan tók við lífvana
mörkin að nýju. Við vorum enn á
yfirráðasvæði Navajoa, sem er
stærsti ættbálkur frumbyggja
álfunnar.
Það er eins gott að vera vel birgur
af vatni í hitanum, að maður tali ekki
um ef eitthvað bilar á fáförnum
slóðum líkt og þeim sem við
þræddum, en var stysta leiðin til
Miklagljúfurs. Hún minnti dulítið á
landslagið í hryllingsmyndum á borð
við The Hills Have Eyes og Jeepers
Creepers, og ekki frítt við að maður
gjóaði út undan sér augunum eftir
undarlegum pallbílum.
Við brenndum fram hjá Tuba City,
stjórnaraðsetri Navajoa, og komum
síðan að Cameron, annarri
indjánabyggð, þar sem vegurinn
greinist í höfuðáttirnar og einn liggur
til gljúfursins.
Það var orðið áliðið dags þegar
mörkinni sleppti og við okkur blasti
þekkt kennileiti, fornfrægur, hlaðinn
turn, Desert View Watchtower, sem
er við suðaustur mörk gljúfursins,
skammt innan þjóðgarðsins.Við
héldum upp á þriðju hæð turnsins,
þaðan er útsýnið engu líkt, hvert sem
litið er. Gljúfrið er ægifagurt
ógnarflæmi, óraunverulega
margbrotið og fegurðin yfirþyrmandi
– þó við teldum okkur vel undirbúna.
Höfðum skoðað myndir, kort og
ferðahandbækur, auk þes sem
Gljúfrið er með víðkunnustu
náttúruperlum jarðar. Samt sem
áður eru viðbrögðin hjá flestum á
sama veg: Maður fyllist virðingu og
hrifningu og starir í þögn, orðum er
ofaukið.
Hlíðarnar, gilin, fjöllin, eru
ólýsanlega stór og sterk. Í botni
gljúfursins byltist vinur okkar,
móðan mikla, Colorado, eins og
bæjarlækur að sjá ofan af brún þessa
veðraða veraldarundurs.
Viðdvölin var ekki eins löng og við
hefðum kosið því degi var tekið að
halla og markmiðið að ná til Flagstaff
fyrir myrkur. Þar vorum við
vegalausir og vissara að hafa tímann
fyrir sér ef erfiðlega reyndist að finna
gistingu. Ákváðum að heimsækja
suðurbarm gljúfursins daginn eftir.
Engu að síður höfðum við notið
reyskins af réttunum, upplifað
ólýsanlega fegurð sem er greypt í
miniskubbinn í toppstykkinu.
Ekki má gleyma
kvikmyndatengingunni, gljúfrið
kemur við sögu í ómældum fjölda
bíómynda og um 50 hafa verið teknar
í þjóðgarðinum að einhverju leyti.
Mikilfenglegust er hún vafalaust,
The Big Trail (’30), einn fyrsti
stórvestrinn, tekinn í svokölluð
Grandeur-formati, sem var undanfari
Todd-AO, og fyrsta myndin sem
tekin er á 70 mm filmu. Leikstjóri
Raoul Walsh og með aðalhlutverkið
fer að sjálfsögðiu John Wayne. Af
öðrum myndum teknum á svæðinu,
má nefna einar fjórar sem bera nafn
þess (Grand Canyon Kasdans
undanskilin, nafnið höfðar til
gljúfursins milli ríkra og fátækra,
hvítra og litaðra í Los Angeles),
Maverick og hina seiðmögnuðu
Koyaanisqatsi.
DAGUR 5
Flagstaff og furðuveröld
Sedona
Í ljósaskiptunum renndi Gráni inn
í Flagstaff, þennan sögufræga bæ
sem þvarr máttur í nokkra áratugi
eftir að nýjar hraðbrautir leystu af
hólmi Route 66, þá fyrstu sem
þveraði meginlandið. Þjóðvegur 66 er
einnig sá frægasta í sögunni, eftir að
Nat King Cole söng um hann
bráðfjörugt lag fyrir sléttum 60 árum
og margir hafa glímt við síðan:
…You see Amarillo, Gallup, New
Mexico, Flagstaff, Arizona. Don’t
forget Winona… Söguþráður
teiknimyndarinnar Cars (’06), er
saga Flagstaff, sem er loksins farin
að rétta úr kútnum á ný og er
mikilvægur áningastaður
ferðamanna þar sem fjölsóttar
náttúrparadísir eru skammt undan
til allra átta. Rétt ofan við þennan 50
þúsund manna bæ er Humphrey’s
Peak, hæsti tindur Arizona og hátt
uppi í fjallinu er The Arizona
Snowbowl, þangað flykkist fólk yfir
vetrarmánuðina til að stunda
skíðaíþróttina við bestu aðstæður í
fylkinu. Flagstaff er einnig
mikilvægur háskólabær og iðar af
mannlífi.
Gráni skilaði okkur af sér á Route
66, hvert annað? Á horni gamla
þjóðvegarins og aðalgötunnar logaði
ljós yfir móteldyrum sem sýndi að
þar var páss fyrir okkur í gistihúsinu.
Við ákváðum að eyða ekki meiri tíma
í leit, langþreyttir eftir
minnisstæðan, langan og strangan
dag.
Við skoluðum af okkur ferðarykið
og héldum inn í miðbæinn, sem kom
skemmtilega á óvart. Andi villta
vestursins svífur yfir vötnunum því
miðbæjarkjarninn er byggður um og
eftir aldamótin 1900, og það af
auðsæu ríkidæmi og var friðaður í
tæka tíð. Gamalt og virðulegt hótel
auglýsti íbúðina hans Zane Gray og
að matseðillinn væri sá sami og á
meðan þessi víðfrægi vestrahöfundur
undi þar langdvölum á öndverðri
öldinni sem leið.
Við stóðumst ekki Zane Gray
Restaurant, svalirnar á efstu
hæðinni magnaðar fyrir mojito og að
virða fyrir sér miðbæjarmannlífið.
Staðurinn var troðfullur og lofaði
góðu. Dómurinn um matsöluna í
stuttu máli: Við þyrftum að vera
langsoltnir til að setjast þar aftur að
snæðingi, ZGR nýtur þess vafasama
heiðurs að vera eina kokkhúsið sem
olli okkur vonbrigðum í Vesturheimi.
Fær 1
fyrir umhverfið og
andrúmsloftið, sem var reyndar
orðið banvænna en maturinn undir
það síðasta, eftir að við höfðum gefist
upp við að nálgast flösku með pinot
noir og spurt yfirþjóninn hvort við
sætum að leyfum hádegisverðar
Herra Grays. Það var ágætur,
mexíkóskur veitingastaður hinu
megin götunnar.
Auk Zane Gray, kemur Flagstaff
oft við vestrasöguna og er einn af
aðaltökustöðum frægrar myndar um
ódáminn Billy the Kid (’41), með
Robert Taylor í titilhlutverkinu. Mun
þekktari og betri er klassíkin Broken
Arrow, sem Delmer Daves tók hér
árið 1950, með James Stewart og Jeff
Chandler. Af nýrri myndum má
nefna gæðavestrann Comes a
Horseman (’78), eftir Alan J. Pakula,
og hin alvonda The Quick and the
Dead (’88).
Morguninn eftir breyttum við
áætluninni, vorum sammála um að
annaðhvort eyddi maður þrem
tímum eða þrem dögum, a.m.k., við
Miklagljúfur. Við höfðum hugmynd
um tilvist Sedona, rómaðs smábæjar
og að sjálfsögðu vel þekkts
tökustaðar stórvestra, og átti að lúra
í nágrenninu, Við urðum ekki fyrir
vonbrigðum, eftir að hafa slegið
staðarnafninu inn á litlu fröken
Málfríði, þeysti Gráni með okkur rétt
út fyrir bæinn og æddi síðan suður og
niður.
Sedona stendur u.þ.b. 1000
metrum lægra en hásléttan. Við
ókum því lengst af niður Oak Creek
Canyon, stórbrotið gljúfur sem endar
á ægifögrum dalbotni.
Klettaveggirnir eru stórkarlalegir og
þegar komið er niður í þennan
hömrum girta dal, blasir við heillandi
sjón. Drangar, tindar, mesur,
hamraborgir sem líkjast hvað helst
skúlptúrunum í Monument Valley.
Hér er hin víðfræga Cathedral Rock,
klettaborg sem minnir sannarlega á
fegurstu dómkirkju; Submarine
Rock og Courthouse Butte, svo getið
sé örfárra víðfrægra kennileita.
Eyddum hugfangnir deginum í
dalnum og lukum heimsókninni á
Gljúfrið kemur við
sögu John Wayne
og Marguerite
Churfhill í The Big
Trail, frægum stór-
vestra og fyrstu
kvikmyndinni sem
tekin var á 70 mm
filmu. Tökuslóðir í
Grand Canyon.
Frægur Fisher Towers, frægur hamar úr fjölda
vestra, sem blasir víða við í N.A. Utah, nálægt Moab.
Jónarnir tveir Wayne og Ford og Ben Johnsoon við tökur á She Wore a
Yellow Ribbon, í Monument Valley árið 1948.
Tveir góðir Kúrekar norðursins eru fágæt sjón í Monument Valley, þessir
náðust á mynd í sumar sem leið.
»Umhverfið og
andrúmsloftið var
orðið banvænna en
maturinn eftir að við
höfðum gefist upp við að
nálgast flösku með góðu
pinot noir og spurt
yfirþjóninn hvort við
sætum að leifum
hádegisverðar herra
Grays.
ferðalag
34 SUNNUDAGUR 18. FEBRÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ